Diftar: een variabele afvalstoffenheffing

Diftar staat voor “gedifferentieerde tarieven”. Diftar is een systeem waarbij de hoogte van de afvalstoffenheffing wordt gebaseerd op de hoeveelheid afval die een huishouden aanbiedt. Huishoudens waar relatief veel afval wordt geproduceerd betalen hierdoor meer belasting dan huishoudens die relatief weinig afval aanbieden. Het achterliggende principe van diftar is dat de vervuiler betaalt. Alle gemeenten in Nederland hebben de plicht om ervoor te zorgen dat huishoudelijk afval opgehaald en verwerkt wordt. De kosten die hiermee gemoeid gaan worden gedekt door de afvalstoffenheffing. Dit is een belasting die in principe alle inwoners van Nederland betalen. De manier waarop deze afvalstoffenheffing berekend wordt, verschilt echter per gemeente. Zo wordt er in sommige gemeenten een vast tarief gehanteerd waarbij ieder huishouden hetzelfde bedrag betaalt. Daarnaast zijn er ook gemeenten die een gedifferentieerd tarief, ofwel diftar hanteren. Hierbij betalen huishoudens die relatief veel afval aanbieden een hogere afvalstoffenheffing dan huishoudens die relatief weinig afval aanbieden.

Diftar werd voor het eerst ingevoerd in 1993, in de gemeente Oostzaan. In 2019 kent inmiddels bijna de helft van de Nederlandse gemeenten een diftar-systeem. De afgelopen decennia is het aantal gemeenten dat een vorm van diftar hanteert fors gestegen: in 2000 hanteerde slechts 10% van de gemeenten dit systeem.

Waarop is diftar van toepassing?

De regels omtrent diftar variëren per gemeente. Over het algemeen geldt echter dat diftar specifiek gericht is op huishoudelijk afval en restafval: voor het aanbieden van dit afval dient de bewoner per eenheid of op basis van frequentie te betalen. Sommige gemeentes hanteren ook een diftar-systeem voor GFT-afval. Daarnaast is het in sommige gemeentes mogelijk om plastic afval gratis aan te bieden, terwijl bij andere gemeentes plastic afval tot het restafval gerekend wordt.

Vormen van diftar

Er zijn verschillende vormen van diftar. De afvalstoffenheffing kan gebaseerd worden op het gewicht van het afval, op de frequentie van het aanbieden van afval of op het volume van het aangeboden afval. Er bestaan ook variaties op diftar. Zo kent de gemeente Woerden sinds 2016 een systeem waarbij men niet per aanbieding betaalt, maar juist aan het eind van het jaar geld terug kan krijgen wanneer er weinig restafval is aangeboden.

Diftar op basis van gewicht

Hierbij wordt de afvalstoffenheffing bepaald aan de hand van het aantal kilo afval dat een huishouden aanbiedt. Deze methode is zeer effectief als het gaat om het reduceren van de hoeveelheid zware materialen in restafval.

Diftar op basis van gewicht/frequentie

In gemeenten waar diftar naar gewicht en frequentie is ingevoerd, betalen bewoners voor het aantal keren dat zij afval aanbieden.

Diftar op basis van volume/frequentie

Bij diftar naar volume wordt de afvalstoffenberekening berekend aan de hand van het volume van het totaal aan aangeboden afval. Een speciale vorm van diftar naar volume en frequentie is het zogenaamde “durezak-systeem”: hierbij dient het restafval aangeboden te worden in een speciale, dure afvalzak die via de gemeente te koop is. De hoge prijs van deze afvalzak ontmoedigt bewoners om veel afval aan te bieden.

Een nadeel van deze methode is dat men geneigd is om te wachten met het aanbieden van afval totdat de kliko of vuilniszak helemaal vol is. Dit kan leiden tot stankoverlast. Daarnaast wordt vaak benoemd dat deze methode niet heel rechtvaardig is, gezien sommige huishoudens meer mogelijkheden hebben om afval op te slaan dan andere.

Voordelen van diftar

Betere afvalscheiding

Het moeten betalen voor je afval is een directe stimulans om je afval beter te scheiden. Voor het aanbieden van materialen als glas en papier hoeft immers niet betaald te worden. Ook plastic afval kan in veel gemeenten kosteloos aangeboden worden.
Het beter scheiden van afval leidt tot meer mogelijkheden voor hergebruik of recycling; hierdoor zijn er minder grondstoffen nodig. Diftar draagt dus bij aan een duurzamere manier van afvalverwerking.

Minder afval

Naast het feit dat afval beter gescheiden wordt, gaat er ook een preventieve werking uit van het diftar-systeem. Bewoners blijken in hun consumeergedrag vaker te kiezen voor producten met zo min mogelijk verpakkingsmateriaal. Onderzoek laat zien dan gemeenten die een diftar-systeem hanteren ruim 40% minder afval produceren dan gemiddeld.

Kostenbesparing

Het feit dat er minder restafval verwerkt hoeft te worden, kan leiden tot een reductie van de kosten voor de gemeente, en daarmee tot een gemiddeld lagere afvalstoffenheffing voor bewoners. Daarnaast kan, doordat er betere scheiding plaatsvindt, het afval gebruikt worden als nieuwe grondstof.

Rechtvaardigheid

Diftar wordt gezien als een eerlijk systeem, omdat je als bewoner alleen betaalt voor wat je daadwerkelijk gebruikt. Het aanbieden van veel afval wordt hierdoor ontmoedigd, terwijl het juist wordt gestimuleerd om hoeveelheid afval die een bewoner produceert in te perken.

Nadelen van diftar

Dumpen van afval

Soms gebeurt het dat bewoners hun afval dumpen, om zo de afvalstoffenheffing te ontlopen. Dit dumpen kan gebeuren op verschillende plekken: in openbare prullenbakken, naast ondergrondse containers, in de natuur of zelfs in de container van de buren. Deze illegale afvaldumpingen kunnen deels voorkomen worden door speciale containers en -containersloten en strengere handhaving. Desondanks blijven illegale afvaldumpingen wel een probleem in veel gemeenten met een diftar-systeem. Naast het feit dat dit afval voor veel overlast kan zorgen, kost het de gemeente ook nog veel geld om dit afval op te ruimen.

Opstartkosten

Het invoeren van een diftar-systeem kost veel geld. Zo moeten alle (ondergrondse) containers en kliko’s voorzien worden van chips die registreren hoe vaak of hoeveel afval elk huishouden aanbiedt. Ook extra handhaving en toezicht zorgen voor meer kosten.

Eerlijkheid van het systeem

Afhankelijk van de diftar-methode die gehanteerd wordt, wordt het verschil in afvalstoffenheffing soms als oneerlijk gezien. Bij diftar naar frequentie hebben bewoners met een tuin, schuur of garage bijvoorbeeld meer mogelijkheden om afval te stallen dan bewoners in een appartement. Ook het scheiden van afval is in kleine woningen lastiger. Daarnaast zouden bepaalde bevolkingsgroepen extra getroffen worden. Zo produceren gezinnen met jonge kinderen, ouderen en chronisch zieken vaak relatief veel afval.