Scheiding en kind - Echtscheiding & emoties kinderen

Scheidingen komen steeds vaker voor. Scheiden is niet altijd even moeizaam, maar blijft hoe dan ook een vervelende stap. Een Mediator of scheidingsbemiddeling kan een positief effect hebben. Zeker wanneer het Ouders met Kinderen betreft. Voor kinderen is goede begeleiding bij het echtscheidingsproces erg belangrijk. Welke emoties heeft 't kind en hoe ga je ermee om? 'T gezegde 'scheiden doet lijden' is er niet voor niets, maar kan beperkt worden. Tips over kind en scheiding.

Echtscheiding en impact

In Nederland loopt één (bijna twee) van de drie huwelijken uit op een echtscheiding. Scheidingen zijn tegenwoordig bijna meer regel dan uitzondering. Scheiding is altijd een moeilijk proces, want je verliest een partner. Ook als je het er samen over eens bent om uit elkaar te gaan, blijft het een vervelende stap. Wat het nog erger maakt, is dat je niet alleen je partner kwijtraakt, maar soms ook (gezamenlijke) kennissen, vrienden, familie of schoonfamilie. Los van hoe je er zelf als scheidende partners mee omgaat, lijkt het voor mensen uit de omgeving moeilijk te zijn om te accepteren dat een stel uit elkaar gaat. Er rust toch nog steeds enigszins een taboe op scheiden. Het komt vaak voor dat mensen partij gaan kiezen voor de een of de ander. Dit kan vervelende gevolgen hebben, zoals een beladen sfeer bij uitjes, verjaardagen, feestdagen etc., als men het niet aandurft om beide ex partners uit te nodigen. Vaak wordt de situatie vermeden en de 'ex-en' op een ander moment apart of op een andere dag uitgenodigd. Het spreekwoord: Scheiden doet lijden is er niet voor niks.

Scheiding en kinderen

De meeste kinderen gaan er vanuit dat hun vader en moeder gewoon voor altijd bij elkaar blijven. Vooral jonge kinderen vinden dit zo vanzelfsprekend, dat ze er geen moment bij stilstaan dat dit misschien niet altijd zo blijft. Als ouders besluiten om uit elkaar te gaan, is dit over het algemeen niet in het belang van kinderen (behalve natuurlijk in bijzondere of traumatische situaties zoals mishandeling, incest e.d.). Er verandert ineens heel erg veel. Zeker in de eerste tijd na een scheiding hebben de meeste kinderen meer te verliezen dan te winnen:

• Het gezin valt uit elkaar
• Ze moeten vaak wennen aan een ouder die afwezig is, maar vaak ook aan een ouder die meer moet gaan werken en dus ook vaker afwezig is
• Alle gewone dagelijkse dingen veranderen (samen eten, bij het jonge kind: een verhaaltje voor het slapen, etc.)
• Er ontstaan vaak loyaliteitsproblemen
• Er is dikwijls minder geld te besteden
• Er kan sprake zijn van een verhuizing
• Er kan sprake zijn van een verandering van school

De scheiding zelf is slechts het begin van een reeks van veranderingen in het leven van het kind.

Voorafgaand aan de scheiding - Spanningsfactoren en redenen van echtscheiding

Meestal is er voorafgaand aan de scheiding een tijd van spanning geweest. Dit hangt mede af van factoren als:

• Was of is er sprake van veel ruzie tussen de ouders of niet
• Hoe lang ging, gaat het al niet goed in de ouderrelatie
• Hoe was, is de band van de ouders onderling, maar belangrijk ook: de band van zowel vader als moeder met de kinderen
• Zijn, waren de ouders los van (liefdes)partners samen in de opvoeding/op de kinderen betrokken of niet
• Wat is de reden van de scheiding
• Hebben de ouders een mediator of echtscheidingsbemiddelaar geraadpleegd
• Hebben ze een gezamenlijke advocaat of ieder een aparte advocaat
• Is er ook sprake van een juridische strijd tussen de advocaten
• Zijn er problemen over het betalen van alimentatie; zowel kinderalimentatie als partneralimentatie
• Projecteren de ouders hun eigen strijd en frustraties op de (situatie van de) kinderen

Zo zijn meer factoren te noemen. In de praktijk lijkt het een positief verschil te maken als de ouders samen bij een mediator of echtscheidingsbemiddelaar zijn geweest.

Scheidingsproces en conflicten - Houding van ouders naar kinderen

Vanaf het eerste begin van de scheiding is het erg belangrijk dat de kinderen buiten de conflicten gehouden worden. Sommige kinderen voelen zich vaak schuldig aan of de schuldige van de ruzie tussen de ouders en de scheiding (ook als de ouders hier helemaal geen aanleiding toe geven). Belangrijk is om steeds weer aan het kind te vertellen dat vader en moeder gaan scheiden, maar dat dit niet de schuld van het kind is. Ook blijven veel kinderen na de scheiding hopen dat het wel weer goed zal komen. Dit wordt nog versterkt wanneer één van de ouders eigenlijk niet wilde scheiden. Het is dan ook erg belangrijk dat duidelijk wordt benadrukt dat de scheiding echt definitief is. Veel ouders vinden het moeilijk om dit zo cru tegen hun kind te zeggen, omdat ze bang zijn hun kind verdriet te doen. Het kind zal echter meer verdriet hebben door valse hoop. Als het kind weet dat het definitief is, weet het waar het aan toe is en kan het de scheiding gaan verwerken, het een plekje geven en zich richten en instellen op de nieuwe situatie.

