Massatoerisme loopt tegen grenzen aan van mens en milieu

Het massatoerisme is sedert de zestiger jaren in een enorm tempo gegroeid. Dit heeft verschillende oorzaken en men kan stellen dat in 2018 de grenzen zo langzamerhand bereikt waren van wat de samenleving aanvaardbaar vindt. Het milieu liep steeds grotere schade op want toerisme zorgt voor opwarming van de aarde. Er wordt gezocht naar oplossingen maar die zijn niet snel voorhanden, immers de macht is zeer verdeeld. Het probleem doet zich wereldwijd voor. Het toerisme is ook voor veel landen lange tijd een positieve ontwikkeling geweest en was soms zelfs de grootste bron van inkomsten voor het land. Vanaf 2018 vroeg het massatoerisme om oplossingen.

• Ontstaan van massatoerisme
• Massatoerisme bestaat uit mensen die als toerist andere plaatsen bezoeken
• Een nieuwe middenklasse
• Knelpunten voor mens en milieu
• Oplossingen die bedacht worden
• Duurzaamheid werkt vertragend maar biedt geen oplossing
• De corona pandemie
• De nieuwe uitdaging

Ontstaan van massatoerisme

Tot in de zestiger jaren gingen mensen niet zoveel op vakantie. Men kreeg wel vakantiegeld maar dit werd veelal besteed aan andere, noodzakelijke dingen. Er werd wat in huis of tuin opgeknapt of er werd een extra aflossing op het huis gedaan. Mensen op veel plaatsen in de wereld hebben vooral sedert het begin van de tachtiger jaren meer geld te besteden gekregen en meer vrije tijd. Ook educatief is men anders gaan denken. Men wil wat van de wereld zien en jonge mensen wordt geadviseerd om te gaan reizen. Daarbij komt dat mensen ouder worden en langer in goede conditie blijven, langere tijd met pensioen zijn en de mogelijkheid hebben gekregen om te reizen. Dat maakt dat mensen erop uit trekken en andere plaatsen en landen gaan bezoeken.

Massatoerisme bestaat uit mensen die als toerist andere plaatsen bezoeken

Toeristen komen uit alle landen en verspreiden zich. Het gaat hierbij om mensen die vanuit recreatieve doelstellingen andere plaatsen bezoeken. Massatoerisme ontstaat als mensen in grote getale dezelfde plaats willen bezoeken op dezelfde tijd. Zij doen dit met verschillende manieren van vervoer en logeren op diverse plaatsen. Er ontstaan dan grote concentraties van toeristen.

Een nieuwe middenklasse

In landen zoals China, Taiwan, Japan maar ook binnen Europa met landen als Spanje en Italië zien we dat er sedert de eeuwwisseling een nieuwe middenklasse is ontstaan die gebruik maakt van de mogelijkheid om de wereld te ontdekken. In Europa zijn steeds meer tweeverdieners gekomen zodat de financiële mogelijkheden van veel gezinnen groter zijn worden. Vooral in China is de welvaart snel toegenomen en veel Chinezen maken dan ook gebruik van de mogelijkheden om andere landen te bezoeken. Maar de druk op bestaande samenleving kan te groot worden en dan ontstaan er knelpunten in grote steden en in beschermde natuurgebieden.

Knelpunten voor mens en milieu

Knelpunten liggen daar waar de samenleving niet meer het gewone dagelijkse leven kan leven maar gehinderd wordt door de gevolgen van het toerisme. Maar ook het milieu heeft zwaar te lijden onder het massatoerisme. We kunnen een aantal sectoren noemen waarvan de knelpunten dusdanig groot waren dat de grenzen van hun mogelijkheden tot expansie bereikt zijn. Dit zijn o.a.

• De luchtvaart
• Grote steden
• Verkeer
• Natuurgebieden

De luchtvaart

Wanneer men tot de periode rond de eeuwwisseling in een vliegtuig zat en je zag een ander vliegtuig voorbij komen dan was dit opvallend. Nu zie je tijdens het vliegen zoveel andere vliegtuigen dat je soms verbaasd bent dat er niks gebeurt. Het grote aantal vliegtuigen in de lucht baart ook de luchtvaartmaatschappijen zorgen, immers de veiligheid raakt in het gedrang door de snelle toename. De vervuiling van het milieu neemt steeds grotere vormen aan. Vliegtickets naar populaire bestemmingen zijn nog spotgoedkoop en er wordt dan ook naar hartenlust gebruik van gemaakt om even een ergens anders neer te strijken. Dit is gunstig voor de toerist, maar de rekening zal toch betaald worden in de vorm van minder service en een verdere opwarming van de aarde. Mensen die vliegen kunnen ervaren hoe de passagiers die geland zijn het vliegtuig verlaten, terwijl de vertrekkende passagiers al meteen weer het vliegtuig in gestuurd worden. Tijd om schoon te maken werd niet meer gepland, immers tijd is geld en er moet gevlogen worden.

