Condoleance teksten en afscheid nemen van een dode

Bij een overlijden stuurt u een kaart met een condoleance, of misschien bezoekt u de uitvaart en schrijft u een bericht in het condoleanceregister. Veel mensen vinden het op zo'n moment moeilijk om de juiste woorden te vinden. Wat schrijft u als condoleance tekst? Condoleance teksten zijn teksten die troost moeten bieden voor de nabestaanden, of ze drukken respect uit voor de overledene. Als u de persoon die is overleden goed gekend heeft, is het misschien gemakkelijker om de juiste woorden te vinden, maar veel mensen vinden het moeilijk, en ook tekst in een condoleance kaart is niet altijd eenvoudig te formuleren. Als u een tekst moet schrijven voor op een rouwkaart of in een condoleanceregister, kunt u iets persoonlijks schrijven, wat recht uit uw hart komt. Teksten zoals:

• Hij was een bijzonder mens en de lege plek die hij achterlaat is enorm
• We zullen (zijn/haar) (vrolijke/oprechte/wijze/liefdevolle) levenshouding missen
• We zullen (hem/haar) nooit vergeten. (Hij/zij) was echt bijzonder
• We koesteren de herinneringen die we aan hem/haar mogen bewaren
• Het is voor (ons/mij) ongelooflijk dat (hij/zij) er niet meer is. (We/ik) (hopen/hoop) dat jullie de steun en de kracht bij elkaar zullen vinden om de komende tijd tegemoet te gaan
• Veel sterkte. We zullen (hem/haar) nooit vergeten
• Een ongelooflijk groot verlies. We kunnen het niet bevatten. Veel sterkte.
• enzovoorts

Christelijke condoleance teksten

Als de nabestaanden christelijk zijn zullen zij het fijn vinden als u een tekst stuurt waarin iets over het geloof gezegd wordt. U kunt daarvoor teksten uit de bijbel halen maar er zijn ook christelijke teksten die u zelf bedenken kunt, zoals:

• Veilig in de armen van Jezus
• God zal u later weer samen brengen
• In Gods liefde is (hij/zij) onsterfelijk
• enzovoorts

Besef wel dat mensen die niet gelovig zijn meestal geen behoefte hebben aan religieuze teksten. Dat staat te ver van hun leven af en dat kan als spottend ervaren worden. Ook putten atheïsten en agnosten geen hoop uit geloof in een opperwezen, aangezien ze nou eenmaal niet geloven dat er een opperwezen in de lucht woont.

Oprechte deelneming

Als iemand is overleden is het belangrijk dat u de nabestaanden iets laat horen. Als u onzeker bent en bang bent om de nabestaanden iets te laten horen, zet uzelf dan toch over die vrees heen. Veel mensen zijn bang van de dood, en ze weten niet wat ze moeten zeggen als iemand is overleden. Voor nabestaanden is het leed nog groter als mensen hen negeren. Stuur minimaal een kaart waarin u laat merken dat u meeleeft. Als u echt niet weet wat u zeggen of schrijven moet, schrijf dan gewoon in de kaart:

• Woorden schieten tekort maar ik vind het verschrikkelijk dat uw (man/zoon/broer/zuster, enzovoorts) is overleden. Wij wensen u heel veel sterkte in deze moeilijke tijd.

Het overlijden van een kind

Het overlijden van een kind is extra verdrietig. We vinden het leven immers pas rechtvaardig als iemand ook een volledig leven heeft mogen leiden, met alles erop en eraan. Een jeugd, liefde leren kennen, volwassen worden, een gezin stichten, opa of oma worden... Helaas is het leven helemaal niet rechtvaardig. Ziektes en ongelukken kunnen een mensenleven voortijdig slopen. Een baby kan kort na de geboorte overlijden door geboorteafwijkingen, of al op jonge leeftijd doodgaan aan SIDS. Kinderen kunnen ongeneeslijke ziektes krijgen zoals kanker, of ze kunnen overlijden bij een auto-ongeluk. De dood is altijd wrang, en als het kinderen betreft is het extra wrang. Veel mensen vinden het dan nog moeilijker om de juiste woorden te vinden. Woorden kunnen troost bieden, maar het verdriet nooit wegnemen. Op een overlijdenskaart kunt u iets schrijven als:

• Te jong gestorven. Wat een ongelooflijk groot verlies.
• We hebben de juiste woorden niet, maar we leven intens met jullie mee bij dit grote verlies
• Onvergetelijk. Jullie lieve kleine (meid/jongen). We zullen (hem/haar) nooit vergeten
• Opgenomen door de liefde van God, jullie lieve (kindje/zoon/dochter/of naam van het kind) (aan gelovige mensen). Ook voor ons is (zij/hij/of de naam van het kind) onvergetelijk

Afscheid nemen van een dode

Als u een overlijdenskaart heeft ontvangen en u bent uitgenodigd om afscheid te nemen van de dode, dan betekent dit dat u op de vastgestelde tijd naar het uitvaartcentrum gaat waar u de dode kunt zien. Het afscheid nemen is voor veel mensen aangrijpend. Aan de dood is niet veel eer te behalen. De overledene ziet er vaak heel anders uit, dat kan confronterend zijn. De dode is ijskoud, en de ledematen en zelfs de wangen of andere normaal gesproken zachte delen van een levend lichaam, zijn bij een dode hard. Hoe komt dat?

