Hoe kies ik de juiste school?

Een school kiezen die bij je past is nog niet gemakkelijk! Wat zijn de kenmerken van de belangrijkste onderwijsvormen en voor wie zijn de onderwijsvormen geschikt?

Hoe kies ik de juiste school?

Er zijn al een heleboel sites waarop informatie is te vinden over een bepaalde onderwijsvorm maar ondanks dat is het voor ouders/verzorgers vaak moeilijk uit die informatie te halen of een bepaalde vorm van onderwijs nu bij hen past of niet. In dit artikel staan niet alleen korte omschrijvingen van de belangrijkste onderwijssoorten in Nederland zonder een oordeel te vellen. Er staan ook steeds een aantal punten bij die meer helderheid kunnen geven over of die schoolsoort nu geschikt voor jóú is of juist niet.

• Montessorischool: individuele ontwikkeling en zelfstandigheid
• Daltonschool: zelfstandigheid, samenwerking en begrensde vrijheid
• Jenaplanschool: samenwerking en creativiteit
• Freinetschool: Individuele ontwikkeling, vrijheid en interactie
• Vrije School: innerlijke ontwikkeling
• Iederwijsschool: volledige vrijheid

Montessorischool: individuele ontwikkeling en zelfstandigheid

In het Montessori-onderwijs werken kinderen zo zelfstandig mogelijk. Hierbij gebruiken ze vaak materialen die door de Italiaanse onderwijshervormster Maria Montessori ontwikkeld zijn. Kleuters mogen vaak zelf kiezen waar ze mee bezig gaan, bijvoorbeeld tekenen, blokken bouwen of leren schrijven. De oudere kinderen krijgen dag- of weektaken. Deze moeten op een bepaald moment af zijn, maar de leerlingen mogen zelf kiezen waar en wanneer ze een bepaalde opdracht doen en ook of ze dat alleen doen of dat ze gaan samenwerken. De juf of meester (in Montessori-termen: leidster of leider) bepaalt welke opdrachten een kind krijgt; zij of hij houdt de ontwikkeling van elk individueel kind zo goed mogelijk in de gaten zodat zij of hij de juiste dingen aanreikt. Een kind op een Montessorischool werkt dus altijd op zijn of haar eigen niveau. Het kan niet voor- of achter lopen op de groep, het gaat erom dat het kind zelf vooruit gaat. Een groep op een Montessorischool bestaat vaak uit kinderen van verschillende leeftijden.

Kortom, een Montessorischool past bij jou en je kind als je

• De individuele ontwikkeling belangrijk vindt en vindt dat elk kind vooruit moet gaan binnen zijn eigen niveau, tempo en interesses.
• Het belangrijk vindt dat kinderen snel zelfstandig worden.
• Veel vrijheid goed vindt maar wel vindt dat de vrijheid niet onbegrensd moet zijn; er moeten wel regels zijn en termijnen waarbinnen bepaalde opdrachten gemaakt moeten worden.

Maar niet als je

• Er zeker van wilt zijn dat je kind een bepaald aantal vaardigheden en feiten op heeft gedaan voordat het een bepaalde leeftijd heeft bereikt.
• Er zeker van wilt zijn dat je kind veel samenwerkt.
• Je wilt dat je kind in een groep komt met allemaal kinderen van zijn of haar eigen leeftijd.
• Je wilt dat je kind op een klassikale manier les krijgt.

Daltonschool: zelfstandigheid, samenwerking en begrensde vrijheid

Ook op een Daltonschool werken kinderen zo zelfstandig mogelijk. Kinderen krijgen dag- of weektaken die af moeten zijn aan het einde van de dag of week, maar ze mogen zelf plannen wanneer ze de opdrachten precies doen. Vaak bieden de opdrachten iets minder vrijheid dan binnen het Montessori-onderwijs. Er staat vaak wat meer vast over hoe de opdracht uitgevoerd moet worden. Ook is samenwerking veel vaker verplicht. De opdrachten passen zo goed mogelijk bij het niveau van het kind, maar hier wordt meestal toch net wat minder belang aan gehecht dan op een Montessorischool. Op een Daltonschool zitten de kinderen meestal in groepen van dezelfde leeftijd.

