1938, een roerig jaar

Op 30 oktober 1938 bracht Orson Welles tijdens Halloween in een nieuwsuitzending een hoorspel over de aanval op de mensheid door Marsmannetjes. “War of the worlds” is een science fiction-verhaal van H.G. Wells en werd wel zo realistisch gebracht dat de uitzending grote paniek veroorzaakte onder de bevolking. Mensen vluchtten de straat op, de steden uit.

Op de vlucht

In feite is de uitzending niets meer dan een hoorspel dat wordt geregisseerd door Orson Welles en uitgevoerd door The Mercury Theater on the Air. Zijn hoorspel op zondagavond, waarin hij de hoofdrol speelt, lijkt op een gewoon muziekprogramma dat steeds onderbroken wordt door verontrustende nieuwsberichten. Veel luisteraars denken echt dat New Jersey door Marsmannetjes wordt aangevallen en slaan in paniek op de vlucht. De snelwegen lopen vast en reservisten worden opgeroepen. De volgende ochtend is het wereldwijd voorpaginanieuws. Orson Welles is door de uitzending in één klap wereldberoemd geworden.

Europa 1938

In Europa is men niet bang voor Marsmannetjes omdat een zekere Adolf Hitler voor veel onrust zorgt. Het is het jaar van de Anschluss met Oostenrijk. Duitse troepen trekken Oostenrijk binnen en het Oostenrijkse Mauthausen wordt ingericht als concentratiekamp. Sudentenland wordt in de maand oktober bezet door Hitlers nazileger, een zekere voorbode van de Tweede Wereldoorlog. Tsjecho-Slowakije biedt geen weerstand omdat de Frans-Britse garanties voor bijstand geen waarde blijken te hebben. Hongarije en Polen profiteren van de verwarring en annexeren gebied langs de noordelijke en zuidelijke grens van Tsjecho-Slowakije. Een zeer onzekere tijd is in Europa aangebroken. Met de landsgrenzen wordt driftig geschoven.

Kristallnacht

In april van dat jaar wordt de joodse bevolking in Duitsland verplicht zijn bezittingen te laten registreren. Een paar maanden later mogen joodse artsen hun beroep niet meer uitoefenen. De eerste synagogen worden verwoest en het beroepsverbod gaat ook gelden voor joodse advocaten. De paspoorten worden voorzien van een J van Jude. Begin november is de Kristallnacht, een onvervalste pogrom tegen de joden in Duitsland. Er worden joden aangevallen, synagogen in brand gestoken, winkels en bedrijven verwoest. In totaal vinden tijdens de Kristallnacht 91 joden de dood. Zij worden domweg op brute wijze vermoord.

Dit is het begin van de holocaust. De joden worden stelselmatig opgepakt en uit het openbare leven geweerd. Ze verdwijnen in de latere beruchte concentratiekampen Buchenwald, Sachsenhausen en Dachau en zoals later blijkt worden zij massaal vernietigd, aan het einde van dat jaar worden alle joodse bedrijven onteigend. De onzekere toekomst van Europa is ingezet, een zwarte bladzijde is omgeslagen.

Trivia van positieve aard

Natuurlijk zijn er ook positieve ontwikkelingen in 1938. De eerste computer in de geschiedenis wordt gebouwd door een zekere Konrad Zuse. Het apparaat is een mechanische machine die op zich niet nieuw is, maar Zuse maakt een sprong voorwaarts omdat hij als eerste het binaire stelsel gebruikt. Het begin van een nieuw informatief tijdperk is ingezet.

Titelverdediger Italië wint in Frankrijk het WK voetbal door Hongarije in het Stade Colombes met 4-2 te verslaan. Brazilië wordt derde. De wedstrijd zelf brengt geen echte lyrische momenten teweeg. Wel bekend is dat enkele Hongaarse spelers denken met hun verlies het leven te hebben gered van de Italiaanse spelers. Aanleiding voor deze gedachte zijn de telegrammen die de Italiaanse spelers voor de finale van Benito Mussolini, de Italiaanse fascistische leider, hebben ontvangen. In de telegrammen staat een kreet, "Vincere o morire" – dat betekent “overwin of sterf”. Uiteraard is deze uitroep niet letterlijk maar cryptisch bedoeld door Il Duce, zoals Mussulini wordt genoemd. Later blijkt Mussolini wel degelijk een dictator van het kaliber Hitler en leidt hij Italië min of meer naar de afgrond.

Het eerste nummer van de Margriet, met als ondertitel "weekblad voor vrouwen en meisjes" verschijnt op 30 september en is niet direct een succes. Later verandert de ondertitel in "Weekblad voor Dames". Pas na de Oorlog groeit het blad uit tot een volwaardig damesblad van formaat.
De coelacanth wordt in een visnet van een Zuid-Afrikaanse visser aangetroffen terwijl er alleen nog maar een miljoenen jaren oude fossiel bekend is van dit dier. De vis wordt nu vaker gevangen en blijkt de prehistorie ruim overleefd te hebben.

Joris Ivens maakt in 1938 in China de bijzondere film "400 million", dan al het land met de meeste inwoners. Deze film is in delen te zien op YouTube.

En… Orson Welles staat in 1938 aan het begin van een grote carrière, zoals later zal blijken.