Emoties van kinderen bij scheiding

Het is na een scheiding ook erg belangrijk om duidelijk maken dat het kind geen keuze hoeft te maken tussen de ouders. Er moet voorkomen worden dat het kind het gevoel heeft partij te moeten kiezen. Een kind kan geen partij kiezen tussen de ouders, omdat het de liefde van allebei wil en beide ouders geen verdriet wil doen. Een goede basis om dit alles te voorkomen is om als ouder nooit negatief over de andere ouder te praten naar het kind toe.

Hoewel het (mede) ligt aan de manier waarop ouders ermee omgaan, brengt een scheiding hoe dan ook problemen met zich mee. Want hoe goed de scheiding ook geregeld wordt, gevoelens en problemen zijn niet echt uit te sluiten. Daarbij wordt het kind ook nog geconfronteerd met de gevoelens van de ouders. Het scheidingsproces van de ouders is voor kinderen een ingrijpende gebeurtenis. Het kind weet vaak na een scheiding niet meer wat het kan verwachten. Het kan een verwarrende en vervelende periode zijn, waarin sommige kinderen probleemgedrag gaan vertonen.

Ieder kind zal op zijn eigen manier reageren, hetgeen natuurlijk mede beïnvloed wordt door de verschillende factoren die hierboven genoemd zijn. Maar ook bv. door de leeftijd van het kind, de kwaliteit van de relatie met de ouders, de manier waarop de ouders met de scheiding omgaan en hoe c.q. of ze het kind steunen tijdens de scheiding.

Schaamte

Ondanks het gegeven dat een scheiding tegenwoordig vaak voorkomt -in een schoolklas vaak meer kinderen zitten van gescheiden ouders dan van ouders die bij elkaar zijn-, schamen veel kinderen zich toch voor het feit dat hun ouders gescheiden zijn. Ze vinden het vaak ook moeilijk om er met leeftijdgenoten over te praten uit angst om gek of zielig gevonden te worden.

Verdrietig of bang

Een scheiding kan bij kinderen uiteenlopende gevoelens oproepen. Sommige kinderen hebben na de scheiding verdriet of zijn bang voor de onbekende (onvoorspelbaarheid van de) nieuwe situatie.

Boos of gekwetst

Soms zijn kinderen ook boos op hun ouders, omdat zij de nare situatie hebben gecreëerd. Of boos en gekwetst door het gevoel in de steek gelaten te worden door de ouder die weggaat. Dit kan het gevoel geven van niet belangrijk genoeg te zijn. Zeker indien er een derde persoon in het spel is (één van de ouders verliefd is geworden op een ander) kan boosheid de boventoon voeren. Sommige kinderen zijn ook bang dat de ouder bij wie ze wonen, de situatie niet aan zal kunnen en hebben angst dat de andere ouder misschien ook wel weggaat.

Opluchting

Soms zijn kinderen juist opgelucht na een scheiding, omdat er een eind gekomen is aan de spanning en ruzie in huis. Door deze gevoelens kunnen kinderen dan weer in de war raken en opnieuw verdrietig en boos worden. Een kind wil namelijk helemaal niet blij of opgelucht zijn met het vertrek van een ouder. Het kan dus erg verwarrend zijn voor kinderen, omdat er allerlei tegenstrijdige gevoelens spelen rond een scheiding.

Weinig emoties tonen

Ook zijn er kinderen die erg weinig emoties tonen. Ogenschijnlijk lijkt de scheiding hen niet zo veel te doen, maar vaak is het tegendeel waar. Sommige kinderen stellen zich namelijk soms zo op om hun ouders te ontzien. Ze gedragen zich dan extra lief of houden zich rustig/trekken zich terug om hun ouders niet tot last te zijn.

Kind gaat zich verantwoordelijk voelen voor ouder

Een ander groep kinderen probeert de ouders juist tot extra steun te zijn. Ze stellen zich zeer meegaand op en proberen de ouder te helpen waar dit kan. Soms gaat dit zo ver dat het kind zich (gedeeltelijk) verantwoordelijk gaat voelen voor de ouder. Dit gebeurt vooral wanneer de kinderen al wat ouder zijn op het moment van de scheiding. Deze situatie moet voorkomen worden, omdat het kind of de jongere zelf ruimte nodig heeft om alle emoties te behappen en steun te krijgen i.p.v. te geven. Ook kunnen de gezagsverhoudingen hierdoor verstoord raken. De ouder wil na enige tijd zijn taak als ouder weer op zich nemen en kan dan op veel verzet stuiten bij het kind of de jongere.

