Hortense de Beauharnais (1783-1837)

Het leven van Hortense de Beauharnais begon niet bepaald in weelde. Je mag het dan ook gerust bijzonder noemen dat juist deze vrouw formeel als de eerste koningin van de Republiek der Nederlanden werd gezien. Haar koningschap en de daarbij horende rijkdom betekende niet automatisch dat Hortense ook een gelukkig leven had. Ze was door haar moeder en stiefvader gedwongen geweest om te trouwen met haar oom, die ze alles behalve aardig en aantrekkelijk vond. Ook tijdens haar leven heeft ze veel verdriet gekend, maar toch altijd geprobeerd te doen wat er van haar werd verwacht. Kortom hoe is deze Hortense koningin van Nederland geworden en hoe kwam het dat ze Napoleon Bonaparte haar stiefvader mocht noemen? Ontdek het bijzondere leven van Hortense Eugénie Cécile de Beauharnais.

Familie Beauharnais

Op 10 april 1783 kwam Hortense de Beauharnais ter wereld in Parijs. Ze was de dochter van Alexandre François Marie, burggraaf de Beauharnais (1760-1794), later Frans generaal en volksvertegenwoordiger en zijn vrouw Marie Rose Josèphe Tascher de La Pagerie (1763-1814). Kort na het huwelijk van haar vader en moeder werd haar oudere broer Eugene de Beauharnais geboren. Zoals het in die tijd heel gebruikelijk was, was het huwelijk tussen Alexandre en Marie Rose gearrangeerd door de gezamenlijke ouders. Dat dit geen goede basis voor een huwelijk was bleek al snel bij de geboorte van Hortense.

Ondanks dat haar vader Alexandre toch echt bij de verwekking van Hortense betrokken was, weigerde hij te geloven dat zij zijn dochter was. Het is voor Alexandre ook meteen de druppel die de emmer doet overlopen en hij stuurt zijn vrouw en Hortense naar een vrouwenklooster. In die tijd had een man het recht zijn vrouw weg te sturen zonder daadwerkelijk van haar te scheiden. Rose had het best naar haar zin in het vrouwenklooster en maakt als snel vriendinnen. Ze begint ook steeds meer te wennen aan de manieren van de Franse dames en neemt deze langzamerhand over. Na enige tijd heeft Rose genoeg van het vrouwenklooster en vraagt toestemming aan haar man om haar moeder, in het Frans Martinique, te bezoeken. Dit mag van Alexandre en samen met Hortense vertrekt Rose naar haar moeder.

Franse opstand

Hortense had het goed naar haar zin op de plantage van haar oma en ze was graag samen met de slaven om te luisteren naar hun zang en te kijken naar hun dans. Helaas duurde de gelukkige tijd op Martinique niet zo lang, want enige tijd na hun aankomst brak de slavenopstand uit. Hortense en haar moeder vluchtten terug naar Parijs en trokken weer in bij hun vader en man. Nadat ze net zijn aangekomen in Parijs, breekt de Franse Revolutie uit. Koning Lodewijk XVI en zijn vrouw Marie Antoinette zijn van hun troon verjaagd en vermoord door de opstandelingen. De opstandelingen ontketenen een heksenjacht op de medewerkers en aanhangers van Koning Lodewijk XVI en zo komen ze terecht bij de ouders van Hortense. Alexandre was inmiddels opgeklommen tot legerleider maar had gefaald tegen de opstandelingen. Er was voor hem geen redden meer aan en hij werd ter dood gebracht onder de Franse guillotine. Haar moeder wordt gelukkig vrij gesproken, maar staat wel voor een grote uitdaging. Ze is een weduwe zonder inkomen, met twee kleine kinderen.

Kostschool

Rose moet weer een man aan de haak proberen te slaan om het hoofd boven water te houden en hun schulden af te betalen. Twee kleine kinderen kon ze hier eigenlijk niet bij gebruiken. Ze besluit Hortense naar het, in die tijd, beroemde meisjespensionaat van Madame Campen in het Franse Saint-Germain-et-Laye te sturen. Hortense vond dit helemaal niet erg, bij het schrijven van haar memoires zal ze haar tijd op dit pensionaat de gelukkigste tijd van haar leven noemen. Hortense blijkt een uitstekende leerlinge te zijn en ze geniet volop van alles wat ze leert. Hortense kreeg naast de verplichte lessen in rekenen en taal ook veel culturele vakken zoals zang, dans en toneel. En haar teken- en schilderleraar was niemand anders dan de bekende Franse schilder Jean Baptiste Isabey.

