Oorzaken van echtscheiding

Oorzaken van echtscheiding zijn velerlei. Behalve drempelverlagende factoren en redenen die mensen zelf opgeven zijn er ook nog echte oorzaken. Deze zijn fundamenteel anders. De reden waarom mensen de waarheid achter hun scheiding liever niet onder ogen zien is omdat de oorzaak te pijnlijk is. Daarom verschuilt men zich achter moderne leuzen die geen vragen uit de buitenwereld oproepen. En soms gelooft men er zelf in. 'We gaan uit elkaar, want de koek is op.' Eigenlijk klinkt het dolkomisch.

Cijfers echtscheiding

Vrijwel iedereen trouwt in zijn leven tenminste één keer en belooft daarbij 'eeuwige trouw'. Dit romantische ideaalbeeld blijkt in veel gevallen helaas een façade, want al jaren is er in Nederland een enorme toename in het aantal echtscheidingen. Maar liefst één op de drie huwelijken in ons land loopt op de klippen en het echtscheidingspercentage nadert inmiddels de veertig procent (bron: CBS). In het afgelopen decennium bedroeg het aantal scheidingen jaarlijks tussen de 31.000 en 35.000, wat overeenkomt met honderd scheidingen per dag. De gemiddelde scheidingsleeftijd ligt op 41 jaar, en in vier op de vijf gevallen gaat de echtscheiding van de vrouw uit. Na de echtscheiding is er echter geen rust in de tent, noch zijn er structurele oplossingen. Maar liefst twee derde van de gescheiden mensen krijgt in een volgende relatie of volgend huwelijk weer te maken met ernstige relatieproblemen.

Demografische oorzaken

Echtscheidingen treden gemiddeld pas op na een bepaald aantal jaren, en dat ligt gemiddeld zo tussen de tien en vijftien jaar. Combineren we dit gegeven met de babyboom aan het eind van de jaren vijftig en begin jaren zestig, dan is de grote toename van het aantal echtscheidingen van de afgelopen jaren niet verbazend. Immers, hoe meer huwelijken er gesloten worden, hoe meer echtscheidingen er in absolute zin ook zullen zijn. Huwelijken gesloten in de jaren tachtig en negentig bevinden zich volgens de statistieken momenteel in de gevarenzone.

Streven naar perfecte match

Mensen zijn in de afgelopen tientallen jaren steeds veeleisender geworden ten aanzien van hun relatie(s). Omdat de kans op een volledige, perfecte match klein is, maar partners hier toch in blijven geloven, stijgt het risico op echtscheiding. Men leeft met het idee dat er elders een betere 'match' wacht, of dat kleine irritaties betekenen dat de match slecht zou zijn. Ook praat men voordat het huwelijk gesloten wordt onvoldoende over elkaars verwachtingen, wil men minder moeite doen om het huwelijk te laten slagen of te redden, en heeft men de neiging enkel te blijven als er een 'snelle fix' is. Is de partner niet honderd procent perfect, dan wordt de aanvankelijke teleurstelling met elk meningsverschil versterkt totdat er niets anders meer over lijkt dan te scheiden.

Voorbeeldfunctie in omgeving

Echtscheidingen in de omgeving werken drempelverlagend om zelf ook te gaan scheiden. Hoe meer familieleden, vrienden of collega's gescheiden zijn, hoe meer dit verschijnsel zich voordoet. Niet omdat mensen elkaar zo graag willen nadoen, maar wel omdat ze door hun omgeving op het idee komen om te scheiden en er voor zichzelf ook een oplossing in zien. Zo wordt echtscheiding in bepaalde kringen een soort epidemie. Is echtscheiding iets bijzonders in iemands omgeving, dan zal de persoon meer geneigd zijn zijn huwelijk juist te redden. Onderzoek van CBS wees daarnaast uit, dat de kans op echtscheiding van kinderen die hun ouders hebben zien scheiden, ruim twee keer zo groot is als die van kinderen zonder gescheiden ouders. Hoe jonger de leeftijd van het kind die dit moest meemaken, hoe lager de drempel voor het kind later is.

