Bloody Sunday: wat gebeurde er op deze dag?

Bloody Sunday, iedereen heeft wel eens gehoord van deze benaming voor een bloederige zondag in Ierland. Het meest bekend is deze term waarschijnlijk van de band U2, die met hun single 'Sunday Bloody Sunday' de regering aanviel op hun acties. Maar wat is er nou precies gebeurd op deze zondag? Waarom moesten er onschuldige mensen overlijden voordat de wereld wakker werd? Voordat u verder gaat lezen, moet u eerst het volgende weten:

De IRA is de naam voor paramilitaire organisaties die een Ierse staat naleven zonder enige binding met het Verenigd Koninkrijk. De IRA gebruikt geen geweld bij hun acties. Bloody Sunday wordt gezien als omkeerpunt in de Ierse burgeroorlog die ongeveer dertig jaar heeft geduurd. IRA kwam pas in 1969 in actie, drie jaar voor het bloedbad die werd aangericht.

Free Derry

De politieke situatie in Ierland was al enige tijd gespannen en liep compleet uit de hand. De katholieke minderheid in het land voelde zich namelijk ernstig gediscrimineerd door de regering. In Derry, destijds de op één na grootste stad van Ierland, werden steeds vaker rake klappen uitgedeeld door de politie. Zij konden de opstanden niet meer onder controle houden. Op 12 augustus 1969 slaagden de katholieken erin om de regeringstroepen volledig uit hun buurt te verjagen. In het hele land werden deze opstandelingen aangemoedigd. Door het hele land werden zij onthaald als helden en Derry werd bekend onder de naam 'Free Derry'

De regering, die deze ontwikkelingen meteen de grond in wilde stampen, schakelde hulp in van het Britse leger. Dit leger stelde begin 1971 elke optocht en opstand als verboden. Iedereen die hier toch aan deelnam zou zonder enige vorm van proces worden opgesloten. Met deze maatregel wilde het leger rust en vrede bereiken. Echter, deze maatregelen hadden totaal andere effecten tot gevolg. Een grote protestmars in Derry kostte maar liefst 29 mensen het leven, waaronder ook acht Britse soldaten. De stad veranderde na deze schietpartijen in een compleet oncontroleerbaar gebied. Uiteindelijk werd dit gebied als oorlogsgebied gemarkeerd en tot begin 1972 waren rellen en plunderingen de normaalste zaak.

Bloody Sunday

Begin januari 1972 liepen de spanningen erg hoog op. Op 30 januari 1972 bereikte deze spanningen een kritiek punt. Katholieken besloten toch een politieke protestmars te organiseren in Derry. In principe wilde de IRA geen geweld gebruiken en een vredige protestmars te houden. Het ging fout toen een groep jongeren probeerde het centrum te bereiken, maar werden tegengehouden door Britste regeringstroepen. De jongeren voelden zich buitengesloten en begonnen met stenen te gooien. Soldaten van het Britse leger twijfelde geen moment en schoot met rubberen kogels en liet traangas ontsnappen. De situatie liep uit de hand en het leger voelde zich ingesloten. Dit in combinatie met de melding dat er waarschijnlijk een sluipschutter van de IRA rondliep, verloor het leger zijn beheersing en begon in het rond te schieten.

Dit had als gevolg dat het Britse leger een eenzijdige schietpartij ontwikkelde. Protestanten van de IRA, vrijwel allemaal onbewapend, probeerden te vluchten van het leger. Door deze roekeloze schietpartij van het leger kwamen veertien mensen om het leven en nog eens veertien zwaargewond.

