Athene in oude tijden

Athene in oude tijden De oudste sporen van bewoning op de Acropolis van Athene dateren van omstreeks 3500 v.Chr. Omstreeks 2000 v.Chr. zou er de eerste nederzetting gesticht zijn. In Athene verzamelden zich in de klassieke tijd veel kunstenaars, wijsgeren en wetenschappers. Daardoor werd de cultuur in Athene door uitwisseling van ideeën omhoog gestuwd tot op grote hoogte. De W (wau) = anax bij Homèros kwam voor in het oergrieks (Linear A en B), hetgeen een lettergrepen alfabet van zo'n 100 tekens was. De vroege vorm is derhalve wanax geweest.

Algemeen

Ogygus, Actaeus en Kekrops van Egyptische afkomst waren in Griekenland de eerste drie Griekse koningen, waarbij Ogygia de oude naam voor de stad Thebe was. De dochters van Kekrops waren Pandrosus, Herse en Aglaurus. Deze koningen werden opgevolgd door achtereenvolgens:
  • Kranaus
  • Amphictyon: zoon van Deukalion, stelde 12 staten in
  • Erichthonius: was gehuwd met Astyoche en zijn zoon was Tros. In zijn tijd dateert de schaking van Proserpine, dochter van Ceres, koningin van Sikelia (Sicilië)
  • Pandion: gehuwd met de bronnymphe Zeuxippe
  • Erechtheus: veelal afgebeeld als slang, was de partner van de Godin Athèna, invoering van het feest van Panathenaeën waarin dierenoffers de kern vormde. Zou ook rechter zijn geweest in de twist tussen de Goden Zeus en Poseidon
  • Kekrops II
  • Pandion II: had vier zonen waaronder Aegeus en Pallas (50 zonen) en twee dochters Prokne en Philomena
  • Aegeus: zijn moeder was Ethra, wat een dochter was van Pitheus. Hij doodde een zoon van Koning Minos van Kreta.
  • Thèseus: talrijke heldendaden, ontvoerde Helena en werd uiteindelijk gedood door Lykomedes die hem van een berg duwde
  • Minestheus: betrokken in een oorlog met Troje
  • Demophon
  • Oxynthis
  • Apheidas
  • Thymoetes
  • Kodros: de 17de en laatste mythische koning van 1089-1068 v.Chr., zoon van de uit Pylos afkomstige Melanthos

De dagelijkse gang van zaken

Betreffende de economie was Athene door zijn schrale grond voor 2/3 deel afhankelijk van graan vnl. uit de omgeving van de Zwarte Zee, Kypros, Egypte en Sikelia. Koper werd ingevoerd vanuit Kypros en Thrakië en tin vanuit de Kaukasus. Slaven waren, in mindere mate dan in Sparta, onontbeerlijk voor de Atheense levenswijze. Desondanks waren zij het die het merendeel van het werk op het land voor hun rekening namen. Het Ionische dialect dat voor de (mogelijke) inval van de Doriërs, dat afkomstig uit het noorden (zie vlakte van Doris) omstreeks 1200 v.Chr. in Attika overheerste, bleef aldaar behouden. De Atheners hadden de vroegste graven aan de rivier de Eridanus met een aarden heuveltje bedekt. Omstreeks 800 v.Chr. begon men de heuveltjes met muurtjes te omgeven en met vaak manshoge geometrische vazen te versieren en begonnen de Grieken weer te schrijven, met het schrift ontleend aan de Phoinikiërs. Als dagelijkse kleding droegen de Atheners een chiton, dat is een kort of lang kleed van fijne wol of linnen. Bij koudere weersomstandigheden werd er een himation, een wollen kleed van veelal zware stof overheen gedragen. Bij de Philopappus (Muzen)heuvel sluiten de Pnyx en de Nymphenheuvel zich aan. Op deze heuvels zijn talloze sporen gevonden van oude bebouwing. Wedstrijden ter ere van de negen Muzen vonden plaats in het midden van het rechthoekige plein (agora), alwaar atleten en wagenmenners hun krachten maten.