Verandering echtscheidingswetgeving

De procedure van een echtscheiding duurt niet meer zo lang als vroeger. Met de komst van flitsscheidingen, alhoewel weer afgeschaft, en andere methoden om de scheiding te versnellen, wordt de drempel om te scheiden evenredig lager. Als beide partners het snel eens kunnen worden over de regelingen, hoeft een echtscheiding helemaal niet lang te duren. Met zo'n week of zes kun je voorgoed van je man of vrouw af zijn... En de kans dat beide partners het inderdaad ook eens zijn is gezien de overige echtscheidingsredenen alleen maar groter.

Kinderloosheid

Vroeger kreeg men bijna automatisch kinderen, tegenwoordig komt het vaker voor dat koppels weinig of geen kinderen hebben. Gebleken is dat kinderen een barrière vormen om te scheiden. Er zijn veel praktische, maar ook morele bezwaren om echtscheiding door te zetten als er kinderen zijn. Kinderen binden een koppel immers voor altijd, ook al zijn de ouders gescheiden. Zijn er echter geen kinderen in het huwelijk, dan is de kans op echtscheiding verhoogd. Men hoeft dan geen rekening te houden met de belangen van kinderen. Een deel van de echtscheidingen hangt samen met het feit dat het huwelijk kinderloos was.

Vrouwen en economische afhankelijkheid

Vroeger zaten vrouwen vaker thuis, maar vrouwen werken tegenwoordig steeds vaker. Hierdoor neemt de kans toe dat ze iemand anders leren kennen of verliefd worden op iemand anders. Al gauw gaat men vergelijken met de partner thuis, wat een echtscheiding als gevolg kan hebben. Immers, vrouwen nemen in het merendeel van de gevallen het initiatief tot echtscheiding. Ze voelen zich onafhankelijk, zowel financieel als sociaal, en durven in toenemende mate die stap te nemen. Vrouwen signaleren huwelijksproblemen bovendien sneller dan mannen, en zijn minder vlug tevreden over de kwaliteit van hun huwelijk dan mannen.

Minder sociale druk

De sociale druk om een minder goed huwelijk te handhaven is kleiner geworden. Iemand die gescheiden is wordt niet meer veroordeeld of met de nek aangekeken, dus hoeft men niet meer bang te zijn voor het stigma. Het wegvallen van de sociale druk doet zich wel meer voor in steden dan in landelijke gebieden, maar steeds meer mensen wonen in steden. Echtscheiding is in toenemende mate een geaccepteerd verschijnsel.

Stijgend aantal gemengde huwelijken

Uit onderzoek is gebleken dat gemengde huwelijken, dus huwelijken tussen autochtonen en allochtonen, vaker mislukken. Dit verschijnsel laat de echtscheidingscijfers stijgen, temeer omdat er in de multiculturele samenleving steeds vaker gemengde huwelijken worden gesloten. De kans wordt immers almaar groter dat mensen een partner vinden die een andere cultuur heeft. Dat zo'n cultuurverschil toch tot onoverkomelijke problemen kan leiden, laat de praktijk steeds vaker zien. Ook een verschil in religie kan in echtscheiding ontaarden.

Te jong trouwen

Tienerhuwelijken hebben een grote kans om in een echtscheiding te eindigen. Dit komt omdat beide partners nog niet volwassen zijn en vaak moeten trouwen omdat er een baby op komst is, of ze trouwen uit superromantische motieven. Ongetwijfeld is de laatste groep erg verliefd, maar ze zijn mentaal geenszins klaar om de minder romantische uitdagingen in het leven aan te kunnen. Is er een baby in aantocht, dan is de zaak nog gecompliceerder. De tieners worden geforceerd 'vader en moeder' te spelen en dat hiermee hele levensfasen worden overgeslagen is duidelijk.

