Wat betekenen begrippen als filantroop en filantropie?

Een filantroop is een weldoener. Doorgaans worden er mensen mee bedoeld die vermogend zijn en die structureel aan goede doelen geven. Het begrip filantroop is een 18e-eeuwse term samengesteld uit de Griekse woorden philos (vriend) en anthropos (man), iemand die menslievend is dus. Het tegenovergestelde van een filantroop is een misantroop, iemand die mensen haat. Filantropie duidt op een grondhouding, die fundamenteel gelooft in het goede in de mens. Daarom zoeken en herkennen filantropen het goede in mensen. Hun liefde voor de mens kan blijken uit het feit dat ze goed doen voor andere mensen (naastenliefde) of hun leven wijden in dienst van de medemens.

Rijke mensen die aan goede doelen schenken

In de Verenigde Staten (VS), waar particuliere liefdadigheid van oudsher een grotere rol speelt dan in Europa, wordt de term filantroop vaak bij rijke mensen gebruikt die een groot deel van hun rijkdom aan goede doelen schenken. In die zin worden onder meer Mark Zuckerberg, Paul Newman, J. Paul Getty, Bill Gates, Warren Buffett en David Rockefeller als filantropen aangemerkt.

Ter illustratie

• Om de geboorte van zijn dochter te vieren kondigde Facebook-oprichter Mark Zuckerberg aan om 99 procent van de Facebook-aandelen (ongeveer 45 miljard dollar) te doneren aan goede doelen;
• De Mexicaanse telecom-magnaat Carlos Slim is met een vermogen van pakweg 27,3 miljard dollar de rijkste selfmade miljardair ter wereld. Tegelijkertijd staat hij bekend om zijn filantropische inborst: 4 miljard dollar zou hij geschonken hebben, onder andere door mensen over de hele wereld toegang tot het internet mogelijk te maken;
• Al tientallen jaren, schenkt de legendarische belegger en investeerder George Soros enorme bedragen aan goede doelen. Naar verluidt bedragen die schenkingen circa 8 miljard dollar. Soros zet zich vooral in voor mensenrechten.

Filantropisch handelen van overheden

Niet alleen geslaagde zakenmensen kunnen als filantroop worden aangemerkt. Ook overheden hebben, bijvoorbeeld via hun buitenlandpolitiek, verschillende instrumenten om als land een solidaire bijdrage te leveren. Ons land zet zich bijvoorbeeld via ontwikkelingssamenwerking in voor mensen in arme landen of engageert zich op wereldwijde schaal voor de naleving
van mensenrechten, de vrede en de bescherming van het milieu en gebruik van duurzame middelen.

Individuele betrokkenheid

Maar niet alleen de staat of geslaagde zakenlieden, ook wij als individu kunnen een bijdrage leveren om onze wereld een beetje beter te maken. Of het nu op het sociale vlak, in het onderwijs, in de cultuur of in de bescherming van het milieu is, zonder private betrokkenheid, zouden veel waardevolle projecten en initiatieven niet van de grond komen. Er zijn talloze manieren om betrokken te raken.

Motivatie filantropisch handelen

Goed doen, eigen welvaart en rijkdom met minder bedeelde medemensen delen, de gemeenschap iets teruggeven uit dankbaarheid en tevredenheid over wat je zelf hebt bereikt. Dat kan voortkomen uit solidariteit maar het kan ook een poging zijn om een bijdrage te leveren aan sociale gelijkheid. Vormen van filantropisch handelen zijn net zo divers als de eraan ten grondslag liggende motivatie en doelen. Filantropie als liefdadigheid in de ruimste zin van het woord, heeft zich in de loop der tijden telkens weer veranderd. Vandaag de dag omvat filantropie elke vorm van charitatieve betrokkenheid, ongeacht of dat zich manifesteert in de vorm van geldelijke giften, donaties in natura of als tijdelijk commitment. Ieder van ons is ooit wel eens met filantropie in aanraking gekomen, hetzij als gever hetzij als ontvanger. Kenmerkend is echter dat, in tegenstelling tot overheids- of marktgerelateerd handelen, de moraal maatgevend is in plaats van macht (staat) of winst (markt). De zegswijze "we zijn toch geen filantropische instelling", is in dat verband veelbetekenend.