Kortom, een Daltonschool is een goede keuze als je

• Zelfstandigheid belangrijk vindt
• Het ook belangrijk vindt dat je kind veel samenwerkt
• Het goed vindt als je kind wat vrijheid krijgt, maar niet teveel
• Je het goed vindt dat je kind leert plannen

Maar niet als je

• Wilt dat je kind klassikaal les krijgt
• Vindt dat kinderen van verschillende leeftijden bij elkaar in de groep moeten zitten.
• Het belangrijk vindt dat leerlingen steeds zelf mogen weten of ze gaan samenwerken of niet.

Jenaplanschool: samenwerking en creativiteit

Het ideaal van het Jenaplanonderwijs is dat kinderen samen de wereld ontdekken door niet alleen boeken te lezen maar ook door dingen zelf te ontdekken en te onderzoeken. Op een Jenaplanschool zitten kinderen van meerdere leeftijden bij elkaar in een groep. Samenwerking tussen zowel kinderen van dezelfde als kinderen van niet dezelfde leeftijd wordt belangrijk gevonden. Ook vindt men het belangrijk dat alle kinderen gelijkwaardig zijn en zelf iets in kunnen brengen in bijvoorbeeld welke thema’s er aan bod komen (aan de hand waarvan de kinderen dan op onderzoek uitgaan). Dat komt naar voren in de vele kringgesprekken die er op een Jenaplanschool plaatsvinden. Verder vindt met de ontwikkeling van creativiteit en sociaal-emotionele vaardigheden even belangrijk als het leren van feiten, lezen, schrijven en rekenen. Ook op een Jenaplanschool werken de leerlingen meestal zelfstandig met dag- of weektaken. Ze krijgen taken die passen bij hun eigen niveau wat betreft vakken als rekenen en begrijpend lezen. Op een Jenaplanschool is er een (meestal vast) weekschema waarin tijd voor kringgesprekken, zelfstandig werken, samen werken aan een thema, creatieve vakken en vieringen zo goed mogelijk worden afgewisseld.

Een Jenaplanschool is een goede keuze als je

• Wilt dat je kind zich ook op creatief en sociaal-emotioneel gebied zo volledig mogelijk ontwikkelt
• Wilt dat je kind een onderzoekende, nieuwsgierige houding krijgt tegenover de wereld
• Je kind zelfverzekerd in de maatschappij komt te staan waarin het voor zichzelf op weet te komen en zijn of haar mening zegt.
• Je samenwerking belangrijk vindt.

Maar niet als je

• Er zeker van wilt zijn dat je kind een bepaald aantal feiten heeft geleerd voor het een bepaalde leeftijd heeft bereikt.
• Een grote kans wilt hebben dat je een erg gehoorzaam kind krijgt
• Regels, orde, rust en structuur op school van groot belang vindt
• Je vindt dat het leren van rekenen, lezen en spelling het belangrijkste moet zijn op school.
• Je wilt dat je kind klassikaal les krijgt.