Uit elkaar groeien

'We zijn uit elkaar gegroeid' staat met stip op nummer 1 als het gaat om echtscheidingsoorzaken die mensen zelf opgeven. Met 'uit elkaar groeien' bedoelen mensen allemaal iets anders. De een klaagt over de dagelijkse sleur en elkaar niets meer te vertellen hebben, de ander vindt dat de partner te vaak van huis is of merkt dat deze in een heel andere wereld terecht is gekomen. Soms is er daadwerkelijk geen tijd meer samen en komen de echtelieden elkaar enkel nog vluchtig tegen op de trap of de gang. Dit noemt men dan 'langs elkaar heen leven'. Bespeur je tekenen van 'uit elkaar groeien', communiceer dan voordat het te laat is. Want dat is de sleutel om dit probleem voor te zijn.

Niet bij elkaar passen

'We passen niet bij elkaar' hoor je vaak, maar is in feite een gebrek aan aanpassing aan de partner. Lijk je teveel op de ander, dan word je onvoldoende 'bijgestuurd', je hebt dan wel een goed, maar relatief saai huwelijk. Tegengestelde mensen worden meer uitgedaagd. Deze zien in de ander wat ze zelf ontberen en vullen elkaar aan. Legt men het juist negatief uit dan zegt men 'botsende karakters'. Maar hoe groter de verschillen hoe meer aanpassingsvermogen dit vraagt. Dit zijn de huwelijken waar - heel typerend - aan gewerkt moet worden. Wie echt niet bij elkaar past houdt het met die persoon niet lang uit, laat staan dat het tot een huwelijk komt. En iedereen kent in zijn omgeving wel mensen met wie hij of zij voor geen goud getrouwd wil zijn...

Op elkaar uitgekeken zijn

Het gevaar van de sleur wordt nergens zo duidelijk als bij de stelling 'we zijn op elkaar uitgekeken'. Wat mensen bedoelen is dat de verliefdheid en affectie weg is, en daar zijn ze teleurgesteld over. Men gaat soms met enorme verwachtingen het huwelijk in, de partner moet aan alle voorwaarden blijven voldoen, waarbij de realiteit volledig uit het oog wordt verloren. Wie op elkaar uitgekeken is, zal merken wel te kijken naar mogelijke andere partners. Omdat die spannender, leuker, mooier of onbereikbaar zijn. En wat onbereikbaar is, is altijd aantrekkelijk, in tegenstelling tot de partner thuis die al veroverd is. Want thuis zijn er geen uitdagingen meer.

Niet aan jezelf toekomen

Een vaak genoemde reden door vrouwen is dat ze vinden dat ze niet aan zichzelf toekwamen in het huwelijk. De partner was dominant, eiste alle aandacht op en gaf nooit eens een compliment. Niet weten wie je bent, wat je wilt, waarheen je gaat, geen mening hebben... het zijn ingesleten gewoonten. Gelijkwaardigheid in een huwelijk is altijd een voorwaarde voor huwelijksgeluk. Als een van beide in de 'greep om de macht' het onderspit delft, kan dit heel lang goed gaan. Tot de dag komt dat zij (of hij) 'voor zichzelf kiest', zoals het dan vaak genoemd wordt. Men wil niet langer gedomineerd worden en zichzelf verliezen, maar vanaf nu zelf de besluiten nemen.

Een huwelijk dat niets voorstelt

Wat bedoelt men met de stelling 'het huwelijk stelde niets voor'? Wie dit uitspreekt is in elk geval ontevreden omdat verwachtingen niet zijn uitgekomen. Maar er zit veel meer aan vast. Zo wordt de stelling opvallend vaak uitgesproken door vreemdgaande mannen, die met deze poging hun uitstapjes proberen recht te praten. Wordt er vervolgens gescheiden, dan wordt de beschuldigende vinger niet op henzelf gericht, maar op hun partner. 'Het is niet mijn schuld, want dat hele huwelijk stelde toch al niets meer voor...'

