Watersnoodramp 1953

1953 is bekend vanwege de watersnoodramp in Zeeland. In de nacht van 31 januari naar 1 februari brekende dijken door, in de vroege ochtend van 1 februari. De oorzaak van de overstroming is een combinatie van weersomstandigheden en springvloed, en de zwakke Nederlandse dijken. Het stormde zo hard die nacht dat de meeste mensen de alarmsirenes niet eens konden horen door het klapperen en huilen van wind en het klapperen van regen. Bij de waternood op 1 februari 1953 stierven rondom de 1800 mensen. De meesten kwamen om door verdrinking en onderkoeling. Het had de hele nacht verschrikkelijk gestormd en in de vroege ochtend lagen de meeste mensen nog te slapen. De storm was nog niet gaan liggen en het was springtij. Onder de druk van het opgezweepte hoge water, begaven de dijken het. De dijken in Zeeland, West Brabant en de Zuid-Hollandse eilanden, konden het water niet meer tegen houden en zeewater overspoelde grote delen van de gebieden achter de dijken. Het landschap veranderde in een waterland, en toen de storm ging liggen waren dorpen en steden van de kaart geveegd. De schade was enorm:

• 1800 doden
• 72000 daklozen
• 200.000 hectare grond stond onder water

Watersnoodramp

De watersnood werd ook wel Sint-Ignatiusvloed of Beatrixvloed genoemd, maar is nu algemeen bekend als de watersnoodramp 1953. De watersnoodramp is een van de laatst grote rampen die Nederland is overkomen. Nederland ligt gedeeltelijk onder de zeespiegel en heeft een geschiedenis van strijden tegen het water. Na de ramp in 1953 is men het gevecht steeds meer gaan winnen, met name door de bouw van de Deltawerken. de oorzaak van de watersnoodramp in 1953 werd geweten aan een combinatie van stormvloed en springtij. Deze twee factoren konden een aantal dijken niet aan. In het zuidelijke trechtervormige deel van de Noordzee steeg het water exceptioneel, en dit leidde uiteindelijk dus tot ongeveer 1800 doden. Omdat de politiek in Nederland besefte dat een dergelijke ramp zich nooit meer mocht herhalen, werd kort na de ramp begonnen met de bouw van de Deltawerken.

Hoe kwam de watersnoodramp tot stand?

Er waren signalen dat er een grote storm op komst was. In de avond van 31 januari 1953 stak er een zeer krachtige noordwesterstorm op. Omdat het rond 0.00 uur s' nachts laagwater was aan de zuidwestkust, wist men dat het daar op 1 februari vroeg in de ochtend hoogwater zou worden. Bovendien stond het waterpeil bij laagwater al zo hoog als normaliter het geval was bij hoogwater. De stormvloeddienst maakte gewag van de op komst zijnde 'zeer zware westerstorm' en dat hoogwater verwacht werd tussen 4 en 6 uur in de ochtend van 1 februari. Omdat het springtij was werd de situatie extra gevaarlijk. Men waarschuwde per radio voor 'gevaarlijk hoogwater.' Achteraf gezien was deze waarschuwing onvoldoende benadrukt. De mensen die de waarschuwing bereikte onderschatte de boodschap. Anderen wisten zelfs niets van een waarschuwing af.

Oosterschelde en de Grevelingen

De Oosterschelde en de Grevelingen waren toentertijd zogenaamde open zeearmen. Zonder dijken en duinen zou de helft van Nederland continu onder water staan. De dijken hielden veel water tegen, maar Nederland had toch regelmatig last van overstroming. IN 1953 kwamen veel negatieve factoren samen, waardoor een grote overstroming wellicht niet te voorkomen bleek. De dijken van Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Holland braken op verschillende plaatsen door. Het land overstroomde. de plaatsen die het hardst getroffen werden waren:

• Ouwerkerk en Nieuwerkerk en Stavenisse (Oosterschelde)
• Oude-Tonge en Nieuwe-Tonge (Grevelingen)
• Schuring en s-Gravendeel (Hollands Diep)

Zelfs op weilanden en akkers steeg het water enkele meters. Mensen en dieren werden verrast en verdronken binnen tientallen minuten. Wie zich in veiligheid kon brengen zat op daken van huizen die stand hadden gehouden tegen de druk van het water, of in toppen van bomen of op ronddrijvende wrakstukken en in haastig bereikte bootjes. Velen stierven echter aan onderkoeling. De hulp kwam namelijk maar traag op gang. En het was winter. Zuigelingen en kinderen waren een extra kwetsbare groep slachtoffers. Omdat er niets was, geen water, geen eten en geen verwarming, stierven velen doordat de hulp te laat kwam. Men was niet voorbereid op een dergelijke ramp. De hulpdiensten wisten in beginsel zelfs niet waar te beginnen. Er waren zoveel doden en zoveel hulpbehoeftigen. De hoogste waterstand werd gemeten op de kop van het eiland Schouwen-Duiveland. Bij Bruinisse werd de stand in de vroege zondagmorgen van 1 februari 1953, vastgesteld op een NAP 4,5 meter. Op Goeree-Overflakkee stroomde het water met zo'n enorme kracht over het land dat de dorpen Oude- en Nieuwe Tonge binnen 30 minuten enkele meters onder water liep. Mensen en dieren werden compleet verrast en waren zo goed als kansloos. De omstandigheden waren sowieso erg slecht, maar men kon ook nog eens nauwelijks zwemmen in die dagen. Niet overal steeg het water zo hoog en zo snel. In het dorp Ooltgensplaat, nabij de ondergelopen dorpen Oude- en Nieuwe Tonge, steeg het water tot ongeveer 2 meter hoogte, en het duurde langer voordat het hoogste peil bereikt was. Hierdoor hadden de mensen tot 7 uur zondag 's morgens de tijd tot het water twee meter hoog stond, en men had daar dus wat meer tijd om zich in veiligheid te brengen. De omstandigheden waren echter ook daar ernstig. Op Duiveland werd de hoogste waterstand pas zondagmiddag gemeten.