Luchthavens naderen hun grenzen
Op vele plekken in de wereld zie je de luchthavens enorm uitbreiden. Op Schiphol vliegen in 2019 wel 38 vliegtuigen per uur op een hoogte van 300 meter. Dit geeft last voor omwonenden geluidsoverlast en slechte kwaliteit van de lucht. De omwonenden protesteren. De vervuiling van het milieu gaat in snel tempo verder. Ook de toekomstige opening van luchthaven Lelystad wordt door veel mensen niet positief gezien. Er wordt geluidsoverlast verwacht en de luchtvervuiling neemt toe.

Grote steden

Amsterdam barst uit haar voegen. Er zijn zoveel toeristen in de stad dat voor de oorspronkelijke bevolking de maat vol begint te raken. Men kan zich nauwelijks in de stad bewegen en de straten en pleinen maar ook het openbaar vervoer is overvol.
Wie grote steden zoals bijvoorbeeld Rome bezoekt zal schrikken van de lange wachttijden. 1 uur wachten bij het Colosseum is heel gebruikelijk. De Trevi-fontein waar kinderen vroeger op de rand het muntje in konden gooien, is geworden tot een trekpleister met vijf rijen dik. Maar ook in andere steden zijn de grenzen bereikt. Barcelona gaf in de zomer van 2017 met spandoeken te kennen: "Tourist go Home". Wie in Dubrovnik over de stadsmuur wil wandelen doet dit met duizenden tegelijk. Ook Venetië wordt al sedert de eeuwwisseling overspoeld met toeristen en tekent in 2017 protest aan. Sommige Griekse eilanden zoals Santorini worden de hele zomermaanden overbelast. Wie een bezoek brengt aan het Caraïbisch gebied zal soms ontdekken dat er bij sommige eilanden wel 6 cruiseschepen op één dag liggen.

Het verkeer op de weg

Ieder jaar als het zomer is geworden dan gaan mensen op pad, velen met tent of caravan. De autowegen raken dan vooral gedurende het weekend volledig verstopt. Hetzelfde zien we gebeuren tijdens de wintersportperiode. Kenden we tot rond het jaar 2000 één zwarte zaterdag in augustus, in 2019 stonden alle weekenden zowel in de maand juli als augustus te boek als zwarte zaterdagen.

Natuurgebieden

Beschermde natuurgebieden zoals Las Islas Galapagos ofwel Galapagoseilanden, kenden tot in de negentiger jaren een quotum van het aantal toeristen dat per jaar toegang kreeg tot de eilanden. Dit quotum werd echter snel verhoogd en thans varen ook hier cruiseschepen rond.In 1960 bezochten 1000 mensen het eiland. In 2015 was dit opgelopen tot méér dan 200.000 per jaar. Er wordt een steeds groter gedeelte door mensen bewoond met als gevolg dat er veel dieren verdwijnen en met uitsterven worden bedreigd. Het aantal inwoners steeg in 2017 tot ruim 40.000, terwijl er in 1960 nog maar 10.000 inwoners waren. Ditzelfde kunnen we waarnemen bij het Great Barrier Rif in Australië. Dit is het grootste koraalrif ter wereld. De Australische regering heeft in 2018 een half miljoen dollar uitgetrokken om te proberen de schade aan het rif te herstellen, zoveel als mogelijk is.

Vervuiling van het milieu

Het toerisme is de snelst groeiende industrie ter wereld. Zij groeit vanaf 2010 tot in 2019 met 4 tot 5% per jaar. Hiermee zorgt het toerisme voor een snelle opwarming van de aarde en voor een enorme vervuiling van het milieu. Vooral in gebieden waar het toerisme nog niet zo lang op gang gekomen is zien we enorme vuilnisbelten die niet geruimd worden. Denk aan eilanden als Bali en de Malediven. De zeeën vervuilen en de lucht wordt er niet schoner op.

Steeds weer verdere expansie

In de landen rondom de Middellandse Zee wordt sedert de kredietcrisis vanaf 2015 weer meedogenloos gebouwd aan grote resorts, hotels en vakantie-appartementen. Zij schieten in 2019 als paddenstoelen uit de grond en vervuilen de kust. Er zijn gebieden waar watertekorten al bestaan en desondanks gaat de bouw verder. Veel woningen zijn slecht geïsoleerd en voldoen niet aan de eisen die in 2019 gesteld mogen worden in verband met het klimaatverdrag van Parijs. Er is vraag van de toerist en dus wordt er aan die vraag tegemoet gekomen.

