Olympische Spelen 1972: bloederige aanslag in München

Duitsland was in 1972 gastland van de Olympische spelen. München kreeg meer stemmen dan Detroit, Madrid en Montreal. Duitsland deed er alles aan om het een vrolijk en goed georganiseerd sportfestival te laten worden. Met een budget van 172 miljoen leek dit goed te lukken. De eerste week van de Olympische Zomerspelen ging gepaard met plezier en vreugde. Aan deze vreugde kwam een eind toen in de nacht van 5 september het gijzelingsdrama plaatsvond.

Gijzeldrama

In de nacht van 5 september waren de atleten van Israël een avond wezen stappen. Rond 02:00 zijn de atleten huiswaarts gegaan en gaan slapen in hun appartement. Hun slaap werd bruut verstoord toen de worstelscheidsrechter Yossef Gutfreund een vreemd geluid hoorde. Hij liep naar de deur toen gemaskerde mannen probeerde binnen te dringen. Yossef twijfelde niet en gooide zijn volle gewicht (160 kilo) tegen de deur aan om ze tegen te houden. Inmiddels was iedereen wakker geworden. Uiteindelijk kwamen de mannen binnen, nadat twee sporters hebben kunnen ontsnappen via het balkon. Twee sporters vielen de zwaarbewapende mannen aan, maar werden meteen neergeschoten. Hiermee kwam het dodenaantal van de gijzeling binnen drie minuten al op twee.

Na alle commotie hadden de gemaskerde mannen negen levende gijzelaars:

1. Yossef Gutfreund
2. David Berger
3. Mark Slavin
4. Yacov Springer
5. Ze'ev Friedman
6. Amitzur Shapira
7. Eliezer Halfin
8. Kehat Shorr
9. Andre Spitzer

De gijzelnemers waren met zijn achten:

1. Luttif Afif. Hij was de leider.
2. Yusuf Nazzal
3. Afif Ahmed Hamid
4. Khalid Jawad
5. Ahmed Chic Thaa
6. Mohammed Safady
7. Adnan Al-Gashey
8. Jamal Al-Gashey

Binnen het olympische dorp waren Afif en Nazzal werkzaam en konden poolshoogte nemen in het dorp. Zij werden achteraf ook herkend door Uruguaanse atleten, die hen op de dag van de aanval nog hebben gezien in het appartement. De Uruguaanse atleten, die ook in het appartement verbleven, mochten van de gijzelnemers ongedeerd vertrekken. Hiermee werd het dus een gerichte gijzeling op Israëlische atleten.

Eisen

Binnen enkele minuten bereikte het nieuws de lokale veiligheidsdiensten, die meteen de regering inschakelde en automatisch ook de nationale veiligheidsdienst. Na enkele uren werd het nieuws verspreid over de wereld.
Nadat de gijzelnemers hun eisen hadden gegeven werd het duidelijk waarom Israëlische atleten gegijzeld werden. Hun eis was namelijk dat 234 Palestijnse gevangenen in Israël vrijgelaten werden. Daarnaast werd geëist dat Andreas Baader en Ulrike Meinhof werden vrijgelaten uit de Duitse gevangenis. Dit waren leiders van de terreugroep genaamd Rote Armee Fraktion.

Tijdens het stellen van de eisen stelden de gijzelnemers zich voor. Zij gaven aan van Palestijnse afkomst te zijn en lid te zijn van Zwarte September. Zwarte September was een terreurnetwerk van Palestijnen uit Jordanië dat zowel Israël als Jordanië terroriseerde. Dit terreurnetwerk kende op het hoogtepunt ongeveer 400 leden. Inmiddels bestaat deze terreurgroep niet meer.
Duitsland en Israël gingen beide niet in op de eisen van Zwarte September. Hiermee was de enige optie een gewapende benadering.

Mislukte reddingspoging

Bij een eerste reddingspoging was het de bedoeling om het complete dorp te overvallen en het hele appartementencomplex te omsingelen. Deze poging werd op het laatst afgeblazen, omdat Zwarte September aangaf te weten wat er zou gebeuren.

