Wat is situatieve arbeidsongeschiktheid?

Soms zit een werknemer thuis vanwege lichamelijke of psychische problemen, die niet op zouden treden als hij ergens anders zou werken. Situatieve arbeidsongeschiktheid heeft het werk zelf, of de werkomgeving als oorzaak. De oplossing is ander werk, een andere werkgever zoeken of het onderliggende conflict uit de wereld helpen.

Gezondheidsklachten

Werknemers die zich ziekmelden omdat het werk of de werkomgeving hen tegen de borst stuit, hebben meestal ook echt klachten. Hoofdpijn en migraine, maag- en darmklachten. Ook stress, slapeloosheid en depressiviteit kunnen zich aandienen. Dit zijn oppervlakkige aandachttrekkers die niet om een pilletje of een zalfje vragen, maar een belletje moeten doen rinkelen: hier is meer aan de hand.

Problemen met de werkomgeving

Er zijn meerdere redenen te noemen waarom een werknemer het op zijn werk niet meer volhoudt. Sommige zijn niet zo moeilijk voor te stellen. Een werkkamer waar je alleen zit zonder collega’s, en waar het daglicht nooit voldoende is om de lampen uit te laten, is bijna een uitnodiging voor een depressie. De oplossing is praktisch: een andere indeling van de werkvloer, zorgen voor meer daglicht, et cetera. In de regel zijn werkgevers snel bereid om dergelijke simpele aanpassingen aan te brengen, als het tenminste binnen hun mogelijkheden ligt en ze het belang inzien. Dat belang geldt overigens niet enkel deze situatie; aanpassingen kunnen ook toekomstige klachten voorkomen.

Problemen met de aard van het werk

Voor andere werknemers kan de inhoud van het werk op een gegeven moment een groot probleem worden. Een vuilnisman die al twintig jaar zonder morren zijn werk doet, kan opeens (of minder plotseling) toch grote moeite krijgen met zijn werk. Dat kan ook gelden voor een beroep waar de dood voortdurend om de hoek komt kijken. Telkens weer zoveel leed meemaken, kan iemand teveel worden. Deze werknemers zullen waarschijnlijk dit gevoel blijven houden, ander werk is voor hen wenselijk.

Beroepsziekten en allergieën

Ander werk is zeker wenselijk voor lichamelijke allergieën die, vroeg of laat, werkgerelateerd kunnen optreden. Het bekendste voorbeeld van een dergelijke beroepsziekte is het kapperseczeem waardoor veel kappers nodgedwongen moeten stoppen. Veel andere beroepsziekten zijn goed te behandelen, zeker als het in milde vorm al is ontdekt. Dan zijn er meestal voldoende voorzorgsmaatregelen te nemen. Toch is een carrièreswitsch voor mensen met klachten die rechtstreeks met het beroep te maken heeft, eveneens een overweging waard.

Conflict met baas of collega

Blijft over de grootste groep die situatief thuisblijft: werknemers die in een langdurig conflict zijn met hun baas of met hun collega’s. Dat is altijd vervelend, en als de kwestie zich maar voortsleept, uiteindelijk niet meer vol te houden. De dagelijkse confrontatie met die persoon of personen wordt dan te pijnlijk. Dan is er echt werk aan de winkel voor zowel de werknemer zelf, degene met wie het conflict is, en de ingeschakelde professionele hulp.

Snel handelen

Misschien is de eerste reactie als een werknemer het even niet meer trekt: ‘laat hem of haar maar even’. Dat kan echter averechts werken. Iemand kan zich meer en meer in zijn eigen put praten, en ook nog eens de indruk krijgen dat niemand zich voor zijn lot interesseert. Vanzelfsprekend is iemand als een tijger bespringen zodra hij thuis zit, ook geen goede oplossing. Maar er moet wel meteen een proces in gang worden gezet. De bedrijfsarts moet bijvoorbeeld snel op de hoogte zijn. Hij kan de werknemer doorverwijzen naar een specialist, een psycholoog of een fysiotherapeut.

Werksituatie veilig maken

Uiteindelijk gaat het erom, dat de werksituatie voor de werknemer weer veilig wordt. Daarvoor zal hij soms man en paard moeten noemen, zonder dat dit voor hem gevolgen mag hebben. Het kan ook goed werken om de situatie even te laten rusten, zodat iedereen weer helder kan denken. Twee weken vrijaf (met loondoorbetaling) is gangbaar. Als uitpraten lastig blijkt, kunnen (grotere) bedrijven besluiten om de strijdende partijen uit elkaar te halen. De werknemer krijgt dan een andere werkplek in de onderneming, waar hij geen contact meer heeft met de betreffende collega of leidinggevende.

Geen slachtoffer

Tot nu toe is de zieke werknemer vooral beschouwd als slachtoffer. Dat is natuurlijk niet altijd het geval. Als een werknemer continu de kantjes er vanaf loopt, nooit een extra taak op zich neemt en in drukke tijden niet thuis geeft, moet hij niet vreemd opkijken dat hij wordt buitengesloten. Ook kan hij in het contact met collega’s zelf steken hebben laten vallen. Misschien zit deze werknemer wel thuis omdat hij door zijn eigen gedrag pesten of uitsluiting heeft uitgelokt. Binnen een bedrijf is het daarom noodzakelijk dat alle partijen in een conflict met een open mind worden gehoord. Ook de partij die in eerste instantie de kwade genius lijkt te zijn.