Peter van Pels, vriend van Anne Frank

Peter van Pels zat samen met Anne Frank ondergedoken in het achterhuis te Amsterdam. Hij werd op 8 november 1926 geboren in Osnabruck (Duitsland). Dit is niet ver van de Nederlandse grens. Zijn volledige naam was Peter Aron van Pels. Peter van Pels was een van de acht onderduikers van het wereldberoemde achterhuis in Amsterdam, waar hij gedurende een deel van de bezettingstijd zat ondergedoken met o.a. Anne Frank. De ouders van Peter van Pels waren Hermann van Pels en Auguste van Pels. Ook zij zaten gedurende een deel van de bezettingstijd, ondergedoken met onder andere de familie Frank en een tandarts (Fritz Pfeffer) in het achterhuis. Peter van Pels emigreerde in 1937 met zijn ouders naar Nederland. Hij was het enige kind van van Herman en Auguste. Vijf jaar jaar later moest het gezin onderduiken, en dat was in het achterhuis in Amsterdam, waar ook de familie Frank al enige tijd ondergedoken zit. Anne en Peter kenden elkaar niet zo goed, maar in het achterhuis komen Anne en Peter pas echt met elkaar in contact. Peter was een niet zo grote jongen met een ietwat gedrongen postuur. Hij had dik donker haar, wat enigszins van nature een slag had, en donkere ogen. Na ruim twee jaar in het achterhuis ondergedoken te hebben gezeten worden de onderduikers verraden en op 4 augustus 1943 gearresteerd. Dit zal uiteindelijk tot de dood van zeven van de acht onderduikers leiden. Otto Frank, de vader van Anne en Margot, overleefde als enige van de acht onderduikers, de oorlog.

Peter van Pels ondergedoken

In 1937 vluchtte de familie Van Pels met hun enige zoon Peter uit Duitsland naar Nederland. De vader van Peter van Pels was in Nederland geboren maar zijn moeder was een Duitse. In Nederland gingen het gezin in Amsterdam wonen, vlakbij Anne Frank in de buurt. Anne woonde namelijk aan het Merwedeplein en de familie Van Pels woonde op de Zuideramstellaan. De vader van Peter van Pels werkte enige tijd bij het bedrijf Opekta, van Otto Frank. De moeder van Peter van Pels (Auguste van Pels) kwam soms op bezoek bij de moeder van Anne, die open huis middagen hield op zaterdagen, aan de Merwedelaan waar het gezin Frank toen woonde. Maar in Nederland waren joden ook niet veilig meer. De sfeer jegens hen werd steeds grimmiger en het werd voor joodse mensen steeds gevaarlijker om in Nederland te blijven wonen. Daarom besloten veel mensen het land te ontvluchten of onder te duiken. Op 13 juli 1942 kwam Peter van Pels (zie linker foto) met zijn ouders in het achterhuis aan de Prinsengracht in Amsterdam wonen, waar Anne Frank al een poosje ondergedoken zat met haar ouders en haar oudere zus Margot.

Wie was Peter van Pels?

Over Peter van Pels is niet zo heel veel bekend, maar hij wordt wel omschreven als een jongen met gouden handen. Hij werd door mensen die hem gekend hadden namelijk omschreven als heel handig. Hij kon dus goed klussen en dingen repareren. Miep Gies, die hem kende omdat zij de onderduikers hielp, omschreef hem als een knappe jongen met dromerige ogen en een zacht karakter. Waarschijnlijk was hij ook verlegen en bescheiden, want Miep Gies had verder nooit een gesprek met hem. Bertel Hess, een nicht van de vader van Peter bevestigde later dat hij inderdaad erg verlegen van karakter was. Anne Frank schrijf tin haar dagboek verschillende dingen over hem. Ze schrijft ook dat ze vindt dat hij een sterk minderwaardigheidsgevoel had, en dat hij zichzelf een nietsnut noemde, en dat hij later naar Nederlands Indië zou willen verhuizen om op plantages te leven. Anne beschrijft hem als ze hem pas kent in haar dagboek als lui en kleinzerig, maar later komt ze daar op terug. Ze vindt hem geen nietsnut, maar iemand die juist bereid is van alles te doen. Ze beschouwt hem op een bepaald moment als een vertrouwenspersoon en ze praten vertrouwelijk als ze met zijn tweeën zijn. Uit deze vriendschap ontstond verliefdheid die nooit helemaal tot bloei kon komen.

