Het schoonheidsideaal. Hoge lat of wurgend koord?

De meeste mensen willen er goed uitzien. Hoge jukbeenderen, mooie haren, een slank en lenig lichaam en sprekende ogen. Vooral vrouwen lijken vatbaar voor het idee van schoonheid dat de maatschappij hun dicteert. Maar waarom is dat eigenlijk zo? In dit artikel nemen we een kritisch kijkje op het vrouwelijke schoonheidsbeeld.

Het Westerse schoonheidsideaal

De schoonheid van de mens heeft al sinds de mens bestaat een grote rol gespeeld. Maar het ideaalbeeld van schoonheid is geen vaststaand gefixeerd beeld. Het is juist voortdurend aan verandering onderhevig. In de renaissance werden er twee opvattingen van schoonheid tegelijk gebruikt. Aan de ene kant zocht men schoonheid in een zo exact mogelijke weergave van de natuur. Aan de andere kant moest de begeerde schoonheid een soort kopie van goddelijke schoonheid zijn. De vrouw in de Renaissance is een vrouw met duidelijke rondingen en het liefst lang en krullend haar. Tegenwoordig ligt het schoonheidsideaal weer heel anders. De nadruk in de moderne westerse wereld ligt voornamelijk op het hebben van een slank lichaam. Dit slankheidideaal werd het eerst ingevoerd in de jaren zeventig. Twiggy, Audrey Hepburn en Jane Fonda bezaten een slank, bijna tenger lichaam, en een jonge uitstraling. Deze vrouwen werden als voorbeeldfunctie gezien en het lichaamsbeeld werd overgenomen door de massa. De komst van de televisie maakte het verspreiden ervan natuurlijk eenvoudiger, en al snel droomde bijna elk meisje van een lenig slank lichaam. De westerse maatschappij geeft verder graag de indruk dat schoonheid een maakbaar gegeven is. Iedereen kan mooi zijn, als je er maar hard genoeg aan werkt of genoeg geld aan uitgeeft. Dit gedachtegoed hangt haarfijn samen met het kapitalistische systeem. Het gebruik van make-up is in het westen niet meer weg te denken. Make-up legt de nadruk op de aantrekkelijke gezichtskenmerken en kan tegelijk ‘schoonheidsfoutjes’ verdoezelen. Maar naast het gezicht wordt er ook gebruik gemaakt van klaarkleuringen, zonnebanken en het bleken van het gebit. Dit laat het belang van schoonheid in onze cultuur goed zien. Door plastische chirurgie zijn er steeds meer mogelijkheden om het lichaam aan te passen naar de eigen wensen, en zo zijn veel mensen hun eigen schoonheidsproject geworden.

Andere landen, andere beelden

Het Westers schoonheidsideaal geld echter niet overal. In andere streken heersen andere gedachten over vrouwelijk schoon. In veel Afrikaanse worden oude vrouwen begeerd, om hun levenswijsheid en schoonheid, net als volle vrouwen met meer gewicht. Dit zegt in wezen dat er niet zo iets als universele schoonheid bestaat, die in uiterlijke maten te meten is. Een ander voorbeeld van een afwijkend schoonheidsbeeld met het Westen is de Padaung stam in Birma. Vanaf dat de vrouwen van de stam een jaar of zes zijn krijgen zij langzaam steeds meer koperen ringen om hun nek bevestigd, totdat het lijkt of hun nekken extreem lang zijn. Er is een vrouw in deze stam die wel 37 ringen om haar nek draagt. Dit is voor de Padaung stam een teken van absolute schoonheid.

Een dictatuur van mannen?

Met het voorbeeld van de Padaung stam nog in gedachten kunnen we ons afvragen of het schoonheidsideaal nu zo goed voor vrouwen is. Door de ringen verzwakken ie spieren en vervormen de botten en gewrichten van de vrouwen. En door het Westerse slankheidideaal ontwikkelen veel vrouwen eetstoornissen en putten zij zichzelf uit in de race om slank en jong te lijken. De vraag is ook of vrouwen dit nu echt voor zichzelf doen, of voornamelijk naar het beeld willen leven dat mannen van hun gecreëerd hebben. Sommige feministes legden de link tussen de opkomende macht van vrouwen sinds de emancipatie in de jaren zeventig en het steeds meer op slankheid gerichte modebeeld dat daarna ontstond. Op deze wijze werden de vrouwen weer geringd en kort gehouden, ze konden dan nu wel zelfstandig zijn, maar waren ze ook dun?

Vrijheid van beelden en unieke schoonheid

Er is waarschijnlijk nog veel aan de innerlijke vrijheid van de vrouw te sleutelen, voor ze uiterlijk eigen baas zijn, en zich geen modebeelden meer aan laten leunen. Dat zo een vrije geest een moeilijk te verwerven zaak is, mag duidelijk zijn. Met de constante stroom beelden van de media, is het lastig voor vrouwen om zich zelf te definiëren zonder schoonheidideaal. Maar dit zou uiteindelijk wel kunnen, en het zou de vrouw sterker en daadkrachtiger in de wereld van de mannen plaatsen. Wie geen object meer is, wordt subject en kan zelf bepalen waar geluk in ligt, wat schoonheid is, en welke weg in te slaan. Iedere vrouw heeft immers een unieke schoonheid en die mag gezien worden, precies zoals hij is!