mijn kijk op

Maatschappelijke stage: Verplicht vrijwilligerswerk?

Een maatschappelijke stage is een stage voor scholieren uit het voortgezet onderwijs, waarbij ze door het doen van vrijwilligerswerk verantwoordelijkheid zouden moeten dragen voor maatschappelijke belangen. In het nieuwe regeerakkoord staat aangekondigd dat alle scholieren verplicht een maatschappelijke stage van drie maanden moeten volgen. Dit geldt voor alle middelbare scholieren van alle niveaus. Een maatschappelijke stage is om verschillende redenen niet haalbaar.

Te weinig plaats

Om te beginnen is er simpelweg geen genoeg plaats voor zoveel stagiairs. Door de verplichting van de stage kunnen organisaties de stroom van jongeren nauwelijks aan. Ze zijn vaak slecht voorbereid op de scholieren. De meeste stagiairs komen terecht in de zorg en in welzijn en sport. Vooral de zorg is al veel tijd en geld kwijt aan beroepsstagiairs, dus daar is weinig aandacht en ondersteuning voor leerlingen. Voor grote, goed georganiseerde organisaties als de Nierstichting, die gewend zijn met veel vrijwilligers te werken, zal het weinig uitmaken of er nu twee of twintig extra paar handen komen helpen. Maar een klein dierenasiel of een bejaardentehuis dat nog nooit een scholier van dichtbij heeft gezien zal zich geen raad weten met zoveel extra handen. En als er in een bepaalde regio weinig vrijwilligersorganisaties actief zijn, kunnen moeilijk álle scholen in de buurt bij dat ene verzorgingstehuis aankloppen. Ze zullen zich geen raad weten met alle aanmeldingen. Ook kunnen ze onmogelijk elke scholier de persoonlijke aandacht en begeleiding geven die ze nodig hebben. Bovendien weten veel van deze organisaties vaak niet eens wat een maatschappelijke stage inhoudt.

Verplichte karakter

Ten tweede is het verplichte karakter van de maatschappelijke stage funest. Dit heeft negatieve gevolgen voor de motivatie van de leerlingen. Het zijn tenslotte puberende scholieren - een lastige doelgroep. Het is nog maar de vraag of jongeren die er totaal geen zin in hebben om met bejaarden door een park te lopen zich beter zullen gaan gedragen door de stage. Zulke maatregelen vallen in de praktijk erg tegen. Een verplichte stage komt bovendien neer op een sociale dienstplicht, wat verboden is bij de wet. Sociale dienstplicht past niet in onze huidige samenleving waarin ieder individu de eigen ontwikkeling en carrière vormgeeft. In de meeste landen waar iets dergelijks als een maatschappelijke stage bestaat, zoals Finland, is deze stage een tegenhanger van de militaire dienst en wordt er dus een alternatief aangeboden. Scholen zouden een maatschappelijke stage wel aan moeten bieden, maar het zou niet verplicht moeten zijn.

Te duur

Ten derde is het kunstmatig creëren van stageplekken schreeuwend duur. Wie gaat dat betalen? De vrijwilligersorganisaties hebben hun handen al vol. Er moeten mensen komen om 180.000 scholieren op jaarbasis te begeleiden. In ruil daarvoor krijgen de vrijwilligersorganisaties onervaren en vaak ongemotiveerde krachten. Uit onderzoek is gebleken dat de begeleiding van scholieren ongeveer evenveel geld zal gaan kosten als wat ze zullen opleveren. Het levert per saldo dus niets op. Instellingen zullen dus niet gemotiveerd zijn om werk te maken van maatschappelijke stages, zij kunnen immers voor hetzelfde geld professionele krachten in dienst nemen die wel iets opleveren.

Tegenstanders

Tegenstanders zullen beweren dat deze problemen zich vanzelf zullen oplossen en niet opwegen tegen de voordelen van een maatschappelijke stage. Er is echter nooit een degelijk onderzoek gedaan naar de effecten van zo’n stage. De voorbeelden die er zijn gaan meestal over vrijwillige projecten waarbij scholieren na afloop erg enthousiast waren. Dit zijn geen objectieve voorbeelden en het verband met een maatschappelijke stage is vaak ver te zoeken.

Er moet aan jongeren zelf gevraagd worden hoe zij de maatschappelijke stage zouden willen ervaren. Jongeren leren hiervan en staan daardoor beter in de maatschappij. Ze leren meedoen, erover nadenken, en voor zichzelf keuzes maken. Het alternatief van een vrijwillige stage, de sociale dienstplicht, steekt daar slechts schraal tegen af en is praktisch veel moeilijker te realiseren.