Existentialisme

Existentialisme De mens is niets anders dan wat hij van zichzelf maakt. Dit is het belangrijkste principe van het existentialisme. Het existentialisme is een filosofische stroming die sinds de Eerste Wereldoorlog in Europa vorm heeft gekregen. Het existentialisme concentreert zich op de persoonlijk doorleefde existentie met haar houdingen, stemmingen en beslissingen die vervolgens weer het uitgangspunt van het handelen vormen.

Existentiefilosofie

Kierkegaard (1813-1855) wordt beschouwd als een van de belangrijkste voorlopers van de existentiefilosofie. Heidegger (1889-1976) en Sartre (1905-1980) hebben de existentiefilosofie meer vorm en inhoud gegeven. De existentiefilosofen nemen de mens in de wereld als vertrekpunt van hun filosofie. Deze filosofie heeft overigens geen systematische theorie van de existentie. Het echte existeren valt volgens de existentiefilosofen namelijk niet uit een begrip of een systeem af te leiden. Er moet juist worden gedacht vanuit de reële menselijke bestaanswijze in de concrete wereld.

Zijn en existentie

Het verschil tussen zijn en existentie kan als volgt worden getypeerd. Zijn is er of het is er niet. Existentie echter is alleen maar mogelijk. Het is een kunnen-zijn. Existentie staat voortdurend voor keuzes, moet voortdurend beslissen en kan ieder ogenblik behouden blijven of verloren gaan. De mens valt nooit met zichzelf samen, zoals een ding met zichzelf samenvalt. De mens transcendeert zichzelf, hij kan kiezen uit vele mogelijkheden en deze verwerkelijken. De mens is niet, maar hij wordt. De mens is wat hij van zichzelf maakt.

En-soi & pour-soi

Sartre maakt een onderscheid tussen twee zijnsgebieden, namelijk het in-zich-zijn (en-soi) en het voor-zich-zijn (pour-soi). Het in-zich-zijn is het zijn van de stoffelijke dingen, dat compact, onbepaald, zinloos en absurd is. Het voor-zich-zijn is het bewustzijn dat gekenmerkt wordt door intentionaliteit.

Angst en vrijheid

Angst en vrijheid zijn onderwerpen die bij Heidegger en Sartre steeds terugkeren. Heidegger zegt dat bezinning ons kan leren inzien dat de dood, de mogelijkheid van het eigen niet-zijn, ons oproept onze eigen existentie op ons te nemen. Hij wijst op de onherroepelijkheid van onze beslissingen en roept ons op te leven in vrijheid en zelfverantwoordelijkheid. De mens moet in de eerste plaats zijn, het is zelfs zijn taak te zijn.

Sartre komt met grote nadruk op voor de vrijheid van de mens. Hij kent aan het bewustzijn een absolute en onbeperkte vrijheid toe. De mens mag van de omstandigheden afhankelijk zijn, als handelend wezen is hij in staat deze omstandigheden te wijzigen. Door zijn vrijheid kan de mens zich voortdurend verwerkelijken. Maar het bewust zijn van deze vrijheid kan ook de vorm van angst aannemen, de verleiding is in dat geval groot de vrijheid te ontlopen of te ontkennen.

Creativiteit

De levensvisie van Sartre is atheïstisch en pessimistisch. Het bestaan is in zijn opvatting uiteindelijk een mislukking, doordat het samenzijn onmogelijk is. De mens staat hulpeloos alleen in een zinloze wereld van louter feitelijkheid waaraan hij door eigen creativiteit slechts een willekeurige zin kan geven. De mens is niet iets in de betekenis waarin dingen iets zijn. Hij moet zich, als in een voortdurende schepping uit het niets, maken tot wat hij is. De mens is vrij. De mens is tot vrijheid veroordeeld.
© 2008 - 2024 Ivan, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Vastdenken – Gunster over het denken in termen van problemenVastdenken – Gunster over het denken in termen van problemenJe hebt vastdenken en omdenken en het probleem van ons denken blijkt in onze kijk op de werkelijkheid en op problemen te…
Simone de BeauvoirSimone de Beauvoir was haar tijd ver vooruit. Ze was filosofe en richtte zich op het existentialisme, daarnaast was ze f…
Filosofie van de 20e eeuw, enkele stromingen uitgelichtFilosofie van de 20e eeuw, enkele stromingen uitgelichtDe 20e eeuw, van 1900 tot 2000, was een boeiende periode. Er waren grote ontwikkelingen op het gebied van kunst, wetensc…
Sartre en de foto uit Nida in LitouwenJean-Paul Sartre loopt stoïcijns tegen de wind in, een bries laat zijn donkere jas bewegen. Zijn handen houdt hij strak…

Het Zelf: werkelijkheid of perceptie?Het Zelf: werkelijkheid of perceptie?Welke speelruimte heeft het Zelf om zich te ontplooien? Bestaat het Zelf eigenlijk wel? We weten dat, sinds de tijd dat…
Levenslessen volgens Paulo CoelhoPaulo Coelho zal voor velen onder jullie geen onbekende schrijver zijn. Zijn boeken schrijft hij met een passie die niem…
Bronnen en referenties
  • Geschiedenis van de filosofie - Hans Joachim Störig
Ivan (33 artikelen)
Gepubliceerd: 07-10-2008
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Filosofie
Bronnen en referenties: 1
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.