Zaden sleutel tot afwijking van het hominide gebit

Piekerend over het ontdekken van een mogelijkheid om te kunnen achterhalen wanneer de voorouder van de mens zich zo ontwikkelde in de richting van een hominide dat hij zich daardoor afscheidde van de mensapen, werd de Britse antropoloog Clifford Jolly getroffen door de opmerkelijke verschillen tussen de tanden van de vroegste hominiden en die van de overige mensapen.

Onafhankelijke factor

Clifford Jolly probeerde in zijn onderzoek een factor te vinden die niet afhankelijk was van de andere factoren in de fases van de terugkoppelingsredenering. Hij zocht naar iets dat aangezet werd door invloed van buitenaf. Op dezelfde manier als vele andere antropologen werd Clifford getroffen door de opmerkelijke verschillen tussen de tanden van de vroegste hominiden en die van de overige mensapen. De kleine hoektanden en snijtanden, samen met de abnormaal grote kiezen, zouden op de een of andere manier verklaard moeten kunnen worden.

Verschuiving in voedingsgewoonten

Clifford vond het logisch om te zoeken naar een verschuiving in de voeding omdat tanden en kaakstructuur duidelijk te maken hebben met eetgewoonten. Een verschuiving in de voeding zou de eigenaardigheden van het gebit van de voorvaderlijke hominide kunnen verklaren. Bij verschuiving in de voeding zou dat een verschuiving moeten zijn van het afhankelijk zijn van vruchten naar de afhankelijkheid van iets anders. Denkend aan de volledig geëvolueerde Homo sapiens kwam in hem op dat deze Homo sapiens nog steeds afhankelijk is van granen. En granen zijn de zaden van grassen. Hieruit trok Clifford de conclusie dat op een gegeven ogenblik in het verleden de voorouderlijke hominide wel met het eten van veel zaden begonnen kon zijn.

Onderzoek naar juistheid van de hypothese

De hypothese dat op zeker moment in het verleden de voorouderlijke hominide begonnen kon zijn met het eten van zaden, werd getoetst aan volgende redenering.

De aanwezigheid van open land

• De tropen bestaan uit enorme oppervlakten oerwoud;
• water is het beste middel om uitbreiding van het onverzoenlijke woud te stoppen;
• water betekent: te veel water in bepaalde seizoenen en te weinig water in de rest van de tijd;
• beide voorgaand genoemde omstandigheden verhinderen de groei van bomen;
• daarnaast verwoesten grasbranden eveneens de jonge bomen;
• grasbranden kunnen ontstaan door blikseminslag tijdens een van de zeldzame onweersbuien in een periodiek droog land;
• tenslotte belemmeren ook grazers die aan jonge bomen knabbelen de uitbreiding van het woud;
• grazers betreft de grazende dieren die het grasland bevolken zodra het ontstaat.

Aangepast leven

Het open land (met zijn graansoorten) bevat een grote onaangeboorde bron van voedsel voor een mensaap, die over voldoende handvaardigheid beschikt om voorwerpen ter grootte van een zaadje snel op te pikken of af te ritsen. Bavianen kunnen dit (net zoals enkele chimpansees). Zij hebben zich aangepast aan een leven in open terreinen die onderhevig zijn aan seizoenswisselingen. Daarbij trekken zij er in de droge seizoenen op uit, omdat het woud dan niet veel voedsel biedt. Er is geen enkele reden te bedenken waarom een hominide voorvader dat ook niet gedaan zou hebben.

Efficiënte zaadeter

Om een efficiëntere zaadeter te worden is het nodig te beschikken over:

• hele grote kiezen om grote hoeveelheden kleine, harde voorwerpen te kunnen vermalen;
• voldoende email op de tanden om dat malen te kunnen doorstaan;
• behoorlijke aanhechting van de kaak om voldoende kracht te ontwikkelen voor het verbrijzelen;
• voldoende beweegbaarheid in de ophanging van de kaak om zijdelingse beweging toe te staan.

Draaiende beweging achter in de mond

Alle beweeglijkheid achter in de mond heeft geen enkel nut wanneer die draaiende beweging beperkt wordt door de inelkaar hakende grote hoektanden aan de voorzijde van de mond.

Proef om de maalprocedure te ervaren

Wanneer je kauwt op een mondvol zonnebloempitten zul je het volgende opmerken:

• 1. als je jouw kaak ronddraait om de zaadjes te vermalen, bewegen je voortanden evenveel (of zelfs meer) dan de kiezen. Wanneer je deze beweging van je voortanden wil beperken (zoals een stel extra grote hoektanden doen), dan zul je ontdekken dat ook de beweging van je kiezen van links naar rechts wordt beperkt;
• 2. het sterk gebogen gehemelte van je mond vormt samen met je dikke, buigzame tong een efficiënt mechanisme om de hap zaden steeds weer terug te duwen onder de kiezen voor verdere vermaling tot het voedsel gereed is om ingeslikt te worden.

Opmerking
Kenmerkend voor de Australopithecinae is de combinatie van bijzonder grote kiezen, kleine hoektanden (bij beide sexen), nogal kleine snijtanden en een gewelfd gehemelte. De mensapen hadden en hebben deze kenmerken niet.

Hypothese van Clifford Jolly

In het verschuiven in voeding ligt de sleutel tot de eigenaardige evolutie van het gebit van de vroegste hominiden en ook de eerste aanzet om het terugkoppelingsproces op gang te brengen, namelijk:

• Wanneer er een overvloed is aan kleine voedingsmiddelen (zoals zaadjes);
• die in een nieuwe omgeving kunnen worden gegeten;
• deze een selectief voordeel vormen in de evolutie van kleinere hoektanden van het mannetje om zijn diëet beter te kunnen verwerken;
• dan zullen kleinere hoektanden het gevolg zijn.