Teveel ruzies

Ruzies beginnen vaak klein. Ergernissen, meningsverschillen... daar is nog niets bijzonders aan. Het gaat pas mis als de communicatie enkel nog op een ruzieachtige toon plaatsheeft. Beiden zijn niet meer bij machte om de essentie van het samenzijn te zien, zo sterk gaan ze op in patronen van ruzie en ergernis. Vaak speelt er een onderliggend probleem dat niet of niet genoeg uitgesproken is. Als dat tussen beide partners in blijft hangen, kun je er zeker van zijn dat conflicten het gevolg zijn. Men wil de ander iets zeggen, maar kan het niet. In plaats daarvan worden kleine dingetjes tot enorme toestanden opgeblazen. Ga dat nog maar eens ontrafelen...

De koek is op

Dat de koek op is, is een grappige reden om uit elkaar te gaan. Nergens komt de relationele wegwerpmaatschappij zo nadrukkelijk naar voren als in die paar woordjes. Het suggereert dat beide partners een lange weg afgelegd hebben die geleid heeft naar het standpunt dat de liefde over is. Dat men niets meer voor elkaar voelt, dat het huwelijk voorbij is. Men geeft er tevens mee aan dat er een soort van vrede bereikt is. 'Het is niet anders', ofwel 'we hebben er alles aan gedaan, maar dit gaat buiten ons om'. Zo schudt men de verantwoordelijkheid voor de eigen fouten van zich af. Als de koektrommel leeg is, en de koek was goed, waarom zou je dan niet wat extra bij gaan halen?

Geen gevoelens meer

'Geen gevoelens' is een variant op 'de koek is op'. Soms wordt er gezegd dat er geen gevoelens meer zijn, maar dat men nog wel van de ander houdt. Dit is een buitengewoon merkwaardige visie, omdat 'van elkaar houden' natuurlijk ook een gevoel is. Wat bedoeld wordt is dat men zich niet meer tot de partner aangetrokken voelt, en dan vooral in seksuele zin. Het 'dood' zijn van gevoelens heeft altijd een diepere reden. Er zijn bijvoorbeeld oude issues die nooit zijn uitgesproken, of er zijn grote onenigheden die een wig drijven tussen beide partners. 'Geen gevoel meer' is ook een stelling die soms expres wordt gezegd. Niet om te kunnen scheiden, maar om aan te geven dat het anders moet, als een 'schokeffect'.

Als broer en zus leven

Een bekende stelling is die van het broer/zus verhaal. Men durft seksuele problemen niet te benoemen, laat staan naar de buitenwereld toe, maar vertaalt het veilig in: 'we leven als broer en zus'. Daarmee wordt bedoeld dat de hartstocht verdwenen is. Dat men niet meer naar de partner verlangt, dat men elkaar niet meer opwindt, geen zin meer heeft in seks, of klaagt over de partner die geen zin meer heeft, enz. Opvallend veel mensen hebben de vreemde gedachte dat een huwelijk een groot liefdes- en seksfestijn is. Dat passie vanzelf komt, of hoort te komen. Als dat op een dag niet zo blijkt te zijn, is er teleurstelling. Men houdt nog wel van elkaar, maar 'niet meer op die manier'. Het karakter bepaalt of men het gemis aan hartstocht aanvaardt, compenseert, negeert, of niet accepteert. In het laatste geval is een echtscheiding soms het gevolg.

