Liefde: spreekwoorden weerspiegelen denken over hartstocht

Spreekwoorden zijn vaste uitdrukkingen die niet letterlijk maar figuurlijk bedoeld zijn. Spreekwoorden weerspiegelen iets van de visie van een samenleving over bijvoorbeeld de liefde. Maar die visie hoeft niet de uwe te zijn. Die opvattingen stammen sowieso uit een vroeger tijdperk van een maatschappij. Een spreekwoord kan getuigen van een inmiddels veranderde visie op liefde. Zo zult u dus nog geen spreekwoord vinden waarin het begrip ‘dating’ een rol speelt. De betekenis van spreekwoorden kunt u nazoeken in woordenboeken als 'De Dikke van Dale' of in speciale spreekwoordenboeken. Kijkt u eens naar onze (vroegere) opvattingen over liefde, relaties en hartstocht… Wat vindt u zelf?

Spreekwoorden als spiegels

Spreekwoorden weerkaatsen dus op een bepaalde manier onze samenleving. Dat geldt voor spreekwoorden over de liefde, maar ook voor andere spreekwoorden. Daarom maakt dit artikel deel uit van een special over diverse series spreekwoorden die een gemeenschappelijk thema hebben..

Bloemlezing van spreekwoorden over de liefde

Uit onderstaande verzameling van uitdrukkingen over verschillende soorten liefde, zal blijken dat de Nederlandse samenleving een rijke schakering aan opvattingen erop na houdt, waar het de liefde betreft. Als u de betekenis van spreekwoorden wilt opzoeken kijkt u dan in een woordenboek van Koenen of Van Dale. U kunt zich aan deze spreekwoorden spiegelen. Hoe denkt u over de liefde? Hoe handelt u? Volgens het spreekwoord of niet?

Liefde maakt blind

Een bekend spreekwoord is de uitdrukking: ‘Liefde maakt blind’. Daarmee zeggen mensen iets over wat liefde met een mens kan doen. Als iemand een ander bemint, kan het zijn dat hij geen oog heeft voor de minder goede kanten van een persoon. Een liefde maakt niet letterlijk blind, maar wel figuurlijk. Hoe denkt u daarover? Heeft de liefde u wel eens blind gemaakt?

Vindt u dat liefde blind maakt? Altijd? Soms? Of hangt dat van de aard van de relatie af? Liefde tussen man en vrouw of tussen mannen en vrouwen onderling maakt blind? Of geldt dat ook voor de liefde van een vader of moeder voor hun kind, zoon of dochter? In elk geval is dit kennelijk een ervaringsgegeven in onze maatschappij: soms maakt de liefde voor een ander dat de ‘fouten’ van een ander, niet gezien worden.

Iets met de mantel der liefde bedekken

Enigszins verwant aan het bovenstaande spreekwoord is de uitdrukking ‘iets met de mantel der liefde bedekken’. Als iemand iets met de mantel der liefde bedekt, brengt diegene bewust een minder geslaagde actie van die persoon niet in beeld. Hij neemt zijn actie voor lief! Hij veroordeelt de handeling niet. Immers door er een ‘mantel’ over heen te leggen, wordt de minder geslaagde daad ‘onzichtbaar’. Hij uit geen kritiek, hij vertelt het niet door, hij vergeeft de ander bijvoorbeeld zijn onfortuinlijke opmerking of hij
neemt hem in bescherming.

Hoe kijkt u zelf tegen zo’n opstelling aan? Wiens vergissingen vergeet en vergeef t u gemakkelijk? Doet u dat bij iedereen of alleen bij uw partner, bij uw kinderen, bij mensen met wie u een intieme relatie heeft?

Liefde overwint alles

Deze uitdrukking getuigt van het geloof in onze maatschappij in de kracht van liefde. Dat is misschien niet altijd en overal in elke situatie zo, maar over het algemeen denken of dachten wij in onze maatschappij kennelijk dat liefde het mogelijk maakt om alle moeilijkheden in een relatie te overwinnen. Dat een geografische afstand niet het einde hoeft te betekenen van een liefdesrelatie. Denk maar aan tv-programma's over buitenlandse geliefden. Dat we in staat zijn een ander lang niet te zien, maar hem of haar toch blijven beminnen.

Hoe is het u zelf vergaan? Heeft u voor 'de liefde van uw leven’ veel problemen kunnen overwinnen? Bent u voor de ander geëmigreerd naar de andere kant van de wereld? Bent u voor uw partner of voor uw kind ‘door het vuur gegaan’? Heeft u voor deze liefde werkelijk alle problemen overwonnen?

De liefde van de man gaat door de maag

Een wel heel nuchtere, bijna cynische opvatting over de liefde! Een man zou volgens dit spreekwoord, alleen maar van jou als vrouw of partner houden, als u goed kookt en kookt wat hij lekker vindt. Als de maaltijd mislukt, als de aardappelen alweer zijn aangebrand, dan zou deze partner u niet meer beminnen.

Denkt u dat stiekem ook wel eens? Zet u doelbewust een overheerlijk diner voor twee in om de ander, op wie u tot over de oren verliefd bent, te veroveren? En wat zegt het dat dit spreekwoord alleen over een man gaat en niet over een vrouw? Kunt u zich daarmee verenigen? Erg geëmancipeerd klinkt het niet, maar spreekwoorden zijn per definitie ouderwets.

