De risicomaatschappij volgens Ulrich Beck

Ulrich Beck is een hoogleraar sociologie. In 1986 kwam zijn belangrijke werk 'Risikogesellschaft' (risicomaatschappij) uit. Hierin beschreef hij hoe onze maatschappij een wereld vol risico's. In 1986 was dit van toepassing, maar met de huidige ontwikkelingen past deze theorie ook heel goed bij 2017. Technologische ontwikkelingen gaan sneller dan ooit en hierbij komen steeds meer risico's kijken.

De oorzaken van de risicomaatschappij

Anthony Giddens heeft zich beziggehouden met de oorzaken van de maatschappij zoals deze nu is. Hij denkt dat er twee fundamentele sociale veranderingen in de twintigste eeuw hebben geleid tot de huidige maatschappij. Hierdoor is Beck geïnspireerd geraakt en heeft hij zijn term 'risicomaatschappij' gevormd.

Het einde van tradities

Tradities zijn gestopt met bestaan. Ook religies en ideologie hebben geen kans meer om verlichting te bieden. Kapitalisme is het enige idee dat nog een kans heeft. Individualisme heeft een plaats genomen in de wereld. De mens individueel is belangrijker geworden dan de groep. Jijzelf bent belangrijker dan jouw familie. Naar het eigenbelang kijken is prioriteit geworden. Dit brengt risico's met zich mee.

Het einde van de natuur

De aarde raakt uitgeput. Natuurlijke hulpbronnen raken op en er is veel milieuvervuiling. Daarnaast kiest de mens ervoor om voor god te spelen. Dingen als abortus en euthanasie zijn bijna normaal geworden in de meeste landen. Tegenwoordig wordt er zelfs gekeken naar gen-selectie. Ook dit is een bron van risico's.

De term risicomaatschappij

Met risicomaatschappij bedoelt Beck dat wij als mens constant leven met risico's om ons heen. Denk hierbij aan atomaire, chemische, ecologische en gentechnologische risico's. Anderen risico's zijn er altijd al geweest. We moeten hier mee om leren gaan en kunnen er niet omheen. Er ligt altijd en constant gevaar op de loer. Vroeger dacht men dat alles te repareren was, dat het leven maakbaar is. Dit is niet (meer) zo, de mens heeft niet altijd invloed op alles. Sommige dingen gebeuren en daar moet je dan weer om mee leren gaan. Het leven is een opeenstapeling van gebeurtenissen die ook bepaald worden door risico's.

Illusie en veiligheidsutopie

De mens wil volgens Beck nog steeds denken dat de wereld maakbaar is en dat zij volledige regie hebben over het eigen leven. Ze hebben de illusie dat iedereen gelijk is, even slim is en dezelfde kansen krijgt. We leven is een veiligheidsutopie. We willen risico's samen inperken, om ons zo veilig te voelen. We willen ons tegen alles beschermen en overal zekerheid voor hebben. Met dreigingen als terrorisme, cybercrimes en big data, willen we toch nog zonder angst kunnen leven. Dit is echter een valse droom.

Gevolgen volgens Beck

Beck stelt dat de risicomaatschappij zorgt voor een gevoel van angst. Het leven is niet meer te beheersen. De mens mist de verhalen van een religie of ideologie om te volgen. Hierdoor ben je op jezelf aangewezen in een wereld vol gevaar. De (onzichtbare) bedreigingen liggen constant op de loer. Dit veroorzaakt stress en een heel sterk gevoel van onzekerheid. Je weet niet meer wat je kunt verwachten. Ook zorgt dit voor een afschuifcultuur: niemand wil meer verantwoordelijkheid nemen. Deze zorgt namelijk weer voor een nog groter gevoel van onzekerheid. De ander de schuld van iets geven of de oorzaak buiten jezelf leggen, is makkelijker dan nog een risico op je nemen.

De gevolgen volgens Z. Bauman

Z. Bauman bouwt verder op de risicomaatschappij. Hij stelt dat deze maatschappij vol risico's zorgt voor een 'liquid society'. Hij denkt dat de samenleving vloeibaar is geworden. De omstandigheden in het leven veranderen zo snel, dat we ze niet bij kunnen houden. Steeds gebeuren er nieuwe dingen waarmee we weer moeten leren omgaan. Je maakt ergens een gewoonte van en vervolgens zijn er nog tien dingen die eigenlijk al een gewoonte hadden moeten worden. Dit leidt tot permanente onzekerheid. Je weet niet meer waar je aan toe bent. De enige zekerheid die je hebt is dat er weer iets nieuws komt. Al het oude moet je dan weer loslaten en laten verdwijnen. Dit is een constante cyclus, die voor niemand bij te houden is.