Opvoeden in crisissituaties: waarom doen kinderen druk?

Kinderen zijn vaak onhandelbaar als de ouders het te druk hebben. Dit is een zeer herkenbare situatie voor veel ouders. Vaak reageren ouders met schuldgevoel of overdreven discipline. In dit artikel antwoord op de vraag waarom kinderen moeilijk doen in drukke periodes en wat je eraan kan doen als ouder.

Het gedrag van het kind tijdens stressituaties

Als de ouders veel aandacht moeten schenken aan huishoudelijke beslommeringen of financiële problemen of andere stresssituaties gebeurt het vaak dat kinderen antwoorden met ongewenst gedrag. Het gaat dan om niet gehoorzamen of opzettelijk dingen beschadigen of zijn broers of zussen pijn doen of ander onaanvaardbaar gedrag. Dit verhoogt vaak de druk op de ouders die hun aandacht moeten verdelen tussen de problemen die er al waren en de problemen die hun kind heeft veroorzaakt. Het is dan ook moeilijk om kalm of consequent te blijven in een dergelijke situatie.

Oorzaken onaanvaardbaar gedrag tijdens stressituaties

De oorzaak van het gedrag ligt voor de hand: het kind reageert zo omdat het het gevoel heeft dat zijn ouders hem verwaarlozen. Het onaanvaardbaar gedrag lijkt dan de enige manier om de aandacht te trekken. Gestraft worden voelt beter dan genegeerd worden. Wanneer de ouder verdiept is in het probleem heeft het kind het gevoel dat hij niet meer belangrijk is en probeert de aandacht te trekken door het gedrag te vertonen waar de ouder zeker op zal reageren. Vaak begint het kind met gewenst gedrag zoals lief zijn, knuffels geven, een mooie tekening maken of iets anders dat de ouder onder normale omstandidgheden ontroert. Als dit gedrag geen aandacht trekt, zoekt het kind de gevoeligheden van de ouder door ongewenst gedrag te vertonen.

Dit gedrag is moeilijk te voorkomen. Het kind doet het niet opzettelijk maar instinctief om de aandacht van de ouder te trekken en zo ervoor te zorgen dat de ouder hem niet vergeet. Hetzelfde gedrag vind je bij veel diersoorten waarbij het jong lang afhankelijk is van de ouder. Bij deze diersoorten kan een jong sterven als de ouder er geen ouder meer aan schenkt. Aangezien een mensenkind relatief lang afhankelijk is van de ouders is het gedrag vanzelfsprekend.

Soms gaat het om de basisbehoeften die niet vervuld zijn: doordat de ouder opgaat in de problemen, kan hij vergeten het kind eten of drinken te geven. Door aandacht te trekken vraagt het kind om een oplossing voor zijn honger of dorst. Het kan ook zijn dat het kind zich opgejaagd voelt door de spanning in huis en om rust vraagt. Meestal gaat het echter om emotionele verwaarlozing: het kind vreest dat de ouder hem zal vergeten en wilt enkel bevestiging dat hij nog meetelt voor zijn ouder. Als hij het gevoel krijgt dat zijn ouder niet meer voor hem kan zorgen, zal zich onveilig voelen en een machtstrijd aangaan met de ouders om de situatie te kunnen beheersen.

Hoe voorkom je dit gedrag?

Als de situatie belangrijk is voor het gezin, is het moeilijk om het even opzij te schuiven om voor je kinderen te zorgen. Veel situaties vragen een snelle reactie. Dan kan je als ouder extra problemen missen. Hieronder een aantal tips om dit gedrag te voorkomen en indien nodig bij te sturen.

• Leg je kind uit wat er juist aan de hand is zonder teveel details te vertellen. Doe dit op niveau van je kind. Maak je kind duidelijk dat zijn ouders alles onder controle hebben en dat hij zich nergens zorgen om moet maken.
• Maak duidelijke afspraken met je kind over samen spelen en opruimen. Zo kan je voor jezelf even wat tijd vrijmaken om het probleem te overdenken.
• Praat, indien mogelijk, niet over serieuze onderwerpen waar je kind bij is. Dit verhoogt de onzekerheid bij het kind. Je kind vangt meer op dan je denkt, ook al lijkt hij rustig te spelen.
• Zorg voor afleiding voor je kind: laat het gaan spelen bij grootouders of vriendjes. Dit geeft je ook extra tijd om de situatie aan te pakken en zorgt er bovendien voor dat je kind een aangename tijd heeft ondertussen en zich veiliger voelt.
• Blijf kalm tijdens gesprekken met je kind. Als je je geduld toch verliest en onredelijk reageert, maak het dan achterna goed door erover te praten met je kind. Probeer niet uit schuldgevoel speelgoed of snoep te kopen. Dit verhoogt enkel het schuldgevoel als het resultaat niet is wat je had gehoopt.
• Neem een rustpauze als gezin. Dit kan een paar uurtjes zijn of echt een paar dagen weg. Zo neem je afstand van het probleem en kan je als gezin op adem komen. Vaak komt de oplossing van een probleem vanzelf als je het even loslaat.
• Als je kind je aandacht vraagt terwijl je iets bezig bent, vraag je dan even af hoe belangrijk hetgeen je bezig bent is. Meestal kan je wel een paar minuten vrijmaken om naar je kind te luisteren. Dit geeft je kind het gevoel dat hij nog telt voor je. Als je echt geen tijd kan vrijmaken, zeg dit dan duidelijk tegen je kind en spreek af wanneer je wel kan. Kom je afspraken altijd na. Anders gelooft je kind je de volgende keer niet.
• Luister echt naar je kind als je ermee praat en kijk hem aan tijdens het gesprek.
• Neem het niet persoonlijk. Het gedrag van je kind is geen kritiek op jou als persoon.
• Maak een onderscheid tussen het kind en het gedrag: je kind is niet stout, maar gedraagt zich stout. Door objectief naar de situatie te kijken voorkom je dat je onredelijk wordt.

Tot slot

Perfecte ouders bestaan enkel in perfecte situaties. Zij zouden in elke situatie vol begrip en geduld reageren, maar omdat er geen perfecte situaties bestaan, zijn er geen perfecte ouders. Daarom kan het gebeuren dat je als ouder je geduld verliest. Veel ouders voelen zich dan schuldig omdat ze niet reageerden zoals het hoorde. Je kan dan kwaad worden op jezelf of je kan proberen er het beste van te maken. Door met je kind te praten over hetgeen er gebeurt is, zorg je ervoor dat je kind je begrijpt en weet dat het niet persoonlijk was. Het verleden kan je niet veranderen, je kan wel uit het verleden leren om de toekomst te veranderen.