Task Force Toekomst Kerkgebouwen wil kerken slopen voorkomen

De tijd dat een zogenaamde bouwpastoor overal om geld bedelde om een nieuwe kerk te kunnen bouwen is reeds lang voorbij. Als die kerk eenmaal klaar was waren er ook voldoende gelovigen die hun bijdragen bleven leveren waardoor de kerk onderhouden kon worden. Maar in plaats van kerken bouwen is er sinds het einde van de twintigste eeuw meer sprake van kerken slopen. Het verzet daartegen is dikwijls hevig maar er is om financiële redenen niet altijd aan te ontkomen. Onderhoud is te duur en te weinig kerkgangers verlenen daar een bijdrage aan. Toch is er een organisatie die tracht zoveel mogelijk kerken te behouden namelijk Task Force Toekomst Kerkgebouwen.

Task Force Toekomst Kerkgebouwen

De organisatie Task Force Toekomst Kerkgebouwen is een initiatief van een aantal burgers die zich inzetten voor het behoud van kerkgebouwen en kloosters. De Task Force werd in Woudrichem in 2006 opgericht en bestaat uit tien leden die op persoonlijke titel deelnemen vanuit een zekere gedrevenheid. De leden willen landelijk aandacht vragen van de maatschappij, het bestuur en de politiek en informatie, steun en expertise geven aan lokale groepen en instellingen. De Task Force Toekomst Kerkgebouwen werkt belangeloos en is niet gebonden aan enige kerkelijke of maatschappelijke geleding. De organisatie is van mening dat er altijd een beter alternatief is dan een kerk slopen.

Kerken in verleden vaak gebouwd op A-locaties

Eeuwenlang hebben mensen met vereende krachten kerken gebouwd waar zij niet alleen hun geld in stopten maar ook hun hele ziel en zaligheid. Veel van die gebouwen hebben vijandige legers en natuurgeweld weerstaan. In talrijke kerken hebben jarenlang kunstschatten een veilige plaats gehad. Maar wat in eeuwen is ontstaan verdwijnt soms als sneeuw voor de zon. Kerken worden gesloten omdat er geen geld meer is voor het noodzakelijke onderhoud. Ze lopen leeg en daardoor dalen de inkomsten sterk. Afbraak of een andere functie is dikwijls niet meer te vermijden. Menige kerk is veranderd in een appartementenblok. Anderen zijn verdwenen om plaats te maken voor projecten op dure grond omdat kerken gewoonlijk op A-locaties werden gebouwd.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid om slopen te voorkomen

Task Force Toekomst Kerkgebouwen vindt dat er altijd een betere oplossing is te vinden dan het slopen van kerkgebouwen en kloosters. Rondom het behoud van kerken ontstaan ook regelmatig veel burgerinitiatieven. De kerk behoort aan het volk en het verdwijnen gaat menigeen aan het hart. Het behoud en herstel van kerken vinden daarom velen een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de burgers, de kerkbesturen en de overheid waarbij Task Force Toekomst Kerkgebouwen een helpende hand kan bieden.

Slopen kan maar één keer

De uitdaging bij het behoud van de kerken is om belangen bij elkaar te brengen omdat problemen alleen gezamenlijk kunnen worden opgelost. Door samenwerking ontstaan volgens Task Force Toekomst Kerkgebouwen nieuwe kansen. Reeds enkele decennia zijn, door een beperkte visie op het belang van het erfgoed, reeds veel bijzondere kerkgebouwen verdwenen. Kerkleiders geven vaak de voorkeur aan het slopen van de gebouwen waardoor wordt voorkomen dat het gebouw een onwaardige bestemming krijgt. Tevens willen zij de opbrengst van de gebouwen gebruiken om tekorten in de begroting voor andere gebouwen aan te vullen.

Afnemend kerkbezoek

Volgens een inventarisatie van J. Sonneveld zijn er vanaf het begin van de dertiende eeuw 19.000 kerkgebouwen verschenen waarvan er in 2016 nog slechts ruim minder dan de helft over zijn. Die terugloop is mede ontstaan omdat een zeer groot deel van de Nederlanders zich als buitenkerkelijk beschouwt. Vooral jongeren zijn niet meer religieus gebonden.

Nieuwe sociale, particuliere of zakelijke functies

Kerkgebouwen zonder status van een monument zijn vaak een speelbal te midden van plaatselijke belangen. Gebouwen die geen monument zijn verdwijnen dikwijls voor de bouw van nieuwe woningen, kantoren of rotondes. Een alternatief is echter het gebouw een andere functie geven.

Geen monument

Op naoorlogse kerkgebouwen is de monumentenwet meestal niet van toepassing omdat alleen erfgoed dat ouder is dan vijftig jaar wordt beschermd. Dit terwijl in de periode van wederopbouw juist een belangrijke kerkarchitectuur is ontstaan.

Andere functie

Task Force Toekomst Kerkgebouwen vindt dat er meer moet worden ingespeeld op de ontwikkelingen in de samenleving. Kerkgebouwen kunnen een nieuwe sociale functie krijgen als verbindende factor in een buurt bijvoorbeeld als bibliotheek, cultuurpodium, gezondheidscentrum en wijkcentrum. Doordat kerkgebouwen vaak op mooie locaties staan en een karaktervolle uitstraling hebben zijn zij ook in trek voor particulier of zakelijk gebruik als atelier, boekwinkel, bijzondere woning, kantoorcomplex, muziekstudio, medische praktijk, restaurant of werkplaats.

Kerkgebouwen vaak gesloten

Kerken zijn door de week en op zaterdag meestal gesloten en zondags dikwijls alleen een paar uur open in verband met de eredienst. Op die manier zijn kerkgebouwen buiten de samenleving komen staan en worden kansen gemist om bijvoorbeeld de schoonheid van veel van die bijzondere gebouwen te beleven. Vaak ligt hier ook een angst voor diefstal van kostbaarheden aan ten grondslag en zijn er geen vrijwilligers die een oogje in het zeil kunnen houden. Door kerken gesloten te laten verliezen ze wel hun religieuze en maatschappelijke functie. Kerkbesturen zouden zich meer bewust kunnen zijn van het belang van de culturele, recreatieve, ruimtelijke, sociale en spirituele functies die kerken kunnen vervullen.

Lees verder

• Kerkgebouwen slopen of herbestemmen