Hortense is van nature een kind wat anderen graag wil plezieren en doet dan ook haar uiterste best op school. Haar persoonlijke hoogtepunt bereikt ze als ze wordt uitgeroepen tot het Braafste Kind van School. Een zeer prestigieuze prijs in haar schoolperiode. Waar haar broer Eugene ondertussen op school zit is niet duidelijk. Hun moeder Rose struinde ondertussen het Parijse nachtleven af en had weer een man aan de haak geslagen. In de weekenden kwam ze vaak thuis van school en tijdens één van deze weekenden wordt ze tijdens het diner voorgesteld aan de nieuwe vlam van haar moeder. Hij werd aan Hortense voorgesteld als Napoleon Bonaparte en was afkomstig van het eiland Corsica. Na één blik op de man te hebben geworpen weet Hortense al meteen dat ze een grondige hekel aan deze man heeft….

Stiefvader Napoleon
Ondanks dat Hortense fel tegen de nieuwe liefde van haar moeder is, bloeit de romance tussen Rose en Napoleon steeds verder op. Zonder dat de kinderen het door hebben oefent Napoleon steeds meer invloed uit op hun gezinsleven. In tegenstelling tot Hortense wil Napoleon er namelijk wel alles aan doen om een goede band met de kinderen van zijn nieuwe vriendin op te bouwen. Maar Napoleon heeft niet alleen grote invloed op het gezin, maar ook op Rose. Op voorstel van Napoleon besluit zij haar naam te veranderen in het meer Frans klinkende Joséphine. Dit alles met het oog op de mogelijke carrière van Napoleon als leger- en politiekleider tijdens de Franse Revolutie.

Uiteindelijk besluiten Napoleon en Joséphine in het geheim in het huwelijk te treden. Zeker omdat Hortense hier fel op tegen zou zijn, besluiten ze de kinderen niks van huwelijk te vertellen. De wittebroodsweken duren helaas niet lang. Napoleon begint al aardig naam te maken en vertrekt kort na hun huwelijk al op veldtocht naar Italië. Tijdens zijn reizen stuurt Napoleon velen brieven en cadeautjes naar het thuisfront, vooral om Hortense voor zich te winnen. Zij laat zich niet zo makkelijk omkopen en stuurt alleen maar korte en afwijzende briefjes naar hem terug.

De veldtocht van Napoleon in Italië was een daverend succes geweest en na korte tijd bij zijn gezin in Parijs te zijn geweest vertrok hij weer naar Egypte. En ook hier lacht het geluk Napoleon toe. Met wederom grootten overwinningen op zak keerde Napoleon terug naar Parijs en pleegde daar vol vertrouwen een staatsgreep. Deze lukt en Napoleon wierp de huidige regering omver. Hij benoemde zichzelf tot Consul van Parijs en iets later veranderde hij zijn titel naar Eerste Consul.

Het gezin Napoleon

Napoleon staat eindelijk aan het hoofd van Frankrijk en verwerft enorm veel macht en aanzien met deze positie. Ook financieel legt hem dit geen windeieren. Hun huis wordt al snel te klein en het gezin verhuisd naar het Paleis van Luxemburg. Maar Joséphine vond dit paleis maar slecht bij hun stand passen en na zeer korte tijd verhuisde het gezin weer. Dit keer betrokken ze de Tuilerieën, oftewel het koninklijk paleis in Parijs. Voor Joséphine was de taak als vrouw van een hoge consul haar op het lijf geschreven. De rijkdom beviel haar goed en ze gaf enorme bedragen uit aan kunst, beelden en schilderijen. Ook haar feesten en bals zijn bekend in de weidden omgeving en ze maakt van de Tuilerieën als snel het middelpunt van het Europese hof. Joséphine en haar dochter hadden een goede band en Joséphine vond het erg belangrijk dat Hortense thuis was tijdens haar vele bals en feesten. Hortense moest tenslotte ook nog aan de man! Hortense daarentegen vond het verschrikkelijk om iedere keer door haar moeder naar huis gehaald te worden, ze bleef veel liever rustig op school waar ze allerlei nieuwe dingen kon leren, dan aanwezig te zijn bij de vele saaie bals van haar moeder.

