mijn kijk op

Openbare toiletten in Nederland, waar blijven ze?

We moeten allemaal naar de WC, elke dag weer. Buiten de deur is het in Nederland echter nog steeds slecht geregeld met de openbare sanitaire voorzieningen. Met name vrouwen en ouderen zijn verplicht om, zodra ze zich langere tijd naar buiten begeven, te bedenken waar ze naar het toilet kunnen gaan. Om vervolgens bij hun activiteiten daar veel rekening mee te houden. Dat valt vaak niet mee; er zouden meer voorzieningen moeten komen. Maar waar blijven die openbare toiletten?

Basisbehoefte

De mens heeft een aantal basisbehoeftes, dat is geen nieuws. Eén daarvan is de behoefte doen, en dan gaat het over iets waar iedereen elke dag gemiddeld vijf keer mee te maken heeft: het gebruik van het toilet. Zodra je in Nederland een voet buiten de deur zet wordt het echter moeilijk om een openbaar toilet te vinden. Soms zijn ze er wel maar zijn ze niet om te harden zo smerig. Over het algemeen is het echter lastig om legaal ergens je behoefte te kunnen doen zodra je je in de openbare ruimte begeeft.

Openbare toiletten: de krul

In de grote steden is er voor een man nog het urinoir ("krul") om een plas te doen. Maar met de behoefte aan sanitaire voorzieningen voor vrouwen wordt veel te weinig rekening gehouden. In een documentaire over de feministische vrouwenorganisatie Dolle Mina was te zien hoe de vrouwen begin jaren '70 urinoirs in Amsterdam voorzagen van grote roze strikken. Die actie was bedoeld om duidelijk te maken dat het met de openbare sanitaire voorzieningen voor vrouwen droevig gesteld was: die waren er niet. De vrouwen wilden openbare toiletten. Het ergste is dat we inmiddels bijna veertig jaar verder zijn en dat ze nog steeds veel te weinig te vinden zijn.

Bij de HEMA

Langs de snelwegen zijn er bij de meeste benzinestations WC's, daar is wel in voorzien. De problemen beginnen in de stad.
Natuurlijk, je kunt tijdens het winkelen in een wat grotere plaats naar de HEMA of de Bijenkorf om daar tegen betaling naar de WC te gaan. Die toiletten worden "semi-openbaar" genoemd. Maar wat nou als er helemaal niet zulke winkels zijn waar je naar de WC kunt gaan? Dan wordt het vragen bij een willekeurige andere winkel of je van het toilet gebruik mag maken. Soms wordt het schoorvoetend toegestaan en moet er eerst een verkoopmedewerker een sleutel halen. Diegene blijft dan buiten de WC-deur wachten tot je klaar bent omdat die deur natuurlijk ook weer moet worden afgesloten. Zelf meegemaakt bij een grote winkel op een bedrijventerrein. Soms ook wordt het ook botweg geweigerd met als opgaaf van reden dat het voor klanten niet toegestaan is van het toilet gebruik te maken. Ook zelf meegemaakt, acht maanden zwanger.

Wildplassen

Wat het nog onbegrijpelijker maakt is dat het hier niet over een bijzondere, zeldzame activiteit gaat. We kunnen tegenwoordig op steeds meer plaatsen eten en drinken kopen zonder daarvoor een restaurant (met WC!) in te hoeven maar als het genuttigde er na een poosje weer uit moet dan zoeken we het zelf maar uit. Als er geen krul in de buurt is kan een man zijn toevlucht nog nemen tot een boom of bosje, al wordt dit dan wildplassen en daarmee illegaal. Portieken en kerkdeuren schijnen ook nogal geliefd te zijn in dit verband maar dat zal wel te maken hebben met de nabijheid van cafés.

Beperkte bewegingsvrijheid zonder openbare toiletten

Vrouwen plassen niet gauw "wild", zeker niet in een stad, en worden dus beperkt in hun bewegingsvrijheid. Dan is er de keus: toch maar (weer) een restaurant in en verplicht een consumptie nemen, je winkelroute afstemmen op die enkele winkel waar je wel naar het toilet kunt, of je plas ophouden en maar snel naar huis gaan als het niet langer gaat. Prettig is dat natuurlijk niet. Vrouwen worden ongesteld waardoor ze zich moeten verschonen, als ze zwanger zijn moeten ze vaker plassen dan normaal. Vaker dan vaders zijn het moeders die ook hun kleine kinderen buitenshuis op de WC helpen. Dat begint al vroeg: voorzieningen in restaurants e.d.voor het verschonen van de baby worden nog vaak gemaakt in de ruimte van de damestoiletten.

Ouderen

Voor ouderen is het nog lastiger, die moeten vaker naar het toilet, zeker als ze medicijnen gebruiken (plaspillen) of aan incontinentie lijden (ook nogal wat jongere vrouwen hebben hier trouwens al mee te maken, na een bevalling). Nederland vergrijst in hoog tempo dus komen er nog meer ouderen. Rolstoelgebruikers kunnen het in dit verband wel helemaal vergeten: qua rolstoeltoegankelijkheid is het met de enkele beschikbare (semi-) openbare toiletten slecht gesteld, en als man in een rolstoel kun je zelfs de krul of de boom vergeten. Dus:

Waar blijven de openbare toiletten?

Citymarketing

In grote winkelcentra en stadsharten, maar ook bij parken, bossen, recreatiegebieden, stranden, op kleinere stations, op bedrijventerreinen met megawinkels zoals tuincentra, woonwinkels en elektronicazaken? Niet alleen in de grote steden maar ook in de wat kleinere plaatsen? Het zou uit oogpunt van "citymarketing" ook veel slimmer zijn om mensen (vrouwen) tegemoet te komen daarmee: ze kunnen langer blijven en dus meer geld uitgeven. Vrouwen willen bovendien meestal vaker en langer dan mannen winkelen voor bijvoorbeeld kleding.

Buitenland

In landen om ons heen blijkt het wel te kunnen: in Engeland, Schotland en Duitsland bijvoorbeeld heeft elke middelgrote plaats openbare toiletten. Soms gaat het om zogenaamde zelfreinigende toiletten, soms niet. Open constructies, rolstoeltoegankelijk. Ze zijn schoon en toiletpapier is er ook. Allemaal gratis. Dat laatste is wat mij betreft niet eens nodig: ik zou er best voor willen betalen. Dat wordt tenslotte ook verwacht bij bijvoorbeeld V&D of de HEMA (ook al heb je daar net voor 100 euro inkopen gedaan). In Frankrijk bouwen ze zelfs openbare toiletten met Europees subsidiegeld. Waarom kan dat hier niet?

Hoge nood

Een poosje geleden was er een veelbelovende actie: Ik Moet Heel Nodig NU. Handtekeningen werden verzameld om die te kunnen aanbieden bij de minister, een roep om meer openbare toiletten voor vrouwen. Wat hier uiteindelijk mee is bereikt is mij niet duidelijk: ik heb er niets meer over gehoord en de site is niet meer bereikbaar.

Hoog nodig: dat het onderwerp door de politiek wordt opgepikt en er eindelijk eens verbetering komt in deze situatie.