mijn kijk op

Instellingscollegegeld voor tweede studies ook afgeschaft?

Ambitieuze studenten werden de afgelopen jaren opgeschrikt door een reeks aan maatregelen die hun mogelijkheden tot ontwikkeling ernstig beperkten. De vlaggenschepen van het Ministerie van Onderwijs waren de langstudeerdersboete en het instellingscollegegeld geworden, beide ingevoerd met de bedoeling de kosten van het hoger onderwijs terug te dringen. Dat het niet zo werkt weet nagenoeg iedereen die ook maar enig verstand van studeren heeft. De boete voor langstudeerders is inmiddels afgeschaft. Hoe zit dat met het instellingscollegegeld?

Wat is het instellingscollegegeld?

Normaal is het zo dat universiteiten zich moeten houden aan een wettelijk tarief voor collegegeld. Dit houdt in dat studenten die een particuliere opleiding doen nooit gevraagd mag worden meer te betalen dat een bepaald maximum aan collegegeld, wat ergens tussen de € 1700 en € 1800 euro ligt voor een voltijd opleiding en iets lager wanneer je je studie in deeltijd volgt. Wanneer je als student je diploma bepaald, of dit nu een bachelor of master in het HBO of WO is dan krijgt jouw universiteit of hogeschool daarvoor een subsidie van de overheid.

Nu was het al zo dat zij dit bedrag alleen krijgen wanneer een student binnen een bepaalde termijn afstudeert. Sinds het collegejaar 2012-2013 is het daarnaast ook nog eens zo dat de universiteit of hogeschool deze subsidie alleen krijgt wanneer het je eerste opleiding op dat niveau is (na 1990). Heb je bijvoorbeeld al een bachelor communicatie gedaan en wil je daarna nog een bachelor rechten doen dan is op jou het instellingscollegegeld van toepassing. Dit geldt ook wanneer je een tweede master wilt gaan doen of wanneer je eerste een hbo bachelor hebt afgerond en wilt doorgaan met een universitaire bachelor. Alleen bepaalde opleidingen in het onderwijs of de zorg zijn van deze regeling uitgesloten. Heb je dus bijvoorbeeld eerst een master Engelse literatuur gedaan en wil je daarna een master gaan doen die leidt tot een lesbevoegdheid voor het middelbaar onderwijs, dan kun je studeren tegen het wettelijk collegegeld. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor een opleiding als HBO verpleegkunde.

Langstudeerdersboete afgeschaft

Een andere impopulaire regel was de boete voor langstudeerders. Zou je uitloop hebben en langer van vier jaar doen over je bachelor of langer dan twee jaar over je master (of langer dan drie jaar voor een research master) dan zou je per jaar een boete moeten betalen van € 3000 euro. Daarnaast raak je ook je recht op een OV-studentenkaart kwijt. Een grote groep studenten heeft deze boete in september 2012 ook al betaald. Voor deze groep is er in oktober 2012 goed nieuws gekomen: de langstudeerdersboete is afgeschaft. Wie de boete al betaald heeft krijgt zijn geld zo spoedig mogelijk terug. Dit lot werd op 9 oktober 2012 definitief bezegeld in de Tweede Kamer. De coalitie die voorstander was van deze maatregel is te klein om hem in stand te houden.

Wordt het instellingscollegegeld voor tweede studies nu ook afgeschaft?

Het instellingscollegegeld is een zeer pijnlijke maatregel, zeker voor mensen die er in hun planning geen rekening mee hebben kunnen houden. Neem nu de student wiskunde die een minor economie deed en er daar achter kwam dat hij eigenlijk wel economie zou willen gaan studeren. Wanneer hij enkele jaren geleden besloten had om eerste zijn bachelor wiskunde af te maken dan hadden velen hem waarschijnlijk een verstandige jongen genoemd. Een diploma op zak en geen vrees meer voor het moeten terugbetalen van de prestatiebeurs aan DUO omdat hij zijn bul niet binnen de daarvoor gestelde termijn had. Nu heeft hij waarschijnlijk spijt. Met zijn wiskundediploma komt hij moeilijk aan een voor hem interessante baan terwijl er voldoende vacatures zijn voor economie. Die droom is voor hem onbereikbaar tenzij hij naar het buitenland uitwijkt. Nog pijnlijker is het voor hen die eigenlijk nog rechten hadden willen gaan studeren als tweede opleiding. Voor Nederlands Recht is er namelijk niet eens de mogelijkheid om in het buitenland te studeren, dat kan alleen in Nederland.

De redenering van de makers van de wet is dat wie meer wil dat maar zelf moet betalen. Op zich geen vreemde instelling maar wel pijnlijk voor hen die er geen rekening mee hebben kunnen houden en nu met spijt terugkijken op hun studie, die ze eerder hadden moeten afbreken om te switchen maar dit niet deden omdat ze kozen voor zekerheid of zelfs omdat ze bang waren voor de langstudeerdersboete. Naar nu blijkt onterecht!

De vraag die nu bij velen heerst - vooral werklozen academici die zich graag zouden omscholen - is: wordt het instellingscollegegeld voor tweede studies nu ook afgeschaft. De enige politieke partij die dit punt in haar verkiezingsprogramma had opgenomen was D66. Deze partij maakt geen deel uit van de (waarschijnlijke) nieuwe regering. In antwoord op een vraag van ondergetekende gaf de PvdA ook aan voorstander te zijn van afschaffing van het instellingscollegeld en ook GroenLinks is deze mening toegedaan. Deze partijen vormen echter geen meerderheid en uit onder de velen maatregelen die naar buiten zijn gekomen uit de coalitieonderhandelingen blijkt niet dat deze maatregel onderwerp van gesprek is geweest bij Rutte en Samson. Hoopvollen voor een tweede opleiding zullen dus nog geduld moeten hebben of eieren voor hun geld kiezen en indoen mogelijk de wijk naar het buitenland kiezen voordat het gevreesde gat in hun cv te groot wordt.

Instellingscollegegeld en het buitenland

Wat velen niet weten is dat er in Engeland ook een soort instellingscollegegeld regeling geldt. Engeland is een populaire land wanneer het studeren betreft. Hier geldt echter sinds 2012/2013 de EQL regel, oftewel Equivalent or Lower Qualifications. Dit houdt in dat wanneer je een opleiding wilt gaan doen die leidt tot een titel die lager is of gelijk aan een titel die je reeds bezit - dus een tweede MA of een MSc na een LLM - je geen recht meer hebt op public funds zoals leningen en beurzen van de overheid. Waar je die eerdere kwalificatie behaald hebt maakt niet uit. Een MA in Engeland na een in Nederland behaalde MA kan dit behoorlijk in de papieren lopen en is alleen nog mogelijk wanneer je het collegegeld zelf volledig kunt betalen of je een private beurs weet te bemachtigen.

In andere Europese landen geldt een dergelijke regeling (nog) niet en in Amerika is dit helemaal niet aan de orde. Wel is het een feit dat er meer en meer discussie komt over de kosten van buitenlandse studenten die na het behalen van hun diploma weer naar huis gaan en daarom nauwelijks bijdragen aan de economie terwijl ze wel geld kosten. Het is dus niet heel onwaarschijnlijk dat in andere Europese landen binnen niet al te lange tijd ook een discussie gaat opwaaien over dit onderwerp.