De tweede poging en tevens de laatste poging had moeten slagen door een valstrik. Tijdens deze operatie werd er echter gefaald door het team dat de opdracht uitvoerde. Bij de valstrik werden de gijzelaars en de gijzelnemers per bus en daarna met een helikopter naar het dichtsbijzijnde vliegveld Fürstenfeldbruck gebracht. Hier stond een vliegtuig klaar waarmee de gijzelnemers naar Egypte zouden vliegen. Het was niet de bedoeling om de gijzelnemers daadwerkelijk te laten gaan. De gijzelaars bleven achter in de helikopters met politie, terwijl de gijzelnemers het vliegtuig instapte.

Wanneer de leider van de groep het vliegtuig controleerde, kreeg hij door dat er geen piloten aan boord waren. De groep kreeg argwaan en begreep dat het een valstik was. De leider, gevolgd door de rest van de groep, kwam al schietend het vliegtuig uitzetten. Hierop opende de politie ook het vuur. De leider gooide een handgranaat richting de helikopter met gijzelaars. Deze granaat kwam precies ter ontploffing op ongeveer een halve meter afstand van de helikopter. De helikopter ontplofte en daarmee kwamen alle negen gijzelaars of het leven. Vijf van de acht terroristen werden in de schietpartij gedood.

De oorzaak van het falen hangt samen met het feit dat er amper tot geen voorbereiding was. Zo werd pas duidelijk op het vliegveld dat er acht gijzelnemers waren. Er werd eerst gedacht dat het er vijf waren. Daarnaast waren er geen getrainde scherschutters aanwezig. Juiste wapens en uitrusting waren niet ter plekke.

Verder verloop van de Olympische Spelen

Nog nooit eerder kwam het voor dat het programma van de Spelen opgeschort werd. Op 6 september werd een herdenkingsceremonie gehouden in het Olympisch stadion. Hier waren ongeveer 80.000 toeschouwers aanwezig en 3.000 atleten. Alle vlaggen van deelnemende landen werden halfstok gehangen.
De IOC-voorzitter hield tijdens deze ceremonie een toespraak. Hierin gaf hij maar weinig aandacht aan het voorval en leek de gebeurtenissen zelfs te relativeren. Hij eindigde de toespraak met de woorden "The Games must go on!". Dit tot verbazing, boosheid en ontzetting van vele mensen.

Nasleep

Maar zelfs na de Spelen zou het gijzelsdrama nog gevolgen hebben. Drie van de acht gijzelnemers werden opgepakt. Zij werden 53 dagen in hechtenis gehouden. Daarna ging het opnieuw mis.

• 29 oktober 1972: Een vliegtuig van Lufthanse wordt gekaapt. De kapers eisen dat de drie terroristen werden vrijgelaten. Duitse autoriteiten twijfelde geen moment en ging op de eisen.
• 30 oktober 1972: De drie terroristen komen aan in Libië en worden als helden onthaald.
• 30 oktober 1972: Minister-president van Israël reageert door opdracht te geven elk lid van Zwarte September te executeren. De militaire eenheid Caesarea wordt voor deze opdracht samengesteld.
• April 1973: Het team dood een aantal activisten en leidinggevende bij een operatie in Beiroet. Dit zijn de eerste doden die door Caeserea vallen.
• 1977: In Noorwegen wordt een kelner neergeschoten. Men denkt de leider van Zwarte September neergeschoten te hebben. Pas twee maanden later wordt duidelijk dat het de verkeerde persoon is.
• 1979: De echte leider van Zwarte September wordt alsnog gedood door een geplaatste autobom in Beiroet.
• 1979: Twee van de drie terroristen worden gedood.
• 1999: Jamal al-Gashey, de laatst overgebleven terrorist geeft een interview af over de gijzelingsactie in München.
• 1981: Abu Daoud, het brein achter de gijzelingsactie, raakt zwaargewond bij een schietpartij tussen Caeserea en Abu Daoud en zijn troepen. Hij duikt onder in Afrika.
• 3 juli 2010: Abu Daoud overlijdt aan nierfalen op 73-jarige leeftijd.

Al deze missies en acties die veiligheidsautoriteiten hebben genomen, wordt bij elkaar als de meest falende operatie in de geschiedenis van Duitsland gezien.

Steven Spielberg heeft in 2005 een film gemaakt over de gebeurtenissen. Munich werd genomineerd voor onder meer de Academy Awards voor beste film, beste script, beste regie, beste montage en beste filmmuziek