Omgekomen

1. John Duddy. Hij was zeventien jaar oud en onbewapend. Hij rende voor zijn leven toen hij zeven kogels in zijn rug kreeg.
2. Patrick Doherty. Hij was 31 jaar en werd van achteren in zijn hoofd geschoten. Hij was op zoek naar een schuilplaats. Uit zijn zak stak een witte zakdoek, het teken van vreedzaamheid. Patrick was onbewapend.
3. Bernard McGuigan, 41 jaar oud. Hij werd van achteren in zijn hoofd geschoten toen hij Patrick Doherty probeerde te helpen. Hij heeft met de witte zakdoek van Patrick gezwaaid om zich over te geven. Ondanks dat kreeg hij toch de kogel.
4. Hugh Gilmour, zeventien jaar oud. Neergeschoten terwijl hij dekking zocht in zijn huis. Later bleek dat hij onbewapend was.
5. Kevin McElthinney, zeventien jaar. Werd neergeschoten toen hij het lichaam van Hugh Gilmour probeerde te bereiken. Net zoals de anderen was Kevin onbewapend.
6. Michael Kelly, zeventien jaar, werd doodgeschoten terwijl hij met opgeheven handen voor Rossville Flats stond. Michael was onbewapend en deed niet mee aan de opstand.
7. John Young, zeventien jaar. Onbewapend en deed niet mee aan de opstand, maar was op de verkeerde plek op de verkeerde tijd.
8. William Nash, negentien jaar en op weg om een gewonde te helpen. Onderweg naar de gewonde werd hij neergeschoten. Nash was onbewapend.
9. Michael McDaid, twintig jaar. Werd geraakt door een kogel, afkomstig van een sluipschutter. Het traject van de kogel werd later onderzocht. Hieruit bleek dat een sluipschutter hem geraakt had vanaf de stadsmuren van Derry.
10. James Wray, 22 jaar. Hij lag al gewond op de grond toen een Britse soldaat hem van dichtbij neerschoot. Zijn benen waren door een eerder schot verlamd. Hij kon zich dus niet bewegen.
11. Gerald Donaghy, zeventien jaar. Hij overleed in het bijzijn van een arts. In zijn kledingzakken zaten spijkerbommen toen zijn lichaam werd gevonden. De arts verklaarde echter dat deze er niet inzaten tijdens zijn aanwezigheid.
12. Gerald McKinney, 35 jaar. Zijn laatste woorden waren 'Don't shoot'. Ondanks zijn overgave werd hij in zijn borst geschoten.
13. William McKinney, 26 jaar, probeerde Gerald te redden. Een soldaat vroeg hem weg te rennen. Toen William dit deed, werd hij door een andere soldaat twaalf keer in zijn rug geschoten.
14. John Jonhson, 59 jaar werd neergeschoten terwijl hij op weg was naar een vriend. Hij deed niet mee aan de protesten. Johnson stierf in het ziekenhuis aan zijn verwondingen, 4,5 maand na het bloedbad.

Wereld kijkt toe

Na dit bloedbad kreeg Ierland vanuit de hele wereld kritiek over het handelen van het leger. Vanuit alle landen kwam er interesse in de politieke situatie. De beelden van het bloedbad ging de hele wereld over. Politiek Europa en Amerika eisten een onderzoek. Dit onderzoek werd uitgevoerd door het Widgery-tribunaal en achtte de militairen "onschuldig". Wel werd toegegeven dat de soldaten van het Britse leger roekeloos hebben gereageerd en gehandeld.

De mensen waren daar tot op heden nooit mee eens. Pas in 1998 werd er een grootschalig en veel nauwkeuriger onderzoek gehouden. In 2010 kwam daar uit dat de soldaten helemaal niet zo onschuldig waren als destijds gezegd werd. Hierdoor kregen nabestaanden alsnog een schadevergoeding en excuses van de regering.

In 2012 werd een strafrechtelijk onderzoek ingesteld naar het bloedbad. Vijftien rechercheurs zullen de Britse soldaten verhoren en ooggetuigen ondervragen. Dit onderzoek loopt op dit moment nog.

Populaire cultuur en Bloody Sunday

Veel bekende artiesten hebben nummers geschreven en uitgebracht die gaan over Bloody Sunday. Yoko Ono en John Lennon waren de eerste. De bekendste is echter die van de Ierse popgroep U2. Zij hadden een gigantische hit met Sunday Bloody Sunday. In dit nummer wordt flink uitgehaald naar het handelen van de Ierse regering. Het nummer was zelfs enkele tijd verboden in Ierland. Ook de Ierse band The Cranberries heeft het nummer Zombie geschreven. Dit nummer vertelt het verhaal van een ooggetuige.

In 2002 heeft Paul Greengrass een film gemaakt die over de gebeurtenissen gaat. Voor deze film won hij een Oscar.