Slechte communicatie

'Examine what is said, not who speaks'
Vrijwel alle bovengenoemde redenen van mensen om te gaan scheiden zijn terug te voeren op een gebrekkige communicatie. Als de communicatie niet goed is, leidt dit tot eenzaamheid binnen het huwelijk. Je bent op papier wel getrouwd, maar 'voelt' geen binding meer. Als praten echter steeds leidt tot voortdurende onenigheid, kritiek en slaande ruzie, is er fundamenteel iets mis. De waarde van het huwelijk wordt compleet ondermijnd als je het gevoel hebt er alleen voor te staan. In plaats van openlijk over seks, geld, lichamelijke problemen of wat dan ook te communiceren, geven sommige koppels elkaar hints over hun zorgen of zeggen zelfs helemaal niets. Maar zonder begrip en steun van de voornaamste persoon in je leven kom je er niet. In een succesvol huwelijk zijn beide partijen in staat om over elk onderwerp te communiceren. Beter teveel dan te weinig!

Financiële problemen

'If you want to feel rich, just count the things you have that money can't buy'
Twee uitgavenpatronen op één kussen, daar komt gegarandeerd de duivel tussen. En al helemaal als de financiële speelruimte niet zo groot is. Wie zich in de schulden steekt, legt niet alleen een grote druk op de portemonnee, maar ook op het huwelijk. Ruzies over geld voorkom je door op tijd over het bestedingspatroon te praten. Wat komt er in, en wat gaat eruit? Want financiële problemen zijn een passiekiller: Alle aandacht gaat naar 'hoe houden we het hoofd boven water'. De aandacht voor elkaar als persoon verdwijnt volkomen, wat men meestal weer fout vertaalt in: 'Ik mis iets'. 'De spanning is weg'. 'Er is geen diepgang meer', 'Er is geen passie meer', en andere stellingen die de ware aard van het probleem vertroebelen. Vele huwelijken gaan kapot door geld!

Vreemdgaan

'The cruelest lies are often told in silence'
Op vreemdgaan ligt nog altijd een taboe, hoewel vreemdgaan een belangrijke reden is waarom echtscheiding wordt aangevraagd. Onderzoekscijfers zeggen steeds iets anders, maar grofweg wordt er in één op de drie huwelijken vreemdgegaan. Dit komt niet altijd uit, maar daar waar het wel uitgesproken of ontdekt wordt, gaat het vaak hopeloos mis. Vrouwen zijn met name jaloers op de emotionele intimiteit tussen hun man en een ander, mannen kunnen de gedachte over fysieke intimiteit tussen hun vrouw en een ander niet van zich afschudden. Resultaat: Een ontwricht huwelijk door een niet te lijmen vertrouwensbreuk. En dat is jammer, want vaak heeft seksuele aantrekkingskracht buiten het huwelijk helemaal niets met het huwelijk zelf te maken, maar wel alles met bijvoorbeeld een midlifecrisis.

Lichamelijke of geestelijke mishandeling

'Abuse is the weapon of the vulgar'
Lichamelijke mishandeling is het toebrengen van verwondingen of pijn of andere schade tegen andermans lichaam. Geestelijke mishandeling kan zich uiten door de partner te vernederen, bang te maken of geestelijk te kwellen. Seksuele mishandeling is een andere vorm die meestal neerkomt op de partner dwingen tot seks. Op al deze praktijken heerst een enorm taboe. Vaak begint mishandeling klein, maar het kan zich snel uitbreiden. De partner controleren, afsnauwen, overdreven kwaad worden over kleinigheden, akelige grappen over de partner maken, de partner opsluiten, slaan, dreigen met doodslag, enz. Het gevolg is verzet, geestelijke afsluiting, isolement, weglopen, enz. Lichamelijke of geestelijke uitbuiting is een heel geldige reden om te scheiden, maar wordt juist verzwegen. De schaamte is te groot.