Onderduikperiode

In de jaren dat Peter van Pels ondergedoken zat met Anne en de overige onderduikers, kreeg hij vooral een goed contact met Anne's vader Otto Frank, en met Anne zelf. Anne en Peter werden op een bepaald moment vrienden en later werden ze verliefd op elkaar. Ze bespraken veel persoonlijke dingen op de zolder van het huis en ze kusten elkaar daar uiteindelijk verschillende keren. Anne schreef erover in haar dagboek. De ouders van Anne en Peter waren echter bezorgd over de ontwikkelingen tussen hen en er werd een rem op de relatie gezet. Ze mochten niet te veel tijd meer net zijn tweeën doorbrengen. De relatie werd toen meer vriendschappelijk. Na meer dan twee jaar in het achterhuis ondergedoken te hebben gezeten, werden de onderduikers verraden, gearresteerd en weggevoerd. Alle onderduikers werden afgevoerd naar concentratiekampen. Vanuit Nederland werden zij op het allerlaatste transport gezet, zo dichtbij was het einde van de oorlog al.

Westerbork

Op 8 augustus 1944 kwam Peter eerst met de andere onderduikers terecht in het doorgangskamp Westerbork in Nederland. Ze werkten daar allemaal tot 3 september 1944, toen werd Peter op de trein naar Auschwitz Birkenau gezet.

Auschwitz

Dit beruchte vernietigingskamp lag in Polen. Polen was bezet door de Duitsers. Op 6 september wordt Peter als 'sterk genoeg om te werken' geselecteerd. Hij komt daardoor niet meteen in een gaskamer terecht. Hij weet in dit kamp te overleven tot 16 januari 1945. Omdat de Russen steeds dichterbij komen om het kamp te bevrijden, besluiten de Duitsers het kamp dan te ontruimen. De gevangenen die nog in leven zijn en sterk genoeg om te lopen, moeten naar Mauthousen lopen. Peter wordt dus met andere gevangen op een van die dodenmarsen naar Oostenrijk gestuurd. Hij moet (samen met andere gevangen) dagenlang lopen. Het is winter. Vele gevangen stierven onderweg, maar Peter overleeft de dodenmars. Op 25 januari wordt hij in het kamp in Mauthausen ingeschreven. Door de slechte omstandigheden moet hij steeds verder verzwakt geraakt zijn. Ruim drie maanden later overlijd hij in Mauthausen, terwijl de vrijheid zeer nabij is. Hij overleed namelijk op 5 mei 1945. De officiële doodsoorzaak is misschien niet bekend maar wordt omschreven als 'uitputting.'

Peter van Pels, meer info

Peter van Pels kwam samen met zijn vader, de vader van Anne en met de tandarts Fritz Pfeffer (ook een onderduiker uit het achterhuis) na Westerbork terecht in het vernietigingskamp Auschwitz in Polen. Zij bevonden zich in het mannengedeelte van het kamp. Mannen die nog sterk genoeg waren om te werken, werden niet meteen vermoord maar eerst aan het werk gezet voor de Duitsers. Kinderen en hun moeder, en ook ouderen, zieken en zwakkeren, werden direct na aankomst vernietigd. De oorlog liep bijna op het einde dus Peter en de andere mannen hadden een kleine kans om te overleven. Helaas liep het voor de meesten van hen anders. Toen Peter werd afgevoerd naar Mauthausen in Oostenrijk, was zijn vader al dood en ook zijn moeder was vermoord. Ook Anne en Margot en hun moeder waren op dat moment al gestorven, maar Otto Frank, de vader van Anne leefde nog en hij hoopte dat zijn dochters de oorlog misschien zouden kunnen overleven. Hij wist al dat zijn vrouw Edith was omgekomen. Otto Frank bleef in Auschwitz achter, waar hij uiteindelijk bevrijd werd. Peter van Pels die de de dodenmars had overleefd, bezweek uiteindelijk. Drie dagen voor de bevrijding van het kamp stierf hij in Mauthausen.

Annexed

Annexed (De jongen in Het Achterhuis) is een roman van de schrijfster Sharon Dogar. Peter van Pels speelt in het verhaal de hoofdrol.