Autisme in het onderwijs

Kinderen met autisme worden vaak 'vergeten' in de klas. Autisme in de klas is geen alledaags iets. De socialere kinderen trekken de meeste aandacht van de docent. Een oplossing is het speciaal onderwijs. Hier past men de onderwijsmethode specifiek aan op kinderen met problemen op diverse gebieden. Extra autisme begeleiding is ook een optie.

Wat is Autisme?

Autisme wordt door de DSM IV, het meest gebruikte classificatie hulpmiddel, beschreven als een pervasieve ontwikkelingsstoornis. De autistische stoornis wordt met behulp van drie kernsymptomen in kaart gebracht:

1. Kwalitatieve beperkingen in de sociale interacties
2. Kwalitatieve beperkingen in de communicatie
3. Beperkte, zich herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten

Kwalitatieve beperkingen in de sociale interacties

Autisme is een vorm van een contactstoornis. Mensen met autisme hebben moeite met sociale interactie. De vertaalslag hiervan naar de praktijk is zeer divers. De ene persoon sluit zich compleet af van de buitenwereld terwijl de ander zich opdringt op een inadequate manier aan andere mensen.

Kwalitatieve beperkingen in de communicatie

Mensen met autisme lopen dikwijls tegen communicatie- en taalproblemen aan. De communicatie verloopt vaak stroever dan het contact an sich. Sommige mensen met autisme leren zelfs nooit spreken. De mensen die wel hebben leren spreken vallen vaak op door het aparte stemgeluid en/of woordkeuze. Men heeft veel moeite met het bespreken van gevoelens daar men zich niet goed in kan leven in de gevoelens van de ander. Het interpreteren van non-verbale communicatie verloopt vaak ook niet vlekkeloos.

Beperkte, zich herhalende stereotype patronen van gedrag, belangstelling en activiteiten

Een grote groep mensen met autisme houdt zich sterk vast aan vaste rituelen. Men is bijvoorbeeld gefascineerd door treinen, of juist door cijfers. De verbinding met de werkelijkheid is vaak verstoord: prikkels komen te zwak of juist te sterk binnen.

Hoewel bovenstaande drie kenmerken de kernsymptomen zijn, wil het niet zeggen dat iedereen met autisme aan ál bovenstaande punten moet voldoen. Autisme is een stoornis die veel variëteit kent. De ene persoon heeft meer moeite met sociale interactie, terwijl de ander dit niet heeft maar een sterke obsessie voor automerken heeft.

Autisme in het onderwijs

Veel kinderen met autisme kunnen niet voldoende functioneren op een reguliere basisschool en komen op een sbo school terecht, speciaal basis onderwijs. Er is onvoldoende aandacht voor de leerling omdat er nóg 25 leerlingen in de klas zitten welke de aandacht en begeleiding van de docent nodig hebben. Het tempo waarin de stof doorgenomen wordt ligt vaak ook veel te hoog, waardoor het autistische kind nog verder achter gaat lopen, meer leerproblemen ondervindt en uiteindelijk blijft zitten of zelfs van school moet.

Veel kinderen met autisme zitten op het speciaal onderwijs. Dit onderwijstype is speciaal gericht op kinderen met problemen op diverse gebieden, zoals motorische problemen, ontwikkelingsstoornissen, taalproblemen, gedragsproblemen etcera. De groepen op het speciaal onderwijs zijn meestal kleiner, waardoor de docent meer individuele aandacht voor elk kind heeft. Er wordt extra aandacht besteedt aan de moeilijkheden waar een kind tegenaan loopt. Het streven van het speciaal onderwijs is ieder kind evenveel en zo veel als mogelijk kansen bieden op het mee kunnen draaien in de maatschappij.

Wat is belangrijk in het onderwijs voor kinderen met autisme?

Kinderen met autisme verschillen op verschillende gebieden van kinderen die geen autisme hebben. Kinderen met autisme hebben veelal een andere aanpak en uitleg op school nodig dan kinderen zonder autisme.