Rigor Mortis

Rigor Mortis is een fase die ongeveer 2 tot 6 uur na het overlijden uur na het overlijden optreedt. De dode wordt dan stijf, dit wordt ook lijkstijfheid genoemd. De lijkstijfheid wordt veroorzaakt door het verstijven van de spieren in het dode lichaam, omdat actinefilamenten en myosinefilamenten zich met elkaar verbinden. Het lichaam koelt dan ook geheel af. De lijkstijfheid is het eerst te merken aan het verstijven van de oogleden. Bij warmte treedt lijkstijfheid sneller op. Omdat de rigor mortis tot ongeveer 3 dagen of langer blijft bestaan, kan dit bij het afscheid nemen van een dode confronterend zijn. Ook het aanschouwen van een overledene wordt door veel mensen als eng beschouwd. Het leven is eruit, de dode ziet er heel anders uit. De persoonlijkheid is uit het lichaam verdwenen. Soms kan het ook een troostende werking op levenden hebben. Bijvoorbeeld als iemand veel geleden heeft voor zijn of haar dood. De dode kan dan ook juist heel ontspannen in de kist liggen, waardoor men troost kan putten uit het feit dat het lijden voorbij is. Als iemand veel medicijnen heeft gebruikt voor zijn of haar dood, kan verkleuring van de huid sneller optreden. De verkleuring van een dode is ook confronterend. De huid krijgt rode, paarse en of bruine vlekken die aan bloeduitstortingen kunnen doen denken. Dit word 'livor mortis' genoemd. Als u afscheid gaat nemen van een dode, houd dan rekening met mensen die geëmotioneerd kunnen reageren. U kunt zelf ook emotioneel worden. Er wordt niet veel gezegd bij het afscheid nemen, hooguit een paar troostende woorden tegen elkaar of soms richt men zich met afscheidswoorden tot de dode, ook al kan deze de woorden niet meer verstaan. Het kan helpen bij het 'loslaten' en verwerken, om dingen die je nog kwijt wilt tegen de dode uit te spreken. Dit kunnen lieve of verontschuldigende woorden zijn, het kunnen ook wensen zijn.

• Ik hoop dat je nu rust hebt
• Ik heb veel van je gehouden
• Je was altijd goed voor me
• We zullen je nooit vergeten
• Je hebt een mooi leven gehad
• Je hebt veel liefde gegeven
• Je bent nu in de hemel
• Overige

U kunt de nabestaanden tegenkomen als u afscheid gaat nemen van de dode. Het is dan netjes om de nabestaanden dan te condoleren. U toont uw medeleven.

Wat kunt u zeggen bij het afscheid nemen?

U mag iets tegen anderen zeggen over de dode, het beste is om troostende woorden te kiezen. Mensen zeggen bijvoorbeeld dingen als:

• Hij of zij lijkt te slapen
• Hij of zij ziet er vredig uit

Het is netjes om zacht te praten bij het afscheid nemen van een dode, en zelfs een goedbedoeld grapje over iemands leven, kan als kwetsend ervaren worden. Blijf dus serieus, humor is niet in elke situatie een pleister op de wonde. Als u niet weet wat u moet zeggen, mag u ook gewoon even zwijgend bij de kist staan. Draagt u een hoed of ander hoofddeksel, dan is het gebruikelijk deze af te nemen.

Vind u het niet passen bij de situatie om iets positiefs over het uiterlijk van de opgebaarde dode te zeggen; bijvoorbeeld omdat een dode er niet ontspannen uitziet, of omdat een dode veel geleden heeft vlak voor de dood, dan kunt u kiezen voor woorden als:

• Hij of zij heeft nu rust
• Hij of zij lijdt nu niet meer
• We zullen hem of haar nooit vergeten
• We zullen hem of haar blijven missen

Condoleren op de uitvaart

Als u uitgenodigd bent voor het bijwonen van een begrafenis of crematie, wordt er over het algemeen van u verwacht dat u zich netjes kleedt. Vroeger was het standaard dat mensen in het zwart, de kleur van de rouw, gekleed kwamen. Tegenwoordig is dat niet meer in alle kringen gebruikelijk, of soms zelfs ongewenst. Als u twijfelt kunt u kiezen voor nette kleding, zonder uitbundige kleuren. Na de uitvaart wordt u uitgenodigd om de familie te condoleren. Deze staan vaak in een rij en de bezoekers schudden hen de hand, zeggen troostende woorden en men kan elkaar omhelzen als daar behoefte aan is. Als u geen persoonlijke woorden wilt zeggen, kunt u volstaan met te zeggen 'gecondoleerd, en veel sterkte.'

Lees verder

• Goedkope uitvaart, hoe bespaart u kosten?