Cruiseschepen

Hele grote vervuilers zijn cruiseschepen. Grote rederijen doen goede zaken en velen hebben dan ook in 2018 al weer nieuwe schepen in bestelling die nog groter worden. Zij stoken stookolie en vooral op volle zee zijn het enorme vervuilers.Wanneer we bedenken dat één groot cruiseschip per dag 250.000 liter stookolie verbrandt dan weten we dat dit evenveel fijn stof geeft als de uitstoot van 1 miljoen auto's. De CO₂-uitstoot is evenveel als van 84000 auto's op één dag. De rederijen doen beloften om schonere schepen te bouwen maar in 2018 is hier nog niet zoveel van terecht gekomen. Wel lopen er in 2019 een paar bestellingen voor de eerste schepen op vloeibaar gas. Cruiseschepen worden niet uit de havens van grote steden geweerd, terwijl men bijvoorbeeld in Rotterdam wel beperkingen heeft opgelegd aan vervuilende dieselauto's. In Barcelona, maar ook in andere grote steden komen enige malen per week wel 5 of 6 cruiseschepen in de vroege morgen de haven binnen varen. We kunnen dan rekenen op zo'n 10 tot 15000 mensen die de stad één dag bezoeken. De bevolking in deze steden ziet het met lede ogen aan en wordt gehinderd in haar dagelijks leven.

Oplossingen die bedacht worden

Er wordt gedacht aan diverse oplossingen zoals:

• Verduurzamen van de industrie
• Duurder maken van de luchtvaart
• Spreiding van vakantie periode
• Spreiding van vakantie-gebieden

Verduurzamen van de industrie

De toeristenindustrie is zich wel bewust van de gevaren die het massatoerisme met zich meebrengt. Er zijn dan ook veel organisaties die zich richten op het verduurzamen van het toerisme. We kunnen hierbij denken aan het planten van bomen, het zo eenvoudig mogelijk leven met de natuur en proberen gebruik te maken van de goedkopere vervoersmiddelen. Echter deze middelen zijn slechts één druppel op de gloeiende plaat. De ANVR probeert toeristenorganisaties bewust te maken dat duurzaamheid in eigen belang is van de sector.

Duurder maken van de luchtvaart

Er wordt nagedacht over het duurder maken van de vliegtickets. Dit zal een kleine bijdrage kunnen leveren, waarbij de prijsvechters tot in 2019 nog niet bereid waren om aan mee te werken. Wel is het soms mogelijk om een extra prijs te betalen waarbij dan een boom wordt geplant. De strategie van de prijsvechters is zoveel mogelijk te verdienen. In het laagseizoen gelden lage prijzen, terwijl in het hoogseizoen als gezinnen met kinderen willen reizen de hoofdprijs betaald moet worden. Desondanks zitten de vliegtuigen vol want de toerist wil reizen.

Spreiding van vakantie-periode

Hier wordt wel aandacht aan besteed maar de zomermaanden blijft toch de periode waarin mensen naar de zon willen. Studenten en ouderen reizen het gehele jaar, dus dit biedt weinig soelaas.

Spreiding van vakantie-gebieden

In Nederland probeert men de toeristen uit Amsterdam te verleiden andere gedeeltes in het land te gaan bezoeken. Zo werd in 2018 de provincie Friesland gepromoot. Ook worden tochten aangeboden richting de Veluwe. Dit is echter een verschuiving van het probleem en geen oplossing. Sedert 2014 is Amsterdam al gestopt met het promoten van de stad. Toch nam het aantal toeristen ieder jaar toe.

Duurzaamheid werkt vertragend maar biedt geen oplossing

Anna Pollock is een Canadese wetenschapper die zich richt op toerisme in harmonie met de wetten van de natuur en met de omgeving. Ze gaf haar visie in het t.v. programma Tegenlicht op 20 mei 2018. Anna is van mening dat het toerisme zich in 2018 al wel beter richt op duurzaamheid. Een van de grote problemen, zo stelt zij, is dat er geen machtsconcentratie in deze industrie is. Om de CEO's bij elkaar te krijgen heb je wel een voetbalveld nodig en dat maakt het haast onmogelijk om knopen door te kunnen hakken. Echter duurzaam toerisme zal de problemen niet oplossen, alleen slechts vertragen zo stelt Anna Pollock. Zij ziet het hedendaagse massatoerisme als een schip zoals de Titanic die langzaam maar zeker tegen de ijsberg zal varen.

De corona pandemie

In het begin van 2020 werd bijna de hele wereld geraakt door de coronapandemie. Plotseling kwam alle toerisme tot stilstand. Er werd een periode niet meer gevlogen en vanaf juli 2020 slechts zeer beperkt. Cruiseschepen bleven rond dobberen op zee en de hele cruise-industrie kwam tot stilstand. Grote steden zagen hun grote aantallen toeristen verminderen en tenslotte verdwijnen. Mensen konden nog op vakantie maar werden gedwongen om in hun eigen land te blijven. Hotels bleven leeg en het openbaar vervoer werd drastisch verminderd. De reisbranche raakte bijna geheel werkloos.

De nieuwe uitdaging

Het massatoerisme is verdwenen in 2020 en de nieuwe kansen kunnen worden benut. Veel zal afhangen van beleidsmakers hoe de situatie zich zal ontwikkelen na het verdwijnen van de pandemie. In de toekomst ontstaat een geheel nieuwe uitdaging om het toerisme zo te organiseren dat de grenzen van het massa toerisme niet worden bereikt en de natuur en het milieu beter gediend worden.