Freinetschool: Individuele ontwikkeling, vrijheid en interactie

Een Freinetschool heeft veel weg van een Jenaplanschool. Vaak combineert een Jenaplanschool ook ideeën uit het Freinetonderwijs met het eigen onderwijs of andersom. Toch zijn er wel een aantal verschillen. Ze zijn door verschillende pedagogen ontwikkeld; het Jenaplan door de Duitse Peter Petersen en het Freinet door de Franse Célestin Freinet. Op een Freinetschool werken de kinderen vaak een slag individueler. Ze krijgen ook meer vrijheid. Op sommige Freinetscholen moeten kinderen nooit per se een opdracht af hebben binnen een bepaalde termijn. Ook hebben kinderen op een Freinetschool veel in te brengen in welke thema’s er aan bod komen. Er wordt vanuit gegaan dat kinderen door hun omgeving, thuis, op school of waar dan ook, genoeg dingen tegenkomen om geïnteresseerd in te raken. Daar kunnen ze dan op school dingen over uitzoeken. Ze kunnen zelf een thema aandragen waar ze soms alleen, soms in een klein groepje dat ook geïnteresseerd is in het onderwerp aan werken. Soms wordt er met de hele klas aan een thema gewerkt, als het onderwerp de hele groep aanspreekt. Ook op een Freinetschool vinden veel kringgesprekken plaats. In een kringgesprek kunnen kinderen vertellen waar ze geïnteresseerd in zijn en waar ze over willen leren, maar ook welke problemen ze hebben, bijvoorbeeld dat bepaalde spullen niet altijd op hun plek worden teruggezet. Daar wordt dan in het gesprek met de hele groep een oplossing voor gezocht. Ook wordt in de kringgesprekken het werk van de leerlingen besproken. Aan de ene kant vindt men het op een Freinetschool dus belangrijk dat kinderen zich individueel ontwikkelen, aan de andere kant vindt men interactie tussen kinderen belangrijk. Kinderen van verschillende leeftijden zitten bij elkaar in een groep.

Een Freinetschool past goed bij je als je

• Wilt dat je kind zich individueel kan ontwikkelen.
• Wilt dat je kind niet teveel moet op school.
• Kan leren over dingen waar het geïnteresseerd in is.
• Zelf mag weten wat hij/zij wanneer, waar en hoe doet.
• Interactie ook belangrijk vindt en wilt dat je kind later sterk in de maatschappij staat waarin het zijn of haar mening durft te zeggen.

Maar niet als je

• Er zeker van wilt zijn dat je kind een bepaald aantal feiten heeft geleerd voor het een bepaalde leeftijd heeft bereikt.
• Een grote kans wilt hebben dat je een gehoorzaam kind krijgt.
• Regels, orde, rust en structuur op school van groot belang vindt.
• Je vindt dat het leren van rekenen, lezen en spelling het belangrijkste moet zijn op school.
• Je wilt dat je kind klassikaal les krijgt.

Vrije School: innerlijke ontwikkeling

Op de Vrije School wordt de ontwikkeling gestimuleerd van de gehele mens: het hoofd (denken) het hart (voelen) en de handen (maken). Dit gebeurt op de antroposofische wijze zoals Rudolf Steiner die heeft voorgeschreven. Tot hun zevende ervaren kinderen zoveel mogelijk het goede. In een kleuterklas op een Vrije School mogen kinderen alles doen behalve leren (“denken met het hoofd”). De sfeer in de kleuterklas is warm, geborgen en huiskamerachtig. Er wordt gespeeld en geknutseld met natuurlijke materialen zoals hout en wol. Ritme en herhaling worden op de Vrije School belangrijk gevonden, vooral voor peuters en kleuters. Tussen hun zevende en veertiende maken de kinderen op de Vrije School kennis met het schone. Dit gebeurt op klassikale wijze. De leerkracht blijft zo mogelijk deze hele periode bij de klas. Er ontstaat vaak een hechte klas en de leerkracht leert alle kinderen goed kennen, hoewel de situatie in Nederland doorgaans zo is dat de kinderen tot hun twaalfde op de Vrije basisschool zitten bij dezelfde juf of meester, en daarna doorstromen naar een Vrije School voor voortgezet onderwijs of een reguliere school voor voortgezet onderwijs. De kinderen krijgen les in periodes van 3 à 4 weken. Tijdens een periode staan de eerste uren van de ochtend in het teken van een bepaald vak, bijvoorbeeld taal, rekenen of aardrijkskunde. Na deze uren zijn er vaklessen in allerlei creatieve en muzikale vakken. Deze lessen zijn elke week op hetzelfde tijdstip. Tijdens de lessen is er dus steeds aandacht voor het schone, of iets ook waar is, is van minder belang. Tussen hun veertiende en eenentwintigste zal het ware het belangrijkste zijn volgens de antroposofie. Ook verhalen en feesten zijn erg belangrijk op een Vrije School. Elke dag wordt er op de Vrije School een verhaal verteld die past bij de leeftijd van de kinderen. Er zijn veel feesten die elk jaar terugkomen. Tijdens deze feesten is spiritualiteit van belang en wordt men herinnerd aan het goddelijke.