De taal

Voor kinderen met autisme is de gangbare taal meestal erg onduidelijk en vaag. Zij begrijpen dubbelzinnige opmerkingen vaak niet, evenals dat zij een slecht begrip van de letterlijke en figuurlijke betekenis van een woord hebben. Cynisme en sarcasme wordt vaak niet begrepen.
Kinderen met autisme lijken heel goed om te kunnen gaan met de taal van het visualiseren. Visueel gepresenteerde boodschappen worden veel sneller begrepen dan verbale boodschappen.

Het programma

Kinderen met autisme houden van voorspelbaarheid en structuur. Het is daarom verstandig om te werken met een vaste dagindeling en een vaste weekplanning.

De ruimte en werkplek

Kinderen met autisme hebben vaak een overschot aan inkomende prikkels. Om de externe prikkels te reduceren kan men individuele werkplekken creëren welke gescheiden zijn door middel van schotten en het liefst op een lege plek uitkijken. Hierdoor wordt de kans op afleiding sterk verzwakt. Het kan verstandig zijn een aparte ruimte in het lokaal in te richten als 'time-out' plek. Hier kan een kind naar toe wanneer het tot rust moet komen.

De mensen en autisme begeleiding

Docenten die ervaring met en kennis van autisme hebben zijn goud waard. Docenten moeten inzicht hebben in de situatie en problematiek van het kind, zodat er een gepaste behandeling of aanpassing gemaakt kan worden.

Het materiaal

Het is belangrijk dat het materiaal waarmee gewerkt wordt duidelijk is. Hierdoor creëert men ook meer zelfstandigheid. Let er op dat al het materiaal een vaste plaats heeft.

De tijd

Maak vantevoren een tijdsplanning en maak deze duidelijk kenbaar aan de kinderen. Deze tijdsplanning zorg voor structuur en duidelijkheid, en daarmee veiligheid. Abstracte tijdsbegrippen zijn lastig voor kinderen met autisme.

Specieke onderwijsmethoden

In de loop der jaren zijn er een aantal onderwijsmethoden ontwikkeld aan de hand van onderzoek naar autisme en onderwijs. Deze onderwijsmethoden sluiten beter aan bij kinderen met autisme dan reguliere onderwijsmethoden.

TEACCH

TEACCH staat voor "Treatment and Education of Autistic and related Communication handicapped Children". Het doel van deze onderwijsmethode is het stimuleren van algemene en individuele vaardigheden door het gebruik van een zeer sterk verduidelijkte educatieve omgeving. De kernuitgangspunten zijn visualisatie en structuur. Bij deze onderwijsmethode worden de ouders actief betrokken om op één lijn te komen wat betreft ontwikkelingsondersteuning.

SonRise programma

In dit programma probeert met de autisme-typische gedragingen niet actief af te leren maar gaat men deze gedragingen imiteren. Het doel hiervan is volledige acceptatie van de autistische gedragingen. Het kind met autisme reageert hier mogelijk op met meer interactie-vaardigheden en openheid.

Holding-therapie

De Holding-theorie ziet de verstoorde band tussen ouder en kind als oorzaak voor autisme. In de therapie wordt het autistische kind stevig vastgehouden door de ouder terwijl de ouder alle gevoelens die hij/zij heeft over het kind uitspreekt. Dit vasthouden moet dagelijks plaatsvinden, tot het kind zich volledig overgeeft aan het vasthouden. Deze methode is erg controversieël.

Gentle teaching

Gentle teaching is ontwikkeld tegen het einde van 1980 door John McGee. De nadruk in deze onderwijsmethode ligt op de band tussen de docent en het kind. Het onderwijs is allesbehalve agressief en er worden alleen taken aangeboden die (bijna) niet fout kunnen gaan. Wanneer een kind ongepast of ongewenst gedrag vertoont wordt dit genegeerd of wordt het kind afgeleid.