Wat is de Prinsenvlag

Zodra we ons gevoel van eenheid en trots uiten, kleedt de Nederlander zich massaal in oranje. Toch bijzonder, omdat onze nationale vlag niet oranje is. Echter dat was tot 1937 totaal anders. Oranje overheerste in de vlag en inspireerde vele symbolen van andere landen. Sindsdien is de Prinsenvlag, met oranje, taboe. Anno 2011 is de vlag opeens weer even in beeld.

Geschiedenis van de Prinsenvlag

De Ranje Blanje Bleu (oranje, blank, blauw) is ’s werelds eerste vlag die een evenwijdige driestroken vlag is. De vlag is ontworpen in 1572 toen Willem I van Oranje stadhouder van Holland en Zeeland werd. Het zijn de watergeuzen (de uit de Nederlanden afkomstige strijders die met hun schepen streden tegen de Spaanse bezetting), die de Prinsenvlag voor het eerst voerden. De vlag werd toen omschreven als “vandelen orangien, wit en blauw”. De vlag werd voor het eerst gevoerd tijdens de aanval en inname van Den Briel door de Geuzen.

Tijdens de Unie van Utrecht, welke op 23 januari 1579 wordt getekend wordt de officiële vlag van de Zeven Provinciën vervangen door de Prinsenvlag. Het zal nog tot 1599 duren tot de volgorde van de kleuren officieel wordt vastgelegd, tot dan is deze geheel willekeurig.

De vlag wordt rond 1795 inzet in de strijd tussen de orangisten en de patriotten. De patriotten wilden dat de Oranjes (stadhouder Willem V) zouden vertrekken, en eisen een rood, wit, blauwe vlag. In 1795 worden de Fransen de nieuwe bezetters van de Nederlanden. Dan wordt ook de kleur oranje definitief verandert in rood, besloten door Lodewijk Napoleon (broertje van keizer Bonaparte Napoleon).

In 1813 wordt Nederland een monarchie en de eerste Nederlandse koning, Willem I, kiest ook voor de rood, wit, blauwe vlag. Hij voegt echter een oranje wimpel toe. In 1937 wordt het donkerblauw vervangen door kobaltblauw.

De Prinsenvlag en de Admiraliteit van Zeeland

Enkele jaren na de Unie van Utrecht, namelijk in 1587, bestelde de Zeelandse Admiraliteit diverse Prinsenvlaggen voor zijn oorlogsvloot. De latere Prinsenvlag zal hiermee een symbool worden van het Nederlandse verzet tegen de Spaanse bezetting (Filips II). In 1630 wordt de oranje baan vervangen door een rode, met als doel de herkenbaarheid van de Republiek der Nederlanden te vergroten.

Opbouw van de Prinsenvlag

De Prinsenvlag heeft een horizontale oranje baan, een horizontale witte baan en een horizontale donkerblauwe baan. De kleuren van het livrei (hofuniform) van Prins Willem I, hebben centraal gestaan voor de vlag, vandaar ook de naam. Het prinsdom Oranje in Frankrijk heeft livreikleuren in blauw en wit. De Geuzen hebben de kleur oranje als eerbetoon aan Willem I van Oranje (de grote Prins Willem van Oranje), toegevoegd. Hij had immers de bijnaam “Vader des Vaderlands”.

De Prinsenvlag een inspiratie voor veel landen

De Prinsenvlag van voor 1795 heeft centraal gestaan voor veel landen in strijd om vrijheid of als ontwerp van een eigen landsvlag. Enkele voorbeelden zijn:

• Frankrijk (Franse Revolutie 1789): verticale blauwe, verticale witte en verticale rode baan
• Rusland (tsaar Peter de Grote 1697): horizontale witte baan, horizontale blauwe baan en horizontale rode baan
• Joegoslavische republiek: horizontale blauwe baan, horizontale witte baan, horizontale blauwe baan en een rode ster op de witte baan.
• Zuid Afrika: Tot 1994 was de vlag van Zuid-Afrika de oude Nederlandse Prinsenvlag. Dit als herinnering aan de landing van de VOC op 6 april 1652. Toen landde de Nederlandse arts Jan van Riebeeck met 90 manschappen. In de horizontale witte baan staat de vlag van Oranje Vrijstaat met rechts de vlag van Transvaal en links de vlag van Groot-Brittannië.
• New York, stadsdeel The Bronx: de Prinsenvlag met een rond logo.

De Prinsenvlag niet langer de nationale vlag

In de crisisjaren ’30 van de vorige eeuw ontstaat er in Nederland verdeeldheid over de Prinsenvlag. De nationale vlag die een symbool van eenheid zou moeten zijn, wordt een symbool van onenigheid. Alle politieke stromingen willen de oranje baan herinvoeren, maar ook zijn er in alle politieke stromingen voorstanders van het handhaven van de rode baan. Het is de NSB die zich unaniem achter de Prinsenvlag schaart. De NSB stelt dat de Prinsenvlag de ware vlag van Nederland is.

In februari 1937 vraagt de toenmalige Minister-president van Nederland, dhr. Colijn aan de toenmalige koningin Wilhelmina om een besluit te ondertekenen waarin de Nederlandse vlag officieel wordt vastgelegd. In dit besluit wordt vastgelegd: “De kleuren van de vlag van het Koninkrijk der Nederlanden zijn rood, wit en blauw”. Drie maanden later zal zijn kabinet een vlaggenwet bij de Kamer indienen waarin de vorm van de nationale vlag wordt vastgesteld. Alhoewel dit voorstel nooit wordt behandeld, worden tot op heden alle vlaggen gemaakt overeenkomstig dit voorstel.

Vanaf 1937 wordt de vlag geassocieerd met de NSB van voor en tijdens de 2e wereldoorlog en daarmee een symbool van extreem rechts.

De Prinsenvlag anno mei 2011

Geheel onverwacht staat de Prinsenvlag weer volop, maar kortstondig in het nieuws. Voor het raam van PVV Tweede Kamerlid Wim Kortenoeven hangt ineens de Prinsenvlag. Dagblad de Spits maakt hiervan een foto, er ontstaat ophef over. Nadat de foto is gepubliceerd is de vlag verdwenen.

Interessant om te weten

Toen in de crisisjaren de officiële nationale driekleur werd veranderd van oranje naar rood, hadden heel weinig Nederlanders geld om de nieuwe driekleur te kunnen aanschaffen. Dat betekende dat er met de Prinsenvlag werd gevlagd tot deze aan vervanging toe was.

Toen Nederland in 1945 bevrijd werd van de Duitsers werden de Nederlandse vlaggen uitbundig uitgehangen. Van al deze vlaggen zijn naar onofficiële schattingen meer dan 10% Prinsenvlaggen. Dit is nog terug te vinden in de Amerikaanse kleurenfilms die tijdens de bevrijdingsperiode zijn gemaakt. In de hedendaags oorlogsfilms worden tijdens de bevrijdingscènes alleen de originele rood, wit, blauwe vlaggen getoond, alsof de Prinsenvlag niet heeft bestaan.