In de weekenden komen Hortense en haar broer beiden thuis van school en het gezin brengt deze weekenden dan ook vaak gezamenlijk door in hun Chateau Malmaison. Om het Hortense meer naar haar zin te maken als ze thuis kwam liet Joséphine een volledig theater voor haar bouwen. Hier kon Hortense zich naar hartenlust stortte op hetgeen ze het liefste deed, het beoefenen van zang, dans en muziek. Ze gooit in Parijs hogen ogen met haar zelf gearrangeerde optredens.

Hortense en Louis Napoleon

Na het stormachtige begin begint iedereen langzaamaan steeds meer zijn draai te vinden binnen het gezin Napoleon. Hortense is nog steeds niet gek op haar stiefvader maar ze accepteert hem meer en meer als haar vader. Het geluk lijkt het gezin toe te lachen, maar dit geldt helaas niet voor moeder Joséphine. Na al de tijd dat ze nu met Napoleon getrouwd is, is het haar nog steeds niet gelukt hem een wettige opvolger te schenken en de tijd begint te dringen… Joséphine vreest voor haar positie als de vrouw van Napoleon en bedenkt een plan. Een plan wat helaas grote gevolgen zou hebben voor haar dochter Hortense.

Joséphine legt het plan voor aan haar man en na enig twijfelen stemt hij toe. Het idee is dat ze haar dochter Hortense uithuwelijkt aan de ongetrouwde broer van Napoleon, Louis Bonaparte. Als Hortense dan een kind op de wereld zou zetten zou het kind dezelfde bloedlijn hebben als Napoleon en Joséphine Beauharnais. Napoleon kon deze zoon dan adopteren als zijn wettelijke erfgenaam en haar positie als zijn vrouw zou veiliggesteld zijn. Joséphine krijgt de taak om het plan aan Hortense te vertellen, Napoleon legt een bezoek aan zijn broer Louis af. Hortense krijgt ondertussen de schrik van haar leven als haar moeder het plan uitlegt. Ze heeft een grondige hekel aan haar sombere oom Louis en ze voelt zich totaal niet tot hem aangetrokken. En boven alles was ze ook nog eens verliefd op iemand anders! Maar Hortense, die van kleins af aan alleen gewend was te gehoorzamen, stemt schoorvoetend in met het plan. Het gesprek tussen Napoleon en Louis verliep niet veel anders, ook Louis had diverse bezwaren om met zijn nichtje te trouwen, maar klagen lag ook bij hem niet in zijn aard en ook hij stemde toe. De grote dag vond plaats in januari 1802, Louis was op dat moment 23 jaar oud en Hortense 18 jaar oud. Het plan slaagde compleet toen negen maanden later hun eerste kindje geboren werd. Het was de lang verwachtte zoon en opa Napoleon bepaalde dat de jongen Napoleon Charles Bonaparte zou heten. Joséphine was in de wolken, haar dochter was onder de pannen, ze had een kleinzoon en haar positie als de vrouw van de Eerste Consul van Parijs was weer veilig.

Ongelukkig huwelijk

Hortense en Louis deden ondertussen beiden hard hun best om iets van hun huwelijk te maken, maar samenleven met de zwartgallige Louis Napoleon was geen gemakkelijke opgave. Louis Bonaparte was een man met een zwak gestel, hij had veel lichamelijke- en psychische klachten, wat zijn humeur er niet beter op maakte. Hij had last van hevige stemmingswisselingen en dit zorgde continu voor spanningen tussen hem en Hortense. Hortense daarentegen was een levenslustige jonge vrouw die er graag opuit trok. Ze was een graag geziene gast aan de Franse hoven en ze was welbespraakt, charmant, elegant en speels in de omgang. Ze veroverde al snel de harten van velen in Parijs.

Keizer Napoleon Bonaparte

Napoleon stond al enige tijd aan het hoofd van Frankrijk, maar vond dat niet genoeg. Hij wilde heel Europa veroveren. Dit kon hij niet doen in zijn rol als Eerste Consul en hij besloot zichzelf en zijn vrouw Joséphine tot keizer en keizerin van Frankrijk te kronen. In december 1804 vond het grootse kroningsspektakel plaats in de Notre Dame. De gehele familie en vele genodigden waren hierbij aanwezig. Zo ook de kleine troonopvolger, Napoleon Charles. Vrijgevig als Napoleon was liet hij zijn familie meedelen in zijn nieuwe gezag. Hij deelde vrolijk kronen en koninklijke titels uit aan alle leden van zijn familie. Zo ook bij Hortense en Louis, zij mochten zich vanaf die dag prins en prinses laten noemen. Hortense was hier ongelooflijk trots op en maakte dan ook dankbaar gebruik van haar titel.