Bestuursorganen in Athene in de klassieke tijd

Drako kreeg in 621 v.Chr. de opdracht de wetten te codificeren. Hij vormde een rechterlijk college de Ephitai, waarbij de 51 epheten 50 jaar of ouder moesten zijn. Ze werden verdeeld over drie gerechtshoven en spraken recht over alle moorden, welke niet door de Aeropagus werden behandeld. In 594 v.Chr. werd de strategisch op een heuvel gelegen plaats Eleusis, als één der 100 demen (gemeenten) ingelijfd. Het gebied van Attika, de omringende streek van Athene, was kleiner dan onze provincie Friesland en telde in 500 v.Chr. nog geen 180.000 inwoners. In 508 v.Chr. werden de wetten van Solon de archont daterend van 594 v.Chr. ook daadwerkelijk uitgevoerd door Attika te verdelen in 150 districten, waar de Athener vervolgens zijn achternaam aan ontleende. De 400 raadsleden van Solon werden uitgebreid naar 500. Daarmede werden de bewoners van de gemeenschappen van geheel Attika beschouwd als zijnde Atheners. Iedere burger en vrije ingezetene was dienstbaar om als soldaat te fungeren, waarbij de omvang van elke lichting door de volksvergadering werd bepaald. De stadstaat Athene had in 431 v.Chr. met slaven inbegrepen 275.000 inwoners. In vergelijking Korinthos telde er 90.000 en Argos 50.000.

Rechtbanken

Vreemdelingen met een bedrijf die zich in Athene vestigden verkregen ook het burgerrecht. Op de markt en daar in de buurt bevonden zich meer dan tien rechtbanken, waar aanklager en aangeklaagde zich in persoon dienden te melden teneinde te getuigen. Daarbij werden de pleidooien in het algemeen door rhetoren geschreven, welke dan door hun cliënten werden gepresenteerd. Slechts aan vrouwen was het toegestaan om zich desgewenst te laten vertegenwoordigen

Een bloemlezing van Atheense veldslagen (vermelde jaartallen zijn allen vóór Christus gedateerd)

Van 900-600 was Athene een derderangsmacht in vergelijking met Sparta en Korinthos. In het jaar 519 Athene voerde oorlog met Thebe ter verdediging van diens rivaal de stad Plataia. De opbrengst van zilvermijnen genereerden zoveel inkomsten dat de Atheense burgers geen belasting dienden te betalen. De eerste Perzische oorlog vond plaats in 490, waarbij de Perzen onder het commando stonden van Datis en Artaphernes (veldheren van Dareios) gevolgd door de tweede in het jaar 480. In de tussentijd was de Atheense vloot op instructie van Themistokles door de bouw van 200 triremen in het jaar 482 enorm uitgebreid, waardoor ook deze oorlog in 479 middels de zeeslag bij Salamis door Athene en bondgenoten werd gewonnen. Deze uitbreiding was mogelijk geworden doordat in 483 een nieuwe zilverader werd ontdekt in het Attische Lauriongebergte. In genoemde zeeslag hadden de Perzen niets aan hun overmacht in schepen (1200 tegen 310 Griekse bodems) doordat de strijd werd uitgevochten in de smalle zeestraat van Salamis, waardoor manoevreren niet of nauwelijks mogelijk was. De stad Athene en de tempels op de Acropolis werden echter wel door Mardonius (de veldheer van Xerxès) verwoest, die in de slag bij Plataia zou sneuvelen. In 460 werd er door Athene een expeditie uitgerust met bestemming Kypros en Egypte. Het uitstapje naar Egypte liep niet goed af, in het jaar 454 werden de Atheners aldaar vernietigd.

Ook de excursie naar Kypros, bekend om zijn kopermijnen, liep in deze periode niet goed af, doordat de Atheense vloot verslagen werd door die van Phoinikia. In de buurt van de Pnyx werden de beroemde lange muren (makra teiche) gebouwd in de jaren 479 - 457 v.Chr. die Peiraieus en Faleron met Athene verbonden, Deze muren sloten aan bij de oude stadsmuur. In 456 verloor het eiland Aegina, beroemd om zijn brons en zijn bronsgieters, zijn politieke zelfstandigheid in de strijd met Athene. Terwijl in 431 de bewoners van hun eiland verdreven werden ten faveure van Atheense kolonisten.

Bloeitijd van Athene

In het jaar 454 werd de sinds 478 in Delos gestationeerde schatkist van de Delische Bond van Delos naar Athene overgebracht, wat mede de oorzaak was dat Athene tot grote bloei kwam. Vrede met Perzië werd er gesloten in 449, waarna 2 jaar later met de opbouw van de tempels op de 156 meter hoge Akropolis werd begonnen met het Parthenon (maagdenhuis) als middelpunt. De vrede tussen Athene en Sparta, waarbij Sparta de hegemonie op het land en Athene die op de zee verwierf, was in 445 een feit. Bij dit verdrag kreeg tevens het strategisch gelegen Megara zijn zeehavens Nisaia en Pegai van Athene terug. Een handelsboycot van deze havens door Athene zou 14 jaar later de oorzaak zijn van het begin van de Peloponnèsische oorlog tussen Athene en Sparta.
De macht van Athene op zee had zijn oorsprong vooral door de bouw van de snelle triëren (galeien). Deze boten werden bemand door 170 roeiers en konden daarnaast nog 30 man vervoeren. Door de pestepidemie van 430 en 427, waarbij de Atheense bevolking met 35% afnam en in het bijzonder na de uiteindelijke nederlaag in de Peloponnèsische oorlog in 404 was het gedaan met de Atheense hegemonie.