Verslaving

'All sins tend to be addictive, and the terminal point of addiction is damnation'
Een verslaving kan een huwelijk ruïneren. Of het nu gaat om een drugsverslaving, alcoholverslaving, internetverslaving, gameverslaving, gokverslaving, eetverslaving of seksverslaving, het zijn maar voorbeelden van gedragspatronen die niet compatibel zijn met een gezond huwelijk. Afkicken werkt niet altijd omdat een terugval mogelijk is, ook kan het zijn dat de verslaafde partner er helemaal niets aan wil doen. De partner die niet verslaafd is, voelt zich verwaarloosd, in de steek gelaten of klaagt over gebrek aan aandacht. En dat is niet onterecht, want alles in het leven van de huwelijkspartner draait om de verslaving. Dat een goede communicatie in zo'n geval niet goed mogelijk is, is maar al te vaak een feit. Verslaving is een serieus probleem dat vaak niet met naam en toenaam genaamd wordt, maar wel hoofdoorzaak is in tal van echtscheidingszaken.

Seksuele problemen

'They may forget what you said, but they will never forget how you made them feel'
Seksuele problemen zijn wegens de genante aard ervan nu typisch een oorzaak die je niet zo gauw zult horen. Toch leidt het tot spanningen, verdriet, somberheid en communicatieproblemen. Er zijn mensen die hun gevoelens ten aanzien van seksualiteit niet met hun partner bespreken - en dit zelfs nooit gedaan hebben - maar wel heimelijk lijden. Ook als er wel over gesproken wordt kan het misgaan. Men weet geen oplossingen en tobt verder. En problemen op seksgebied zijn velerlei: verschillende ideeën over seks, seks als sleur zien, dromen van een ander en daardoor niet kunnen genieten, geen zin meer in seks, de partner niet meer aantrekkelijk vinden, fysieke problemen met seks, binnen het huwelijk 'uit de kast komen', enz. Seks speelt vaak geen enorme rol als alles goed gaat, maar zodra er problemen zijn is het huwelijk in zwaar weer. Om soms uiteindelijk bij de advocaat te eindigen.

Ziekte

'As to diseases, make a habit of two things - to help, or at least, to do no harm'
Samen in goede en slechte tijden, zo heerst het idee. Maar ziekte kan het toekomstbeeld veranderen, en soms wel zo drastisch dat het hele leven opnieuw moet worden herzien. Het komt daarbij voor dat mensen hun zieke huwelijkspartner verlaten, omdat deze veel dingen niet meer kan. De rol van de gezonde partner kan hierbij ongewild veranderen in die van 'ziekenverzorger', wat de relatie gevoelsmatig een stuk ongelijkwaardiger maakt. Frustraties, uitzichtloosheid en ten slotte de moed opgeven komt allemaal voor, maar de schaamte is groot. Niemand durft toe te geven dat hij of zij de situatie niet meer trok en daarom weg is gegaan. Men is bang dat echtscheiding in zo'n geval synoniem is aan 'je partner in de steek laten', 'egoïsme', enz. Ziekte is een trieste, maar soms een noodzakelijke reden voor echtscheiding, waar een gigantisch taboe op rust.

Verschillende toekomstverwachtingen

'A woman worries about the future until she gets a husband, while a man never worries about the future until he gets a wife'
Wil de één wel kinderen, en de ander niet, dan is er meteen een probleem. Als beiden voet bij stuk houden, komt het soms voor dat een van de partners wil scheiden om elders alsnog zijn of haar droom waar te maken. Ook kunnen er problemen ontstaan over het aantal kinderen, over de kinderopvoeding en over grote plannen zoals behuizing, reizen, carrière, enzovoorts. De ironie is dat de verschillende opvattingen al lang voor het huwelijk bestonden, maar dat beide partners deze onder het tapijt veegden in de ijdele hoop dat als er maar eenmaal getrouwd is, de ander zijn of haar visie wel zou bijstellen. Helaas blijkt dat het paar onder ogen moet zien dat ook een boterbrief niets verandert. Het probleem voorkom je door enkel een partner te kiezen die dezelfde verwachtingen heeft als jij.

'In every marriage more than a week old, there are grounds for divorce. The trick is to find, and continue to find, grounds for marriage.' ~ Robert Anderson

Lees verder

• Red je huwelijk van de ondergang