Liefde op het eerste gezicht

Dit spreekwoord is er misschien vooral voor dromers en idealisten. Mensen die geloven dat mensen op slag op iemand verliefd kan worden én blijven. Dat iemand de ander kunt beminnen zonder hem te hoeven leren kennen. Een spreekwoord voor mensen die geloven dat uiterlijk en uitstraling een doorslaggevende rol kunnen spelen in het ontstaan van een liefdesrelatie.

Waar staat u in dit verhaal? Bent u zo’n dromer of idealist? Datingbureaus en liefdesadvertenties zijn onzin? De ware liefde is de liefde die als het ware uit de lucht komt vallen? Is het u zelf overkomen? Of schudt u bezorgd uw hoofd als u zoon u vertelt dat het ‘liefde op het eerste gezicht was’?

De liefde kan niet van een kant komen

Als we dit spreekwoord mogen geloven, zijn er in onze samenleving de broodnodige realisten. Liefde is iets van minimaal twee mensen. Als jij de ander wel bemint, maar de ander niet van jou houdt, dan is het een hopeloze liefde. Punt uit!

Misschien is het u zelf overkomen. U was vol hartstocht voor die ander, maar die ander leek u niet eens te zien. Of hij ging wel op uw avances in, maar was dat maar spielerei. Het kan ook zijn dat u een ander wel eens ernstig gewaarschuwd hebt, door te zeggen: ‘Joh, de liefde kan niet van een kant komen’.

In liefde en oorlog is alles geoorloofd

Een breed scala aan opvattingen over de liefde lijkt deel uit te maken van onze gemeenschappelijke levensvisie. Dit spreekwoord zegt: ‘Alles wat in een oorlog mag (geweld, bedrog, list), mag in de liefde ook.
De uitdrukking vergelijkt het veroveren van een ander land, het verslaan van de vijand met een verovering in de liefde. Klinkt dit u romantisch in de oren?

Is dat een visie waar u zich een kunt vinden? Is list, bedrog en zelfs geweld geoorloofd om een liefdesrelatie aan te kunnen gaan? Of gaat dit u echt te ver? Is ware liefde in uw ogen oprecht, ronduit en geweldloos?
Vindt u dat u of een ander niet koste wat het koste zijn geliefde mag veroveren?

De liefde tot zijn land is ieder aangeboren

Deze uitdrukking gaat over een heel ander soort liefde. Het gaat niet over een relatie tussen partners of tussen ouders en kinderen, maar over vaderlandsliefde. En die vaderlandsliefde die is er altijd volgens het spreekwoord, hij is 'aangeboren'.

Klinkt u dat te ‘nationalistisch’ in de oren? Bent u van mening dat liefde voor het vaderland iets is dat groeit op basis van ervaringen? Kan iemand met een allochtone achtergrond ook vaderlandsliefde voelen voor het land waar hij niet is geboren, maar wel al jaren woont en leeft? Kunnen mensen van meer dan een land 'houden'?

Liefde is sterker dan de dood

Ook dit spreekwoord getuigt van geloof in de kracht van de liefde. Net zoals de uitdrukking ‘de liefde overwint alles'. Maar bij dit spreekwoord is de overtuiging van de kracht van de liefde nog sterker. Er is sprake van een passie die sterker is dan de dood. Ook als iemand gestorven is, blijft u van iemand houden. En ook, minder letterlijk, de dood is niet de grootste macht in het leven, maar de liefde is dat.

Wat vertelt u dat over onze samenleving? Zou deze uitdrukking bestaan in een verbitterde samenleving, waar ieder voor zich leeft?

Het is liefdewerk, oud papier

Een laatste spreekwoord dat weer getuigt van het nodige realisme. Het gaat in deze uitdrukking niet zo zeer om een liefdesrelatie. Maar over hoe onze maatschappij zich, in sommige situaties, zich verhoudt tot werk. Het gaat over werk dat iemand uit overtuiging, uit liefde voor iets, iemand doet. Bijvoorbeeld over vrijwilligerswerk, zoals het ophalen van oud papier.

Gelooft u in 'liefdewerk, oud papier'? Vindt u het goed of juist verkeerd dat mensen gratis werken vanwege een ideaal? Of denkt u: zo ontstaat dus werkeloosheid of langs deze weg wordt er bezuinigd? Want werk dat gratis wordt gedaan, hoeft niet door betaalde krachten te worden gedaan.

Conclusie uit deze spreekwoorden over liefde

Het zal na deze kleine bloemlezing van spreekwoorden over de liefde u wel duidelijk zijn geworden dat onze Nederlandse samenleving een heel scala van opvattingen vertegenwoordigt over de liefde en verschillende soorten liefde. En dat getuigt van een grote rijkdom in een samenleving. Idealen bestaan nog, nuchterheid en realisme ook, en ja, enig cynisme is ons niet vreemd.

Als u niet vertrouwd bent met de betekenis van spreekwoorden, dan kunt u die opzoeken in speciale spreekwoordenboeken of in een wat uitgebreider woordenboek als Koenen, handwoordenboek der Nederlandse Taal of, nog beter, in van Dale groot woordenboek der Nederlandse taal.

Lees verder

• Geld in spreekwoorden en geschiedenis van ons betaalmiddel
• Schoenen: ons dagelijks schoeisel in spreekwoorden
• Schoenen in spreekwoorden van klomp, slof, laars tot schaats
• Spreekwoorden over appels in de Nederlandse taal