Doden

Ongeveer 1800 mensen kwamen om door de watersnoodramp, vastgesteld en geteld in:

• Stavenisse: 150 doden
• Stellendam: 61 doden
• Fijnaart: 76 doden
• Duiveland en Overflakkee: 720 doden
• Oude Tonge: 305 doden
• Nieuw Tonge: 85
• Nieuwerkerk: 288 doden
• Ouwerkerk: 91
• Ooltgensplaat: 2 doden
• Den Bommel: 9 doden
• Bruinisse: 1 dode
• Texel: 6 doden
• overige

De reden waarom er in sommige dorpen zoveel slachtoffers vielen en in andere veel minder werden veroorzaakt door verschillende factoren. Bijvoorbeeld oude arbeiderswoningen die werden omvergeworpen door het water, de kwaliteit van de dijken in de omgeving, de aanpak van het plaatselijke bestuur, hoogteverschillen van het binnenstromende water...

Overige gebieden in Nederland

Op veel meer gebieden in Nederland had men met overstromingen te kampen. Dordrecht en Rotterdam hadden te kampen met wateroverlast en overstromingen, en ook bij Rozenburg braken de dijken door. Plaatsen die te kampen hadden met ernstige wateroverlast tot soms wel enkele meters hoog waren o.a. Stellendam, Veere, Ossenisse, Wolphaartsdijk, Nieuwerkerkpolder en Suzannapolder, Rammakens, Reigerspolder, en enkele delen van Zuid-Beveland stonden onder water.

Sterven of gered worden

Een trieste bijkomstigheid was dat ongeveer 50% van de slachtoffers de ramp in eerste instantie overleefde, maar alsnog stierven in de loop van zondag en de maandag na de ramp. Zondagmiddag stormde het nog steeds en het getij bleef hoog. Mensen raakten alsnog te water of stierven aan onderkoeling, al dan niet in het water. Huizen die de storm in eerste instantie hadden weerstaan bezweken op zondag en maandag alsnog, en ook dit zorgde ervoor dat mensen alsnog het leven lieten. Pas op maandag was de hulpverlening goed georganiseerd en konden verkleumde, rouwende en doodsbange mensen gered worden.

Waarom brak Schielands Hoge Zeedijk bij Nieuwekerk aan den IJssel, niet door?

Schielands Hoge Zeedijk bij Nieuwekerk brak niet door, dankzij adequaat optreden van een schipper. Arie Groen was een schipper die in Oudekerk woonde. Op het moment dat de dijk daar leek te bezwijken verzocht burgemeester Jaap Vogelaar of de schipper zijn schip genaamd 'Twee Gebroeders,' voor het gat in de dijk te plaatsen. In 1682 en in 1717 hadden schippers met schepen op dezelfde wijze eveneens kunnen voorkomen dat de dijk bij Zuid-Holland bezweken was. Het schip 'de Twee Gebroeders' van Arie Groen was 18 meter lang en men gaat er vanuit dat de schipper met de actie vele mensenlevens heeft gered.

België

Ook langs ander kusten had men weet van de storm en het tij.

• België: 37 dijken braken door. Oostende stond geheel onder water en Antwerpen kreeg ook te maken met overstromingen
• Groot-Brittannië: overstromingen, waardoor 30.000 mensen werden geëvacueerd
• Noordwest-Duitsland: overstromingen

Radio

Mensen hadden in 1953 beperkte middelen om elkaar te bereiken en te waarschuwen. Er was radio en de radio zond continu uit. Menigeen kon uiteraard geen radio ontvangen, door de omstandigheden waarin zij zich bevonden. Ook hielpen zendamateurs berichten te versturen om hulpverlening te bespoedigen.

Hulp uit binnen- en buitenland

Ook kwam hulp uit het buitenland op gang. Mensen stuurden kleding en voedsel. In Nederlands droge gebieden werden gezinnen onderdak geboden en opgevangen. Ook werd geld ingezameld om mensen een nieuwe start te geven. In nood leert men toch steeds weer, het goede in de mensen kennen.

Deltawerken

Na de watersnoodramp in 1953 begon met met het bouwen van o.a. de Deltawerken. De dijken werden overal versterkt en verhoogd. Nederland is nu beter dan ooit beschermd tegen overstromingen. Toch blijft ons land kwetsbaar voor overstromingen, want een deel van Nederland ligt 7 meter onder de zeespiegel. Er mag dus niets mis gaan.