De Koerdische Arbeiderspartij: PKK

Als we aan terroristische groeperingen denken, denken we al gauw aan bijvoorbeeld de Al Qaida. Toch zijn er tal van andere paramilitaire organisaties. Zo hebben we de Koerdische PKK.

Oprichting

In 1974 werd de Ankara Democratic Patriotic Association of Higher Education opgericht door Koerdische studenten, waaronder Abdullah Öcalan, de latere leider van de PKK. De partij verplaatste zich in een korte tijd naar het zuidoosten van Turkije dat voornamelijk door Koerden wordt bevolkt.

Op 27 november 1978 werd de PKK opgericht in de Turkse provincie Diyarbakir. Naast Abdullah Öcalan waren ook namen als Mazlum Dogan en Cemil Bayik van belang bij de oprichting. De letters PKK staan voor Partiya Karkerên Kurdistan, letterlijk betekent dit ‘Arbeiderspartij van Koerdistan’. De ideologie van de PKK was oorspronkelijk het Marxisme-Leninisme. Tegenwoordig gaat men uit van het Koerdisch nationalisme. De doelstelling van de PKK was het stichten van een onafhankelijk en verenigd Koerdistan. De partij is niet alleen in Turkije actief, ook in de buurlanden Irak, Iran en Syrië heeft de PKK veel aanhangers.

Financiering

Het is niet precies bekend wat de jaarlijkse inkomsten van de partij zijn. Schattingen gaan van minstens 500 miljoen dollar per jaar uit. Het grootste deel van deze inkomsten wordt gevormd door middel van drugshandel en smokkel. Daarnaast ontvangt de PKK circa 20 miljoen dollar aan donaties per jaar. Deze donaties zijn vooral afkomstig van Koerden uit de hele wereld. Het is bekend dat veel landen in het verleden de PKK (financieel) hebben gesteund. Turken verdenken vooral landen als Israël en Amerika van dergelijke steun. Hilary Clinton, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, verklaarde in 2011 tijdens een interview echter dat Amerika de PKK altijd heeft afgekeurd. Clinton was het er niet mee eens dat haar land niet genoeg doet om de PKK te stoppen. Ze lichtte dit toe: ‘Misschien moeten we ons meer inspannen om onze samenwerking uit te leggen. Onze steun aan de Turkse militaire kringen, onze gedeelde kennis van zaken en onze gezamenlijke inspanningen hebben gezorgd voor grote vooruitgang.’

Terroristen of onafhankelijkheidsstrijders?

De meningen over de PKK zijn erg verdeeld. Aan de ene kant menen sommigen dat de PKK de Koerden heeft voorzien van een identiteit. Dankzij de PKK waren ze immers niet meer de zogenaamde Bergturken maar Koerden. De PKK heeft er volgens hen voor gezorgd dat Koerden trots op hun nationaliteit kunnen zijn. Aan de andere kant wordt er kritiek geleverd op het geweld dat de groepering vaak hanteert.

De PKK is in de Verenigde Staten, de Europese Unie, Canada en Australië aangeduid als terroristische organisatie. De groepering is verboden in Turkije en Duitsland. De PKK staat ook op de lijst van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding in Nederland.
Hoewel de PKK zegt te strijden voor onafhankelijkheid, gebeurt deze strijd vaak op een akelige manier. Terreuraanslagen, afpersing, drugshandel en mensensmokkel zijn geen onbekende praktijken. Juist omdat PKK-guerilla’s veel geweld gebruiken, staan veel Koerden voor een dilemma. Aan de ene kant willen ze een onafhankelijk Koerdistan, maar ze willen niet dat onschuldige mensen lijden.

Abdullah Öcalan

Abdullah Öcalan (1948) staat symbool voor de Koerdische onafhankelijkheidsstrijd. Vaak wordt hij Apo genoemd. Öcalan studeerde in Istanbul en later in Ankara. Tijdens deze periode krijg hij interesse in communistische onafhankelijkheidsbewegingen. In 1972 werd hij betrapt toen hij communistische folders uitdeelde. Hij belandde zeven maanden achter de tralies.

Zoals eerder gezegd, werd Öcalan oprichter van de PKK. Onder zijn leiding begon de partij vanaf 1984 met gewelddadige aanvallen. Bijna tien jaar later verklaarde hij Turkije de ‘totale oorlog’. Öcalan probeerde bijvoorbeeld het toerisme in Turkije plat te leggen door aanslagen op campings en hotels te plegen. Het bleef niet bij aanslagen in Turkije. Ook Turkse diplomatische en commerciële doelen in veel West-Europese steden werden doelwit.

Öcalan vluchtte naar Syrië, maar moest in 1998 het land verlaten. De aanvallen van de PKK werden namelijk steeds heftiger. Daardoor besloot Turkije Syrië te dwingen tot uitzetting van Abdullah Öcalan. Öcalan vluchtte hierop naar Rusland en vervolgens naar Rome. Toen Italië hier achter kwam, wilde het land van de terroristische leider af. Nederland en Duitsland weigerden Öcalan echter asiel. Griekenland, de aartsrivaal van Turkije, wilde de PKK-leider wel onderdak bieden in zijn ambassade in de hoofdstad van Kenia, Nairobi. Hier verbleef hij enige tijd. Op 15 februari 1999 werd Öcalan gearresteerd. Aanvankelijk kreeg hij de doodstraf. De straf werd later omgezet in levenslang. Tegenwoordig verblijf hij op het eiland Imrali, in de Zee van Marmara. Hoewel hij in de gevangenis zit, houdt hij toch contact met zijn volgelingen. Zo spreekt hij hen via de camera vaak toe op festivals die door de PKK worden georganiseerd.

Öcalan wordt verantwoordelijk gehouden voor zo’n 350000 doden.