Emotionele ontwikkeling van het kind

Wanneer een baby ter wereld komt bezit het al enkele vaardigheden. Deze zijn voornamelijk gericht op overleven; huilen, lachen en zich hechten. Met de tijd ontwikkelt een kind zich steeds meer op emotioneel vlak, dit wordt de emotionele ontwikkeling genoemd.

Emoties

Een emotie is een psychologische staat die wordt gekarakteriseerd door fysiologische responsen, subjectieve gevoelens, cognities gerelateerd aan deze gevoelens en het verlangen actie te ondernemen. Emoties zijn erg belangrijk in het dagelijks leven, het is handig om emotioneel intelligent te zijn. Met emotionele intelligentie verwijst men naar een set vermogens welke bijdragen aan vaardigheden in het sociale en emotionele domein.

Er zijn verschillende theorieën rondom emoties. De discrete emotions theorie stelt dat emoties aangeboren zijn en eenvoudig te onderscheiden zijn. Iedere emotie heeft een eigen set van specifieke en kenmerkende lichamelijke en gezichtsreacties.

De mensen die de functionalistische benadering van emoties aanhangen zijn van mening dat de basisfunctie van emoties het promoten van actie om een doel te bereiken is. De emoties zijn niet te onderscheiden en variëren enigszins door de invloed van de sociale omgeving.

Emoties bij jonge kinderen

Kinderen maken een emotionele ontwikkeling door. Het is erg lastig de emoties van jonge kinderen te herkennen, vooral de negatieve emoties.

Positieve emoties:

• Eerste uitdrukking van geluk is lachen (tussen de 3e en 8e week)
• Eerst meer biologische reactie dan sociale
• Rond de 3e maand gaat het kind gericht op een persoon lachen
• Rond de 7e maand gaat het kind voornamelijk richting bekenden lachen
• Vanaf het 2e jaar gaat het kind proberen anderen aan het lachen te maken

Negatieve emoties:

• Eerste negatieve emotie is gegeneraliseerde stress
• Kan ontstaan door verschillende oorzaken, zoals honger, pijn en overstimulatie
• Negatieve emoties zijn moeilijker van elkaar te onderscheiden

Ontwikkeling emotie

De emotionele ontwikkeling van kinderen verloop in een soort sprongen. Rond de 6e/7e maand begint een kind bang te worden voor vreemde mensen. De hechting met de ouders neemt tegelijkertijd toe. Rond het 2e levensjaar is deze angst meestal weer weg. Rond de 8e maand krijgt het kind last van separatieangst: de angst om in de steek gelaten te worden door de mensen aan wie ze emotioneel gehecht zijn. Op een gegeven moment laten kinderen ook boosheid zien. De emotionele ontwikkeling van meisjes verloopt iets anders dan de emotionele ontwikkeling van jongens. Jongens vertonen meer uitbarstingen in woede dan meisjes.

Vanaf het 2e jaar gaan kinderen zelfbewuste emoties ontwikkelen zoals schaamte, trots en schuldgevoel. Deze zijn gerelateerd aan het bewustzijn van ons zelf en andermans reacties op ons. Rond de 14 tot 24 maanden gaan sommige kinderen verlegenheid tonen wanneer ze in het middelpunt van de aandacht staan. Schuldgevoel wordt geassocieerd met empathie voor anderen; men wil de consequenties van gedaan gedrag ongedaan maken. Bij schaamte richt men zich op zichzelf en wil men zich verstoppen.

Kinderen ontwikkelen sneller schaamte in plaats van schuld als de ouders de daad veroordelen in plaats van het kind zelf. Het uitleggen van de consequenties zorgt ook voor schuldgevoelens ipv schaamtegevoelens.

Wat lokt emoties uit?

Er zijn verschillende factoren die emoties uitlokken, die met de tijd veranderen. Kinderen tot een jaar of 5 zijn vaak bang voor monsters en geesten, tegelijkertijd met de cognitieve ontwikkeling van representeren van denkbeeldige fenomenen. Kinderen op de basisschool kunnen dit meestal relativeren en zijn meer bang voor dagelijks leven problemen als slechte cijfers en gezondheid. Het kennen en begrijpen van andermans intenties zorgt ook voor het relativeren van een vriendschappelijke tik.

Kinderen en andermans emoties

Tussen de 8 en 12 maanden begint een kind emoties bij anderen te herkennen en hier adequaat op te reageren. Tussen de 4 en 6 jaar kan een kind uitleggen waarom een leeftijdsgenoot een negatieve emotie vertoont. Rond de leeftijd van 5 kan een kind ook begrijpen dat een herinnering een emotie op kan roepen.

Een belangrijke ontwikkeling is dat kinderen op een gegeven moment leren dat de emoties die iemand laat zien niet per se waarheidsgetrouw hoeven te zijn. Vanaf het 5e levensjaar maken kinderen zelf gebruik van dit fenomeen. Een belangrijk component hierbij is het begrijpen van display rules: de informele normen van een sociale groep over wanneer, waar en hoeveel emoties men mag tonen en wanneer, waar en hoeveel deze onderdrukt moeten worden. Een andere mijlpaal is het begrijpen dat mensen meerdere en ambivalente emoties tegelijkertijd kunnen ervaren.

Depressie

Soms raken mensen in een depressie. Dit is een emotionele staat die zowel een biologische als cognitieve oorzaak kan hebben.