Helaas kende de titel van Louis en Hortense ook een schaduwzijde. De wereld van Hortense stortte volledig in toen Napoleon haar vertelde dat zij haar geliefde Parijs moest verlaten. De Franse waren al enige tijd aan de macht in een land dat de Republiek der Nederlanden heetten. Napoleon vond dat de Republiek der Nederlanden de laatste tijd nogal tekortschoot in zijn bondgenootschap aan Frankrijk en wilde graag iemand uit zijn eigen familie daar heen sturen om de Republiek te besturen. Tot groot verdriet van Hortense was Napoleons oog op zijn broer Louis gevallen. Louis Napoleon had totaal geen ambities in die richting maar nam tegen ieders verwachtingen in de post aan. Hortense was ten einde raad, ze was inmiddels zwanger van hun tweede kindje en smeekte haar stiefvader Napoleon om in Parijs te mogen blijven. Ze kon toch ook vanuit Parijs haar functie als koningin uitvoeren? Napoleon was niet te vermurwen en beval Hortense met haar man mee af te reizen naar de Republiek der Nederlanden. Kort voor het vertrek van Louis en Hortense bevalt Hortense van hun tweede zoon; Lodewijk (Louis) Napoleon.

Koning en Koningin van Holland

In juni 1806 was het dan eindelijk zo ver, Louis, Hortense en hun twee zonen begonnen aan hun reis naar Nederland. Hortense die het land niet kende had zich al een afschrikwekkend beeld van het land en haar bewoners gevormd. Tijdens haar reis moest ze haar mening langzaam aan bijstellen, Hortense raakt onder de indruk van het landschap wat ze zag en de hartelijkheid van de Nederlanders waarmee ze werden ontvangen. Toen ze onder de erebogen van de stad Den Haag doorreden had Hortense zich enigszins herpakt en besloten er het beste van te maken.

Louis besloot zijn naam te veranderen in het meer Nederlands klinkende Lodewijk en zijn titel van prins werd ingeruild voor de titel van Koning Lodewijk Napoleon, Koning van de Republiek der Nederlanden. Na enige tijd in Nederland vertrouwde Hortense haar goede vriend, de Hollandse admiraal VerHuell, toe dat het een grote wens van haar was een goede band met de bevolking op te bouwen. Ze deed hier ook hard haar best voor, maar heel langzaam aan begon haar gezondheid haar in de steek te laten. Hortense probeerde zich zo veel mogelijk onder de bevolking te mengen door haar boodschappen “gewoon” te kopen bij de winkels in Den Haag en Amsterdam en bestelde zo min mogelijk goederen uit het buitenland. Ook bij de weinige officiële optredens die ze als Koningin van de Republiek had, zette ze altijd haar beste beentje voor. Langzaam aan begon Hortense ’s wens uit te komen en veroverde ze de harten van de bevolking en ze verwierf zelfs een kleine mate van populariteit.

Bij aankomst in Holland hadden Lodewijk en Hortense hun oog laten vallen op de vervallen woning Huis ten Bosch. Het huis verkeerde in zo’n erbarmelijke staat omdat het voor het laatst was bewoond in 1795 door de toenmalige stadhouder Willem V. Willem V was inmiddels door de Franse verbannen naar Duitsland en leefde daar in gevangenschap. Lodewijk bleek opeens een enorme interesse in bouwprojecten te hebben en stortte zich vol overgave op het renoveren van Huis ten Bosch. Terwijl hij hard aan het huis werkte zag hij met argusogen de groeiende populariteit van zijn vrouw aan. Lodewijk had een erg jaloers karakter en het was tegen zijn zere been dat het zijn vrouw was die zo populair werd. Uiteindelijk kon Lodewijk er niet meer tegen en ging de strijd met zijn vrouw aan. Hij probeerde Hortense op diverse manieren naar de achtergrond te verdringen en werkte hard aan de opbouw van zijn koninkrijk.