De Vrije School is een goede keuze als je

• Wilt dat je kind deel uitmaakt van een hechte groep.
• Wilt dat je kind les krijgt van een leerkracht die hem of haar goed leert kennen.
• Het belangrijk vindt dat de hele mens ontwikkeld wordt op school, niet alleen het denken.
• Klassikaal onderwijs beter vindt dan zelfstandig, individueel werken.
• Wilt dat je kind niet te vroeg in aanraking komt met moderne media zoals computers.
• Het belangrijk vindt dat je kind pas dingen hoeft te leren als het daar rijp voor is en niet als kleuter al aan allerlei eisen moet voldoen.
• Wilt dat je kind opgroeit met respect voor spiritualiteit, de natuur, kunst en ambachtelijkheid.

Maar niet als je

• Wilt dat je kind de hele tijd vrij mag kiezen wat te doen op school.
• Het belangrijk vindt dat je kind als kleuter al leert lezen en schrijven op school, als het dat zelf wil.
• Wilt dat je kind door de jaren heen steeds van een ander persoon les krijgt.
• Wilt dat je kind zo vroeg mogelijk zelfstandig wordt.
• Wilt dat je kind de kans krijgt veel individueel te werken en zelf te plannen wat het wanneer doet.
• Vindt dat kinderen zich zo vroeg en zo goed mogelijk cognitief moeten ontwikkelen.
• Zeker wilt zijn dat je kind in zijn eigen tempo en op eigen niveau kan leren, ook als dat niveau veel hoger of lager ligt dan het groepsgemiddelde.
• Wilt dat je kind dingen op veel verschillende manieren krijgt uitgelegd, niet alleen op de manier van Rudolf Steiner.

Iederwijsschool: volledige vrijheid

Er zijn ook scholen waar kinderen altijd zelf mogen weten wat ze doen: de Iederwijsscholen. Op deze scholen hoeven leerlingen nooit aan een bepaalde norm te voldoen. Ze hoeven nooit bepaalde taken af te hebben binnen een bepaalde termijn. Ze hoeven pas dingen te leren als ze dat zelf willen. Er wordt dus nooit gezegd “nu moet je dit doen” maar ook niet “zou je het niet leuk vinden om je naam te leren schrijven?” Kinderen vragen om les bij hun begeleiders of andere kinderen als ze iets willen leren, of ze zoeken het zelf uit. Een Iederwijsschool bestaat uit één groep waarbinnen iedereen gelijkwaardig is. Vaak vindt er een aantal keren per week een vergadering plaats waarin besproken wordt waar iedereen mee bezig is en welke problemen er zijn. De kinderen hebben vanaf hun vierde evenveel te zeggen als ieder ander, inclusief de begeleiders. De vergadering is vaak het enige dat verplicht is. Verder gelden er meestal enkele basale regels, zoals “je slaat elkaar niet” en “je maakt niet expres spullen stuk”.

Een Iederwijsschool is geschikt als je

• Wilt dat je kind leert naar eigen interesse.
• Wilt dat je kind op school kan kiezen wat het wil doen, waar, wanneer, hoe en zelf kan uitmaken of het ergens hulp bij wil of niet.
• Het belangrijk vindt dat je kind leert dat iedereen gelijkwaardig is.
• Wilt dat je kind de hele dag tussen kinderen van alle leeftijden zit.
• Wilt dat je kind weinig tot niets moet.
• Vindt dat kinderen nooit aan bepaalde eisen zouden moeten voldoen.

Maar niet als je

• Regels, orde, rust en structuur belangrijk vindt.
• Vindt dat vrijheid niet te onbegrensd mag zijn.
• Vindt dat kinderen moeten gehoorzamen aan volwassenen, ook al zijn ze het er zelf niet mee eens.
• Zekerheid wilt hebben over wat er de komende tijd op het leerprogramma staat op school en over wat je kind zal leren.