Kenmerken depressie:

• depressieve stemming
• verminderde plezierbeleving in bijna alle activiteiten
• significant gewichtsverlies
• slapeloosheid of excessief slapen
• moeheid/verlies van energie
• gevoelens van waardeloosheid
• verminderd concentratievermogen
• terugkerende gedachten aan de dood

Een depressie in de adolescentie komt vaker voor bij meisjes dan bij jongens, mogelijk door de grotere druk die op meisjes gelegd wordt (figuur, sociaal geaccepteerd worden, eerder puberteit, hormonen)

Regulatie van emotie

In staat zijn je emoties te reguleren is een essentiële voorwaarden om doelen te bereiken. Dit is een complex proces dat bestaat uit het in gang zetten, tegengaan of bewerken van de volgende onderdelen:

• Subjectieve ervaring van emotie
• Emotiegerelateerde cognitie (interpretatie etc.)
• Emotiegerelateerde fysiologische processen
• Emotiegerelateerd gedrag

De ontwikkeling van emotionele regulatie wordt gekenmerkt door drie leeftijdsgerelateerde patronen:

1. Het zichzelf leren troosten en omgaan met stressvolle situaties en zich gedragen zoals men verwacht van ze
2. Het gebruik maken van cognitieve strategieën om negatieve emoties te controleren (relativeren)
3. Selecteren van passende regulatie strategieën (onderscheid maken tussen controleerbare en oncontroleerbare stressoren en daar gepast op reageren)

Sociale competentie is de mogelijkheid om persoonlijke doelen te bereiken en tegelijkertijd goed sociaal contact te behouden met anderen.

Temperament

Hoewel de ontwikkeling van emoties en zelfregulatie over het algemeen hetzelfde is verschillen kinderen in emotioneel, motorisch en reactief functioneren. Dit wordt temperament genoemd.

Thomas en Chess maakten op basis van onderzoek onderscheid tussen drie typen kinderen:

1. Makkelijke baby’s: reageren goed op nieuwe situaties, leren snel dagelijkse routine als slapen en eten en zijn rustig en goed gehumeurd (40%)
2. Moeilijke baby’s: reageren slecht en langzaam op nieuwe situaties, zijn geneigd negatief en heftig te reageren op nieuwe stimuli en zijn onregelmatig in hun routine en lichaamsfuncties (10%)
3. Langzaam opwarmende baby’s: zijn in het begin wat moeilijk maar worden gemakkelijker over tijd wanneer ze herhaald contact hebben gehad met nieuwe objecten, personen en situaties (15%)

Recent onderzoek suggereert dat het temperament van een kind in zes dimensies onder te verdelen is:

1. Angstige stress: nieuwe situaties, hoelang doet een kind erover om er aan te wennen
2. Geïrriteerde stress: boosheid en frustratie, voornamelijk wanneer het kind iets niet mag wat het wel wil
3. Concentratievermogen en volharding: hoelang oriënteert een kind zich op objecten van interesse
4. Activiteit: hoeveel beweegt het kind
5. Positief affect: lachen, benaderen van mensen, coöperatie
6. Ritmiciteit: de regulariteit en voorspelbaarheid van de lichamelijke functies als eten en slapen

Kinderen die positief tegenover nieuwe situaties staan vertonen een ander EEGpatroon dan kinderen die negatief tegenover nieuwe situaties staan. Het is echter niet duidelijk wat oorzaak en wat gevolg is. Kinderen die negatief en ongecontroleerd zijn komen in de adolescentie vaker in contact met justitie.

Behavioral inhibition is een temperamentgebaseerde responsstijl gekarakteriseerd door de neiging angstig en terughoudend te reageren op nieuwe situaties. Deze kinderen hebben vaker last van angsten, depressies en fobieën op latere leeftijd. Hoe kinderen reageren en zich aanpassen hangt niet alleen van hun temperament af maar ook van hoe goed de ouders bij het kind passen wat betreft verlangens en verwachtingen.

Persoonlijkheid is het patroon van gedragsmatige en emotionele neigingen, overtuigingen, interesses en intellectuele capaciteiten dat een individu karakteriseert. Persoonlijkheid heeft zijn wortels in temperament maar het wordt gevormd door contact en interacties met de sociale en fysische wereld.

Socialisatie

Socialisatie is het proces waarmee kinderen waarden, standaarden, vaardigheden, kennis en gedrag aanleren die nuttig kunnen zijn voor het heden en de toekomst in hun cultuur.
Ouders socialiseren hun kinderen op drie manieren:

1. Hun expressie van emotie met hun kinderen en andere mensen
2. Hun reactie op de expressie van emotie van het kind
3. De discussies die de ouders en kinderen hebben over emotie en emotionele regulatie

Kinderen die blootgesteld zijn aan relatief hoge levels van positieve emoties in de familie zijn meer geneigd positieve emoties uit te drukken en zijn sociaal vaardiger dan kinderen die blootgesteld zijn aan hoge levels van negatieve emoties.

Het gedrag van kinderen kan ook beïnvloed worden door de cultuur waarin zij opgroeien omdat dit een andere vorm van opvoeding met zich mee kan brengen. In sommige culturen wordt het tonen van emoties bijvoorbeeld als een teken van zwakte gezien terwijl in andere culturen het tonen van emoties als positief gezien wordt.

Special

Bezoek ook mijn special Zwangerschap en bevalling voor meer informatie.