Humor: mannen versus vrouwen!

Naar de verschillen tussen mannen en vrouwen in hun gebruik van humor is reeds veel onderzoek gedaan door sociologen en communicatiewetenschappers. In dit artikel vindt u een overzicht van die onderzoeken.

Algemene verschillen

Al vanaf hele lage leeftijd zijn er duidelijke verschillen tussen jongens en meisjes in hun gebruik van humor. Al op de kleuterschool zijn jongetjes in gemixte groepen (met zowel jongens als meisjes) meer de initiatiefnemers tot humoristische activiteiten. Zij vertellen meer grapjes en hangen de clown uit door gekke bekken te trekken, terwijl meisjes passiever zijn en lachen om de gemaakte grapjes. Deze veranderingen worden voornamelijk beïnvloed door sekse. Vrouwen komen niet ‘welgemanierd’ over wanneer zij de clown uithangen, en dit wordt schijnbaar al vanaf lage leeftijd aan de meisjes meegegeven. Wanneer iemand een grimas maakt, vertekent zijn of haar gezicht en dat is niet ‘damesachtig’. Volgens de maatschappij zouden vrouwen mooi, bescheiden en netjes moeten zijn.

Over vrouwen wordt gezegd dat zij gevoel voor humor hebben wanneer zij goed reageren op humor van anderen, terwijl over mannen wordt gezegd dat zij gevoel voor humor hebben wanneer zij zelf humor produceren. Mannen en vrouwen blijken ook op deze manier een partner te selecteren. Vrouwen willen graag dat een partner humor produceert, en mannen willen graag dat vrouwen om de door hen geproduceerde humor lachen. Dit kan te maken hebben met machtsrelaties. Wanneer iemand humor produceert en daar wordt om gelachen, bevindt die persoon zich in een ‘machtige’ positie.

Vormen van humor

Om de verschillen tussen mannen en vrouwen aan te geven in de vormen van humor die zij gebruiken, wordt gekeken naar vier verschillende humorvormen. Van affiliative humor wordt voornamelijk gebruik gemaakt door vrouwen. Veel onderzoekers concluderen dat vrouwen elkaar ondersteunen of aanvullen in conversaties, terwijl mannen juist competitief zijn ten opzichte van elkaar. Vrouwen gebruiken humor om persoonlijke informatie met elkaar te delen, om zo een vertrouwensband op te bouwen. Om sociaal geaccepteerd te worden, zullen vrouwen zich moeten gedragen naar het bestaande beeld van vrouwelijkheid. Dit houdt in dat vrouwen sociaal zijn, verzorgend en meegaand in conversaties. Binnen humor vertaalt dit zich naar het versterken van groepsbanden en gelijkheid. Onderzoek laat zien dat vrouwelijke humor zorgt voor intimiteit en een gevoel van bekend zijn met de groep. Vrouwen maken grapjes over hun eigen (gedeelde) ervaringen, omgaan met moeilijke mensen of moeilijkheden in hun leven. De vrouw die vertelt, nodigt de luisteraar uit om niet óm haar te lachen, maar mét haar te lachen, waardoor er niemand wordt benadeeld door de humor. Mannen gebruiken ook affiliative humor, maar dan in de vorm van grapjes om een groepsgevoel te versterken. Grappen vertellen wordt gezien als een typisch mannelijke vorm van humor. Mannen zetten vaak een soort ‘performance’ neer wanneer zij een grap vertellen, de grap heeft dan niks te maken met omgevingsfactoren, terwijl vrouwen meer op de context van de omgeving letten om humor te creëren.

Agressive humor wordt voornamelijk gebruikt door mannen. Traditioneel gezien hebben vrouwen altijd ‘damesachtig’ moeten zijn. Comedy en satire zijn gebaseerd op agressie en niet op ‘aardig zijn’ en dit vertaalt zich naar het idee dat grappig zijn niet ‘damesachtig’ is. Dit heeft er ook toe geleid dat vrouwen voornamelijk publiekelijk geen humor gebruiken in conversaties. Juist omdat ‘verbaal duelleren’ wordt gezien als traditioneel mannelijk, kan het door vrouwen binnen hun eigen kringen worden gebruikt om afstand te creëren met betrekking tot de maatschappelijke verwachtingen van vrouwen.
Daarentegen gebruiken zowel jongens en meisjes de humorvorm ‘plagen’, omdat er op deze manier interesse in elkaar kan worden getoond zonder dat men daadwerkelijk laat zien wat voor gevoelens men heeft, want dat kan juist weer een reden zijn om geplaagd te worden. Meisjes gebruiken plagen echter op een gevoeligere manier dan jongens, zij gebruiken het om de groepsband te versterken (wat dus weer kan gezien als affiliative humor).