De Peloponnèsische oorlog

Van 431-404 vond de geldverspillende Peloponnèsische oorlog tussen Athene en Sparta plaats. Deze werd door de vrede van Nicias even onderbroken van 421-415. Deze oorlog om de macht in Griekenland werd gevoerd tussen beide grootmachten en hun talrijke wederzijdse Griekse bondgenoten. Opgemerkt daarbij dient te worden dat de Boiotische steden Thèbe de kant van Sparta en het nabijgelegen Plataiaí de zijde van Athene koos. De bondgenoten van beide partijen behoefden niet daadwerkelijk mee te strijden. Daarentegen dienden ze echter wel heffingen te betalen en/of schepen te leveren. Zo bedroeg aan de kant van Athene de gemiddelde heffing 600 talenten en alleen Chios en Lesbos behoefden geen schepen te leveren aan Athene. Vanaf 431-421 voerde de Spartaanse koning Archidamos jaarlijks raids van maximaal 40 dagen uit in Attika, terwijl de Atheense vloot de kusten van de Peloponnèsos plunderde. In 418 behaalde Sparta op de Peloponnèsos onder koning Agis II een overwinning op het coalitieleger van
Argos, Athene, Mantineia en Elis in de eerste slag van Mantineia. In 415 werd de zuidkaap van Attika Sóunio aanzienlijk versterkt en van twee havens voorzien. De Peloponnèsische oorlog zou eindigen met de nederlaag van Athene in de zeeslag bij Aegos Potamoi, waarna de Spartanen Athene bezetten (af braak van de lange muren). Reeds in 403 werd Athene bevrijd van de 30 tirannen door Thrasyboulos met behulp van de Spartanen.

De teloorgang van Athene

De democratie van Athene is in 338 roemvol ten onder gegaan door de nederlaag tegen Philippos II van Makedonia. Hierbij werden de stadsmuren van Athene versterkt, door alle grafterrassen als steengroeve te gebruiken en de grafstenen te begraven. In het jaar 86 werd de westelijke handelshaven van Athene Peiraieus door de Romeinen onder Sulla verwoest. Het doel van deze Romeinse aanvoerder was echter het rijk van koning Mithridates VI van Pontos. Aan de oostelijke kant van Peiraieus bevonden zich de twee oorlogshavens Zea en Munichia.

Lees verder

© 2014 - 2024 Zonne, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Athene, stad der klassieke oudheidAthene, stad der klassieke oudheidVoor wie geïnteresseerd is in klassieke oudheid is Athene een must. Hier vind je een schat aan ruïnes, tempels en restan…
Griekse mythologie, godin AthenaGriekse mythologie, godin AthenaUit angst zijn macht te verliezen at de oppergod Zeus zijn zwangere vrouw Metis op. Hij vergat zijn vrouw en maanden nad…
Griekenland, de Akropolis in AtheneGriekenland, de Akropolis in AtheneAl in de bronstijd werd door de Myceners een koningsburcht gebouwd veilig, niet te ver van de zee vandaan, wat zich bij…
Mythen en Sagen - Perseus en MedusaMythen en Sagen - Perseus en MedusaDe legende van Perseus en Medusa is een van de bekendste mythen uit de Griekse Mythologie. Afbeeldingen van Medusa worde…

Jouw eigen lichaamswarmte verklapt je pincodeDe meeste mensen zijn tegenwoordig erg op hun hoede wanneer het om pinnen gaat. We kennen allemaal wel de verhalen rondo…
Mystery shoppenOndernemers willen graag weten hoe hun organisatie functioneert, hoe klantvriendelijk hun werknemers zijn en of de klant…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: WikiImages, Pixabay
  • Cantecleer kunst-reisgids Athene uitgave 1977 van Evi Melas
Zonne (298 artikelen)
Laatste update: 15-09-2020
Rubriek: Mens en Samenleving
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.