Coöperatief leren: de rollen

Coöperatief leren komt in steeds meer basisscholen voor. Op een leuke manier samenwerken en te gelijkertijd ook een hoop (van elkaar) leren. Dit klinkt als een ideale onderwijssituatie!

Wat is coöperatief leren?

Coöperatief leren is op een gestructureerde manier samenwerken. Dit gebeurt in kleine samengestelde groepen. De leerlingen leren niet hierbij niet alleen van de leerkracht, maar ook van elkaar. De leerlingen zijn actief met de leerstof bezig. Ze praten er over en ze denken er over na. Door er samen over na te denken krijgt de leerstof betekenis voor de kinderen.

Binnen coöperatief leren worden leerlingen uitgedaagd om zelf initiatief te nemen, elkaar te helpen en om samen problemen op te lossen. De leerkracht wordt hierbij begeleider in plaats van leider en doet als het ware een stap terug.

Randvoorwaarden coöperatief leren

Coöperatief leren is pas succesvol als aan de onderstaande randvoorwaarden wordt voldaan. Als deze onderdelen allemaal terug komen in de samenwerking is er pas sprake van coöperatief leren.

Het gaat om de volgende randvoorwaarden:

Positieve wederzijdse afhankelijkheid: de leerlingen moeten van elkaar afhankelijk zijn en ieder hun eigen specifieke taak hebben. Zo heeft iedereen een belangrijke bijdrage in de groep en moeten ze samen werken. De specifieke taken en rollen zijn beschreven onder het kopje: "rollen binnen coöperatief leren".
Individuele verantwoordelijkheid: iedereen moet deelnemen aan de samenwerking en groepsleden kunnen hierop aangesproken worden. Het is niet de bedoeling dat een leerling meelift met de groep en zelf weinig doet.
Directe interactie: interactie is belangrijk voor het proces en het functioneren. Het is belangrijk om kleine groepen (2-4 leerlingen) samen te stellen om een goede directe interactie te krijgen.
Samenwerkingsvaardigheden: om goed te kunnen samenwerken is het belangrijk dat de leerlingen bepaalde samenwerkingsvaardigheden beheersen. Eventueel kun je hier vooraf aandacht aan besteden.
Evaluatie van het groepsproces: het is van belang dat, na afloop van de samenwerking, de groepsleden met elkaar bespreken hoe zij de samenwerking ervaren hebben.

Rollen binnen coöperatief leren

Binnen het coöperatief leren zijn een aantal rollen ontwikkeld die de leerlingen vervullen tijdens de samenwerking. Dit zorgt voor een gestructureerde samenwerking waarbij iedereen actief deelneemt. De volgende rollen zijn te onderscheiden:

Materiaalbaas
Stilte-kapitein
Schrijver/tekenaar
Tijdbewaker
Aanmoediger
Taak-kapitein

Materiaalbaas

De materiaalbaas is het enige groepslid dat mag weglopen bij de groep om materiaal te pakken of terug te leggen. De materiaalbaas zorgt er ook voor dat het materiaal eerlijk verdeeld wordt binnen de groep.

Stilte-kapitein

De stilte-kapitein heeft als taak ervoor te zorgen dat zijn groep niet te veel lawaai maakt. De leerlingen moeten zachtjes overleggen om andere groepen niet te storen. De stilte-kapitein geeft aan wanneer de groep te rumoerig wordt.

Schrijver/tekenaar

De schrijver of tekenaar noteert de antwoorden die de groep bedacht heeft. Voordat hij het antwoord opschrijft, vraagt de schrijver eerst of iedereen het ermee eens is. De rest van de groep weet dat ze de schrijver de tijd moeten geven het antwoord op te schrijven.

Tijdbewaker

De tijdbewaker is degene die de tijd in de gaten houdt. De tijdbewaker waarschuwt de groep als de tijd bijna om is. Voorwaarde voor het goed vervullen van deze rol is dat de tijdbewaker weet hoe lang de groep de tijd heeft om een opdracht te maken.

Aanmoediger

De aanmoediger moedigt zelf de medeleerlingen aan en zorgt er ook voor dat andere leerlingen elkaar aanmoedigen. De aanmoediger zorgt er dus voor dat aanmoedigingen voorkomen in de groep.

Taak-kapitein

De taak-kapitein zorgt er voor dat de groep taakgericht blijft. Wanneer een groep over andere dingen gaat praten dan de opdracht of contact zoekt met andere groepen, grijpt de taak-kapitein in. De taak-kapitein zorgt er voor dat iedereen met zijn aandacht bij de activiteit blijft.