Omgangsregeling en co-ouderschap of verdeeld ouderschap

Zoals gezegd loopt eenderde van het totaal aantal huwelijken op echtscheiding uit. Bij ruim tweederde hiervan zijn minderjarige kinderen betrokken. Kinderen tussen 10 -19 jaar lopen het grootste risico om een scheiding van hun ouders mee te maken. Voor ouders volgt na de scheiding vaak een moeizaam proces van het zoeken naar goede regelingen betreffende het omgaan met, het zien van de kinderen. Dit kan gepaard gaan met veel verwarring, conflicten, verdriet en pijn voor alle betrokkenen. Na de scheiding moet een beslissing genomen worden of er voor een omgangsregeling of voor co-ouderschap gekozen gaat worden. Dit natuurlijk met name als er sprake is van jonge(re) kinderen. Oudere kinderen hebben over het algemeen zelf meer inbreng en keuze.

De eis tot scheiding wordt in meer dan de helft van de gevallen door de vrouw gedaan. De voornaamste reden blijkt de ongelijke verdeling van de zorg- en opvoedingstaken te zijn. Dit punt, de verdeling van zorg- en opvoedingstaken blijkt op zich een behoorlijk goede indicator te zijn of co-ouderschap een redelijke kans van slagen zal hebben. De meeste mannen die zich in het huwelijk nauwelijks bezig houden met de verzorging en opvoeding van de kinderen, blijken dit na de scheiding ook niet te doen. Kiezen voor een omgangsregeling, door de auteur Lampe (zie onder) verdeeld ouderschap genoemd, blijkt dan meer kans van slagen te hebben dan co-ouderschap.

Co-ouderschap of gedeeld ouderschap - Gezamenlijk dragen van het juridisch gezag

Onder co-ouderschap of gedeeld ouderschap wordt het volgende verstaan: het na de scheiding gezamenlijk verzorgen van de kinderen, met een minimale verdeling in tijd van 70% - 30% over de week of maand. Er zit ook een formele kant aan: het gezamenlijk dragen van juridisch gezag over de kinderen.

De auteur Paula Lampe heeft middels literatuuronderzoek, een enquête en een beschrijvend praktijkonderzoek geïnventariseerd wat de haken en ogen kunnen zijn van co-ouderschap. Lampe maakt duidelijk dat ex-partners die voor co-ouderschap kiezen, zich goed moeten realiseren dat ze hoge eisen aan zichzelf, aan elkaar en aan de kinderen stellen. Eigenlijk vindt ze dat alleen modelkinderen geschikt zijn. De indruk ontstaat dat ook alleen modelvolwassenen geschikt zijn. Het co-ouderschap heeft volgens Lampe een paradoxaal karakter: wel uit elkaar gaan als partners, maar als ouders intensief contact moeten blijven houden over de kinderen. Dit blijkt in de praktijk een zware wissel te trekken op de betrokken kinderen en hun ouders.

Kinderen hebben tijdens en na een scheiding steun nodig. De belangrijkste steun moet toch van de ouders komen, hoe moeilijk dit soms ook kan zijn. De scheiding is voor de ouders ook een zeer moeilijke periode. Er moet veel geregeld worden, de toekomst is onzeker en ook de eigen emoties bij de scheiding spelen natuurlijk een belangrijke rol. Bovendien vinden de ouders het door schuldgevoel vaak ook moeilijk om met het kind over de scheiding te praten. Toch is het erg belangrijk om er met de kinderen over te blijven praten. Als de ouders in staat zijn om ook na de scheiding nog samen zorg te dragen voor de kinderen, heeft dit een positief effect op het verdere verloop. Bevorderlijk is om regelmatig contact te hebben, soms ook even met z'n allen bij elkaar te zijn en elkaar het contact c.q. relatie met de kinderen ook te gunnen. Hierdoor zullen de kinderen de scheiding eerder kunnen verwerken en het beter een plekje kunnen geven. Wanneer de conflicten ook na de scheiding doorgaan, zal dit het kind veel verdriet doen en de scheiding extra moeilijk maken.

Een scheiding is niet altijd te voorkomen, maar door er eerlijk, open en met begrip voor de gevoelens van het kind mee om te gaan, kan er wel voor gezorgd worden dat het kind er zo min mogelijk last van heeft.

Hulp aan het kind

Steun uit de omgeving

De omgeving van het kind (buurvrouw, leerkracht, oma en opa etc.) kan ook de nodige steun bieden. Door een luisterend oor te bieden en geen partij te kiezen voor één van de ouders, het kind afleiding te bieden, extra aandacht te geven etc. Vanuit school is het belangrijk om begrip te tonen, wanneer het leren een tijdje minder goed gaat.

Het is van groot belang om kinderen de mogelijkheid te bieden op een open manier te praten over de scheiding. Hoewel het kind niet altijd open zal staan voor een gesprek, is het goed om steeds deze mogelijkheid te blijven bieden. Kinderen zijn na een scheiding gebaat bij een beetje extra aandacht, maar ook bij zo snel mogelijk weer regelmaat, structuur en duidelijkheid in hun leven.

Deskundige

Als een kind na verloop van tijd moeite blijft houden met de verwerking en/of probleemgedrag blijft vertonen, is het raadzaam om naar een deskundige: Psycholoog, Orthopedagoog of Pedagoog te gaan.