mijn kijk op

Waarom kunst wel en kitsch niet?

Je hoort het zo vaak “kunst is mooi en kitsch is ordinair”, waarbij de zogenaamde kunstkenners bepalen wat kunst is en wat niet. Toch zijn er ook steeds meer mensen die gaan voor wat iemand als mooi ervaart en dan is de grens tussen wat kunst en wat kitsch is, plots een stuk minder concreet. Kortom … waarom gaan we wel voor “officiële” kunst en niet voor kitsch, ook als we het wel mooi vinden.

Wat is wat?

Om te bepalen wat kunst is en wat kitsch, is het goed om te kijken wat de officiële definities volgens de verschillende (online-) woordenboeken zijn.

Kunst

Kunst is volgens het woordenboek: ”Artistieke vaardigheid c.q. uiting.” en ”Een subjectieve expressie van een mens die ofwel de verbeelding of gevoelens van de kunstenaar in een scheppende activiteit uit of een schepping is die bij de waarnemer een gevoel of verbeelding oproept, met als doel het voortbrengen van een origineel, zintuiglijk waarneembare (of anderszins voorstelbare) uiting of product met een bepaald gevoel.”

Een mond vol en eigenlijk is hetgeen het direct ontkracht, de uiting dat kunst niet een definitie mee te geven is, want het is continu in beweging door sociologische, psychologische en historische aspecten. Tja, dat maakt het niet duidelijker.

Kitsch

Kitsch is volgens het woordenboek: ”Schijnkunst die niet aanslaat met veel versieringen en/of de verkeerde materialen waarvan veel mensen denken dat het wansmaak is.” en Clichékunst, namaakkunst of prullaria.”

Echter de definitie dat het iets zonder waarde is, legt meteen uit dat daar een groot verschil zit en dat vaak als insteek genomen wordt. Kunst kan geld opleveren en kitsch niet, maar het is en blijft heel persoonlijk. Veel mensen die met kunst bezig zijn, doen dit om financiële redenen, bijvoorbeeld omdat verkoop meer oplevert dan het rendement bij de bank.

Wie bepaalt?

Dan komt vervolgens het aspect om de hoek dat er iemand bepaalt of iets kunst of kitsch is en die grens schuift nogal eens. Er zijn verschillende kunstenaars die tegenwoordig miljoenen opleveren, maar in de beginperiode als “non kunst” of “kitsch” te boek stonden. Is de non kunst van toen dan nu plots kunst geworden, alleen omdat meer mensen het mooi zijn gaan vinden en het dus meer geld oplevert? Een vreemde manier om te bepalen of iets kunst is … en toch weegt het mee.

Is vakmanschap geen kunst?

Spullen uit het verleden worden nogal eens in de kunsthoek gezet, omdat het vakmanschap is wat men laat zien. Het levert inmiddels veel geld op en dat kan ook met het unieke aspect van een item te maken hebben en dat is legitiem. Echter, “slechts” vakmanschap is of mag geen overweging zijn. Er zijn nu ook zoveel mensen erg bekwaam, wat ze nog geen kunstenaar maakt … of is “absoluut vakmanschap” juist de overweging om iets tot kunst te verheffen?

Hierbij gaan we voorbij aan de man of vrouw die met een bepaald materiaal iets perfect namaakt. Er wordt met het materiaal goed omgegaan, heel gedetailleerd en met respect voor de materie. Toch zit er weinig “eigen” in en al helemaal geen creativiteit. Er is immers iets nagemaakt.

De kunstenaar uit het verleden is niet altijd een Rembrandt, want die man kon toveren met verf. Maar maakt een man of vrouw die hout weer kan laten leven geen kunstenaar? Een prachtige lijst om een prachtig kunstwerk, heeft vaak toch minder aanzien. De vraag is of het terecht is.

Enkele cijfers

De zogenaamde kenners kijken er anders naar dan de man of vrouw op straat. Uit onderzoek (uit 2012) blijkt dat maar liefst bijna 80% van de mensen die iets mooi gemaakt vinden, er blij van worden en er regelmatig naar willen kijken, het als “kunst” ervaren. Moet er dan veel geld tegenover staan? Voor de geënquêteerde is dat maar in beperkte mate. Zo’n 65% vindt dat iets mooi moet zijn in de eigen perceptie als leidend gezien moet worden en dat het iets extra kan zijn als het ook nog een financiële waarde vertegenwoordigd.

Met slechts investeren in kunst is zo’n 18% bezig, maar wordt het eerder als geld verdienen gezien, dan het genieten van de kunst en dat vindt zo’n 35% dan weer zonde. Slimmer vindt men het om datgene wat je als mooi ervaart en wat waarde heeft, te verzamelen. Zo combineer je zaken en mocht het dan ooit nodig zijn, dan kan je altijd werken verkopen. Zo’n 27% is hier in meer of mindere mate mee bezig. Waarbij het voor 2/3 om mannen gaat.

Afstand nemen

Het lastige is dat als je iets als mooi ervaart en het ook nog als investering ziet, de groep die denkt moeite te hebben met afstand nemen, relatief groot is. Meer dan de helft van de mensen die mooi en investering combineert heeft hier problemen mee, denkt men.

Tot slot

Het is en blijft lastig om de grens tussen kunst en kritisch heel helder te stellen. Iets mooi vinden en waarde voor de toekomst zijn verschillende zaken. Toch geldt dat niet voor de man of vrouw die iets mooi vindt, je ervaart het als mooi, bewonderenswaardig en iets om vaker naar te kijken. Dan maakt het niet uit of het kunst of kitsch is (tenminste als je de druk van de buitenwereld aan kunt)!