Fidel Castro, schurk of staatsman?

De guerrillastrijder Fidel Castro heerste van 1959 tot 2008 als opperbevelhebber van Cuba, sinds 1976 ook als staatsman. Afhankelijk van wie je het vraagt, krijg je zeer uiteenlopende meningen over Fidel Castro. Onder de Cubanen heerst een overwegend positief beeld over hun charismatische leider. En ook in Midden- en Zuid-Amerika heeft Fidel Castro miljoenen fans en volgers.

Fidel Castro aan het bewind na bloedige guerrillastrijd

Castro verkreeg de zwaarbevochten leiding over Cuba als guerrillastrijder bij de "Beweging van de 26ste juli", een guerrillabeweging die zich afzette tegen het bewind van generaal Batista. Hij nationaliseerde industrie en landbouw, voerde een plan-economie in en creëerde op die manier een schril contrast met naaste buur Verenigde Staten.

Cuba-crisis bracht de wereld op de rand van een nucleaire oorlog

De goedkeuring van Castro voor het stationeren van Russische middellange afstandsraketten op Cuba, vormde in 1962 de directe aanleiding voor de zogenaamde “Cuba-crisis”, een crisis die de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten op het randje van een nucleaire oorlog bracht. Na de ineenstorting van de Sovjet-Unie in 1991, was er in Cuba weliswaar sprake van een versoepeling van het economische beleid, maar de binnenlandse politieke situatie van het dictatoriale regime was nog steeds in strijd met fundamentele democratische rechten.

Biografie Fidel Castro

Fidel Castro werd op 13 augustus 1926 als zoon binnen een arbeidersgezin geboren in Biran bij Mayari, in de Cubaanse provincie Oriente. Evenals zijn vijf zussen werd hij geboren als buitenechtelijk kind van de eigenaar van een suikerrietplantage.

• na het afronden van zijn studie, sloot Fidel Castro zich in 1947 aan bij een revolutionaire beweging om Trujillo, de dictator van de Dominicaanse Republiek van de troon te stoten;
• in 1948 nam hij deel aan het beëindigen van politieke onrusten in Bogotá (Colombia);
• twee jaar later, in 1950, werd Fidel Castro lid van de links-reformistische partij "Partido Ortodoxo";
• in datzelfde jaar, 1950, promoveerde hij tot doctor in de rechten. Hij opende een advocatenkantoor, waaraan hij tot 1952 leiding gaf;
• in 1953 nam hij deel aan een mislukte coupe-poging in Santiago de Cuba, die tot zijn opsluiting leidde;
• in 1954 verkreeg Castro amnestie, waarna hij in ballingschap in Mexico en later in de Verenigde Staten verbleef.

Fidel Castro als guerrillastrijder

Onder leiding van de voormalige Spaanse generaal Alberto Bayo, die in de Spaanse Burgeroorlog tegen Franco had gevochten, ontving hij een militaire opleiding verzorgd door guerrilla’s. Daar ontmoette Fidel Castro ook de Argentijnse Ernesto Guevara. In december 1956 keerde hij naar Cuba terug om er tot 1959 als guerrillastrijder binnen de "Beweging van de 26ste juli" deel te nemen aan de revolutie tegen het regime van Batista. In de nieuwjaarsnacht van 1959 behaalde Castro zijn overwinning.

Fidel Castro als staatsman

Onder gejuich van de Cubanen trokken Castro en zijn guerrilla’s Havana binnen. Castro aanvaardde officieel pas op 16 februari 1959 als minister-president de macht om te regeren. In juni 1959 werd de staatshervorming afgerond waardoor Fidel Castro de eerste socialistische premier van een westerse staat werd. Hij nationaliseerde industrie en landbouw evenals talrijke Amerikaanse bedrijven. Tegelijk met zijn plan-economie, introduceerde hij ook een nieuwe efficiënt onderwijssysteem met leerplicht.

Cuba in 1961 uitgeroepen tot socialistische republiek

De Amerikaanse president John F. Kennedy keurde in 1961 een geplande invasie van Cuba door Cubaanse ballingen en CIA goed, bedoeld om het bewind van Fidel Castro omver te werpen. De landingsmanoeuvre in de Varkensbaai mislukte. Daarop werd Cuba uitgeroepen tot socialistische republiek. Daarmee maakte Fidel Castro zich tot "gedoodverfde vijand" van de Verenigde Staten. Een socialistische staat net buiten de voordeur van de Amerikanen, het was ongehoord!

Dertien bange dagen in 1962

In 1962 lokte de "Operatie Varkensbaai" de alom bekende Cuba-crisis uit. Aanleiding daarvoor was het feit dat de Sovjet-Unie op Cuba nucleaire raketten stationeerde, gericht op de Verenigde Staten. Kennedy eiste op 22 oktober 1962 de onmiddellijke terugtrekking van die raketten en richtte gelijktijdig een zeeblokkade tegen Cuba in om verdere plaatsingen te voorkomen. De hele wereld hield de adem in. De VS verkeerden op de rand van een nucleaire oorlog met de Sovjet-Unie. De krachtmeting eindigde na 13 bange dagen door toegeven van de Sovjet-president Nikita Chroesjtsjov, die gevolg gaf aan de Amerikaanse eisen.

Successen van de revolutie

Als successen van de revolutie worden aangemerkt:

• het uitstekende, met belastinggeld gefinancierde onderwijs;
• een gezondheidssysteem dat zijn weerga in de wereld niet kent. Na de Revolutie, was nagenoeg de helft van de 6000 artsen naar de Verenigde Staten of Mexico gevlucht. Tegenwoordig zijn er in Cuba weer 50000 artsen actief.

Als gevolg daarvan worden burgers in Cuba beter medisch verzorgd en zijn ze beter opgeleid dan de inwoners van alle naburige Caribische landen. Voor bijna alle Cubanen betekende de revolutie een sociale vooruitgang terwijl hun situatie is verbeterd ten opzichte van hun “vorige leven”.

Rijke Cubanen betaalden het gelag

In Cuba “verdiende” ten tijde van het bewind van Batista (zoals in zoveel Caribische landen) een kleine bovenlaag grote rijkdommen ten koste van de arme en slecht opgeleide plattelandsbevolking. Grote verliezers van de revolutie waren derhalve die rijke Cubanen die als gevolg van de herverdeling na de revolutie al hun bezittingen verloren. Zij gelden nog steeds als bittere vijanden van Fidel Castro en ageren tegen hem met alle mogelijke middelen. Het merendeel van hen is als direct gevolg van de revolutie naar de Verenigde Staten (Florida) geëmigreerd.

Gezondheid Fidel Castro vaak aanleiding tot speculaties

Castro’s gezondheidstoestand werd vele jaren door de hele wereld met de nodige argwaan bekeken. Vanaf pakweg 2005 was er meermaals sprake van een op handen zijnd overlijden van Fidel Castro. Geruchten over kanker, hartproblemen, de ziekte van Parkinson en een beroerte deden regelmatig de ronde. Eén ding staat vast: Castro is oud en de "Máximo Líder" kan niet eindeloos onder ons blijven.