Onderzoekers ontdekten daarbij nog een ander opvallend punt. Meisjes gaan plagen wat meer overdrijven wanneer zij in gemixte omgevingen zijn (daarbij maakt het overigens geen verschil of zij een meisje of een jongen plagen), terwijl jongens het plagen eerder overdrijven wanneer zij met jongens onder elkaar zijn. Blijkbaar willen zowel jongens als meisjes voornamelijk indruk maken op jongens! Daarnaast plagen mannen in gemixte omgevingen minder en gebruiken ze meer op zichzelf gerichte humor, en vrouwen in gemixte omgevingen geven zichzelf minder bloot en gaan in plaats daarvan meer mannen plagen.

Over het algemeen wordt er voornamelijk door vrouwen gebruik gemaakt van self-defeating humor. Dit heeft onder andere te maken met machtsrelaties. Kothoff onderzocht waarom vrouwen met een hoge functie binnen een bedrijf vaak worden afgeschilderd als humorloos. Volgens haar komt dit door een stereotype uit de jaren vijftig en zestig, waarbij vrouwelijke vormen van humor vaak neerkomen op zelfspot, en mannelijke vormen op humor ten koste van anderen. Deze vormen zijn beiden niet ten gunste van vrouwen, en dat zou verklaren waarom vrouwen met een hoge functie geen of weinig humor gebruiken om niet af te doen aan hun status. Dit komt ook naar voren bij wetenschappers. Mannelijke wetenschappers gebruiken vaak gecompliceerde ironie om te laten zien dat zij kennis hebben van een onderwerp. Vrouwen gebruiken zelden tactieken om thesissen van collega’s naar beneden te halen, zij zullen eerder hun eigen thesissen en standpunten belachelijk maken.

Hieruit kan ook worden geconcludeerd dat het voornamelijk mannen zijn die gebruik maken van de vorm self-enhancing humor. Zij gebruiken deze vorm van humor om zichzelf positief af te schilderen ten opzichte van anderen. Onder deze vorm van humor vallen ook seksuele zinspelingen. Onder collega’s wordt door mannen meer seksuele humor gebruikt ten opzichte van vrouwelijke collega’s dan andersom. Dit wordt door Sykes uitgelegd als een poging om die vrouwen te versieren. Mannen en vrouwen gebruiken echter wel allebei self-enhancing humor om mannelijkheid of vrouwelijkheid uit te drukken. Mannen en vrouwen gebruiken beiden humor om zichzelf te positioneren als ‘mannelijke mannen’ of ‘vrouwelijke vrouwen’.

Doelen van humor

Tot slot is er nog een aantal verschillen in doelen die mannen en vrouwen hebben om humor te gebruiken:

• Relaties opbouwen doen zowel mannen als vrouwen, maar vrouwen zijn wat meer bezig met het opbouwen van groepsbanden.
• Conformeren aan anderen doen ook zowel mannen als vrouwen.
• Over omgaan met conflicten wordt weinig geschreven met betrekking tot mannen en vrouwen, maar logischerwijs zou men kunnen afleiden dat dit meer wordt gedaan door vrouwen, om de groepsband sterk te houden.
• Controle is voornamelijk een doel van humor voor mannen. Door middel van humor geven zij machtsrelaties aan. Wanneer je humor gebruikt en hier wordt om gelachen, geeft dit je een bepaalde status.
• Oplossing tegen verveling. Ook hierover is weinig bekend in de literatuur met betrekking tot de verschillen tussen mannen en vrouwen, maar naar verwachting is dit een doel van humor voor beiden.
• Grenzen ontdekken is waarschijnlijk een doel van humor met meer betrekking op mannen, aangezien zij agressievere humor gebruiken en hiermee ook eerder grenzen op zullen zoeken dan vrouwen.
• Zelfgerichte humor is een typisch vrouwelijk doel van humor. Vrouwen gebruiken humor om hun eigen zwakheden te ‘verlichten’ en om een gevoel van gelijkheid te bereiken binnen een groep, op deze manier geven zij aan dat zij zichzelf niet beter vinden dan een ander.
• Versterking groepsgevoel. Is ook een typisch vrouwelijk doel, zoals al eerder werd geconcludeerd.