De coöperatie: sterk, zelfstandig en simpel ondernemen

Klein, sterk, zelfstandig en simpel. De coöperatie is een samenwerkingsvorm in opkomst. Niet alleen onder zzp'ers die risico willen spreiden en werkkracht willen bundelen, maar ook onder mensen die hun idealen samen vorm willen geven. Dan heb je het over het samen opzetten van je eigen 'energiebedrijfje', of het uit de grond stampen van een verkooppunt voor biologische groenten. De voordelen: geen vast startkapitaal, en geen risico's dragen voor anderen. De coöperatie als samenwerkingsverband wordt door velen gezien als een van de bedrijfsvormen naast de BV, de NV of de eenpitterszaak. Maar de coöperatie is toch wel degelijk iets anders. Het is namelijk geen bedrijf, maar een organisatie waar je lid van kunt worden. Ook is een aantal zaken anders geregeld dan bij de meer bekende ondernemingsvormen. Afzonderlijke leden zijn niet aansprakelijk voor de risico's die andere leden lopen bij het uitvoeren van de activiteiten onder de paraplu van de cooperatie. En terwijl bij de BV een vast minimum startkapitaal benodigd is, kun je een coöperatie opzetten zonder vaste ondergrens. Zij het natuurlijk dat je wel het geld moet hebben om je ambities vorm te geven, maar dat spreekt voor zich.

Groen en gezond

Een van de opvallende eigenschappen van de coöperatie zoals die momenteel op vele plekken uit de grond schiet, is dat het vaak juist mensen zijn met idealen en duurzame plannen die aan zo'n samenwerkingsverband beginnen. Een mooi voorbeeld is coöperatieve vereniging 'De Windvogel.' De leden zijn fans van windenergie, een energiebron die eruit springt door economische haalbaarheid en duurzaamheid. Degenen die De Windvolgel oprichtten hadden echter gemerkt, dat het opwekken van windenergie weliswaar subsidie van de overheid krijgt, maar wel grotendeels aan particulieren wordt overgelaten. En zo ontstonden Nederlandse windmolenverenigingen. Mensen zoals jij en ik, die besloten hebben om de levering van duurzame energie gewoon zelf ter hand te nemen.

Klinkende munt

Inmiddels exploiteert De Windvogel vier windturbines, waaronder “De Volhouder” in Halsteren, “De Windvogel” in Bodegraven en “De Gouwevogel” aan de Gouwe te Gouda. Terwijl die laatste turbine ongeveer driehonderd gezinnen van schone elektriciteit kan voorzien, waren de bouwkosten fors: ongeveer € 500.000. En hier komt de crux van de zaak. Naast subsidies en leningen bij banken, heeft de coöperatie deze kosten betaald uit leningen van de Windvogelleden. Omdat nu schone elektriciteit kan worden verkocht, kunnen de exploitatiekosten al worden betaald uit de inkomsten van de verkoop van elektriciteit. Sinds november 2005 staat in Ouderkerk a/d Amstel een nog krachtigere turbine, “De Amstelvogel”. Die kan al voorzien in het stroomverbruik van ongeveer dertienhonderd huishoudens. Kortom: de coöperatie De Windvogel draagt zowel bij aan het realiseren van een eigen schoon energiesysteem, als - indirect - aan de ontwikkeling van steeds betere windmolens.

Idealen en pecunia

Wat voor een puur zakelijk doel een nadeel kan zijn, is voor de coöperatie minder of zelfs helemaal niet nadelig. Zo is de juridische vorm zo geregeld, dat een afzonderlijk lid geen recht heeft op het eigendom van de coöperatie. Terwijl een vertrekkende directeur van een BV haar of zijn aandelen te gelde kan maken, en op die manier gecompenseerd kan worden voor de in de onderneming gestoken tijd en moeite, is dat wat van de coöperatie is, dat ook voorgoed. Daar staat tegenover dat leden zelf onderling kunnen afspreken hoe ze de opbrengsten uit hun onderneming verdelen. In geval van de hierboven genoemde windenergie-coöperatie bijvoorbeeld, is het al meermalen gelukt een zeer aantrekkelijke rente uit te keren over het kapitaal dat leden in de cooperatie hebben gestoken. Het wordt wel vaker geconcludeerd: idealen en een gezonde opbrengst kunnen prima samengaan.

Samen kun je meer

Er zijn heel diverse voorbeelden van coöperaties, maar het kenmerk is wel dat de organisatie gewoonlijk klein genoeg is om behapbaar en begrijpelijk te zijn, maar net even grotere slagkracht heeft dan een eenpitter of eenling. Neem webwinkel Biologisch Goed, een samenwerkingsverband van vijf biologische boeren en tuinders die in Zuid-Holland regionaal geproduceerde biologische groenten en fruit rechtstreeks aan de klant leveren. Zo klein kan een samenwerkingsverband dus zijn. Maar het gaat niet alleen om 'groene' ondernemers, en er zijn ook voorbeelden met een veelvoud van leden. Er zijn ook coöperaties opgericht om de krachten te bundelen tegenover grote organisaties als overheden en verzekeraars. De Open Ankh bijvoorbeeld, is een netwerkorganisatie voor zelfstandig ondernemers in de zorg, die naar de afnemers toe een professioneel gezicht willen laten zien zonder hun identiteit te verliezen, en regionaal 'verankerd' willen zijn in een organisatie - met alle onderlinge kennis en steun van dien.

Coöperatie heeft de toekomst

Het doel van een coöperatie is altijd om mensen wier neus dezelfde kant op staat, een vorm van werken te bieden die de voordelen van individualiteit verenigt met de voordelen van samenwerking, zonder dat je in een massale, onpersoonlijke organisatie opgaat. Ondernemerschap blijft groeien, ondanks de crisis. Maar dan wel op een nieuwe, eigen manier. Steeds meer mensen willen samenwerken, maar niet met duizenden tegelijk, onder een dikke bonussen verdienende CEO die je nooit ziet. Steeds meer mensen willen iets nieuws opzetten, maar de koers altijd samen blijven uitzetten, en verdiensten samen blijven delen. Steeds meer mensen vinden die ellenlange keten tussen consument en bedrijf onzin, en denken: kunnen wij zelf niet onze eigen producent én afnemer tegelijk worden? Kortom: volgens velen heeft de coöperatie de toekomst. En als je ziet wat mensen al waarmaken binnen een coöperatie, is dat een hoopvol vooruitzicht.