Wanneer werken kinderen zelfstandig en wanneer samen?

Kinderen kunnen verschillend werken op school. Ze kunnen zelfstandig werken maar ook samenwerken. Wat is dat nou en wanneer gebruik je wat? En hoe kan je zien of je klas goed zelfstandig werkt? Dit kan je controleren met een chicklist zelfstandig werken.

Wat is het verschil tussen zelfstandig werken en individueel werken?

Bij individueel werken, zijn de kinderen voor zichzelf bezig. Ze doen precies wat ze wordt opgedragen en als ze een probleem tegenkomen weten ze niet hoe ze dit zelfstandig kunnen oplossen, dus hebben ze jou nodig. Dan zijn ze dus niet zelfstandig aan het werk.
Bij zelfstandig werken kunnen de kinderen ook individueel met een activiteit bezig zijn. Het verschil is dat deze activiteit niet voor alle kinderen dezelfde hoeft te zijn.

Wat is de relatie tussen samenwerken en zelfstandig werken?

Zelfstandig werken en samenwerken horen bij elkaar. Zelfstandig werken wil immers niet zeggen dat een kind in zijn eentje alles moet oplossen, maar dat het zo min mogelijk een beroep doet op jou of op de groepsleerkracht. Juist als kinderen goed kunnen samenwerken, kunnen ze beter zelfstandig werken. Twee weten er meer dan één. Samen kunnen kinderen de problemen oplossen waar ze tegenaan lopen.

Wat is het GIP-model?

GIP staat voor Groeps- en Individueel gericht Pedagogisch en Didactisch handelen. Het is een didactisch handelingsmodel dat zelfstandig werken bevordert. Kinderen kunnen op hun eigen niveau werken, alleen of in groepjes, en instructie krijgen als ze het nodig hebben. Er is een instructietafel voor kinderen die instructie nodig hebben. Kinderen met een vraag leggen een rode stip op de tafel, en werken dan verder totdat er iemand komt om te helpen.

Checklist zelfstandig werken, gedrag van de leerkracht en onderwijsassistent:

1. Voorbereiden

• Ligt het materiaal gebruiksklaar?
• Ligt het materiaal op vaste plekken?
• Is er voldoende speel- en werkruimte?

2. Leerstof en materiaal

• Sluit de moeilijkheid van de opdrachten aan bij het niveau van de kinderen?
• Zijn de verschillende materialen voor extra werk voldoende geschikt voor het niveau van de kinderen?
• Is er voldoende materiaal voor extra werk?

3. Moment

• Is het moment voor zelfstandig werken geschikt?
• Kondig veranderingen in het rooster wat zelfstandig werken betreft tijdig aan. Het liefst aan het begin van de ochtend.

4. Regels en procedures

• Zijn er vaste regels voor zelfstandig werken en de plaatsen waar kinderen mogen werken?
• In welke mate is praten toegestaan?
• In welke mate is door de klas lopen toegestaan?
• Gedurende welke periode mogen kinderen samenwerken?
• Aan welke eisen moet het werk van de kinderen voldoen?
• Waar kunnen de kinderen hun werk inleveren?
• Waar en bij wie kunnen de kinderen help vragen?
• Hoe kunnen de kinderen kenbaar maken dat ze hulp nodig hebben?
• Op welke momenten kunnen de kinderen een beroep doen op de leerkracht of de onderwijsassistent?

5. Samenwerken

• Weten de kinderen hoe ze elkaar moeten helpen?

6. Gedrag van de kinderen

• Zijn de kinderen zelf verantwoordelijk voor hun leren?
• Krijgen ze doelgerichte aanwijzingen over uit te voeren activiteiten?
• Wordt het werk snel nagekeken?
• Worden de kinderen betrokken bij vragen en antwoorden van klasgenoten?

7. Opruimen

• Wordt het tussentijds opruimen gestimuleerd?
• Wordt tijdig aangekondigd wanneer het tijd is om op te gaan ruimen?
• Is er een duidelijk signaal als het moment van opruimen aangebroken is?
• Worden activiteiten waaraan veel op te ruimen is eerder beëindigd?
• Zijn de kinderen verantwoordelijk voor het opruimen (of ruimt de onderwijsassistent alles op)?

8. Nabespreken

• Wordt bij het nabespreken een onderscheid gemaakt tussen soorten problemen: materiaalproblemen, taakproblemen, problemen met herstellen van fouten, problemen met elkaar helpen?
• Wordt er aandacht geschonken aan uitschieters (welk probleem is leuk opgelost en welk probleem bleef aanwezig)?
• Worden kinderen gestimuleerd om na te denken over oplossingen voor niet opgeloste problemen?

Oordeel over het zelfstandig werken:

• Wat kan er verbeterd worden?
• Hoe kan dat aangepakt worden?