Lodewijk heeft wel degelijk goede dingen gedaan voor Holland in zijn periode als koning. Hij bracht in korte tijd op vele gebieden verbeteringen aan in de levensomstandigheden van de bevolking. Dat dit een goede strategie was bleek later, de bevolking begon langzaam sympathie te krijgen voor hun koning en gaven hem de bijnaam lamme Loetje. De koning had deze naam te “danken” aan het feit dat hij zo met zijn been trok tijdens het lopen, een gevolg van één van zijn velen lichamelijke aandoeningen. Ondanks dit alles bloeide Lodewijk langzaam op, hij leek eindelijk de liefde van zijn leven te hebben gevonden. Ze heette alleen niet Hortense maar Holland. Lodewijk stelde uiteindelijk vol trots vast dat hij op dit punt zijn vrouw had afgetroefd, Hortense op haar beurt vond het prima en was allang blij dat Lodewijk ergens plezier in had.

Vreugde & verdriet

Uit hun aankomst in Holland en de enthousiaste verbouwing van hun woning zou je kunnen opmaken dat Lodewijk en Hortense veel tijd in Holland door brachten, maar niets is minder waar. Ze verbleven eigenlijk maar heel weinig in hun eigen koninkrijk en waren veel op reis. Na hun aankomst in Den Haag in 1806 verbleef het koninklijk paar maar een maand in Holland, ze vertrokken al snel voor een korte vakantie naar Wiesbaden en reisde aansluitend door naar Aken om hier de geneeskrachtige baden te bezoeken. Na hun vakantie kwamen ze weer terug in Den Haag.

Al snel daarop kreeg Lodewijk de opdracht van zijn broer Napoleon om deel te nemen aan de oorlog met de Pruisen die inmiddels was uitgebroken. De Pruisen waren nauw verwant aan de Oranjes en hadden na lang twijfelen besloten Holland te hulp te schieten. Ze probeerde samen met de aanhangers van de familie van Oranje (de Orangisten) de Franse te verdrijven uit de Republiek der Nederlanden. Napoleon gaf Lodewijk ook de opdracht om Hortense met zich mee te nemen op reis, hij kon haar bij haar moeder brengen die op dat moment in de Duitse plaats Mainz verbleef. Hortense had het idee dat het geluk eindelijk weer aan haar kant was en reisde vol goede moed in oktober 1806 naar haar moeder, ze was vooral erg opgelucht bij Lodewijk weg te zijn. Helaas voor Hortense duurde de oorlog met de Pruisen maar zeer kort en als snel ontving ze bericht van Lodewijk, dat hij was teruggekeerd in Den Haag. Ook verzocht hij Hortense weer naar huis te komen. Maar Hortense was dit geenszins van plan, zij en haar hofdames vermaakte zich uitstekend in Mainz en ze wilde niet terug naar haar man. Ze negeerde zijn verzoek volledig en bleef lekker in Mainz bij haar moeder. Hortense kreeg het voor elkaar om haar verblijf in Mainz te rekken tot januari 1807, toen werd de druk op haar te groot. Van diverse kanten was haar opgedragen zich weer bij haar man te voegen in Holland en uiteindelijk reisde ze met grote tegenzin terug naar Den Haag.

Al snel na thuiskomst pakt Hortense haar sociale leven weer op en heeft het tegen alle verwachtingen in eigenlijk best naar haar zin. Maar door haar terugkeer in de hofkringen richtte ze hiermee, onbedoeld, veel aandacht op zichzelf. Lodewijk was al zeer ontstemd door de late terugkomst van Hortense uit Mainz en kreeg meteen weer last van zijn ziekelijke jaloezie toen ze bij terugkomst zoveel aandacht kreeg. Om zijn vrouw uit de schijnwerpers te houden begint hij Hortense allerlei beperkingen op te leggen. Hij laat zijn eigen vrouw volgen, opent en leest haar post en verbood haar om te dansen tijdens een bal. Uiteindelijk vond Lodewijk dit nog niet genoeg en hij verbood Hortense de laatste twee dingen waar ze plezier aan beleeft; zingen en piano spelen. Hortense voelt dat haar wereld langzaam aan steeds kleiner wordt en de ruzies tussen haar en Lodewijk worden steeds heftiger. In de nacht van 4 op 5 mei 1807 slaat het noodlot toe. Hun oudste zoon én troonopvolger Napoleon Charles overlijd volledig onverwachts aan een heftige kroepaanval. Hortense heeft gedurende de hele nacht aan het bed van haar oudste zoon gezeten en stort bij zijn overlijden volledig in. Lodewijk weet niet meer wat hij met zijn vrouw aan moet en besluit haar, samen met hun overgebleven zoon Lodewijk Napoleon, naar haar moeder in Frankrijk te sturen.

Hortense in Frankrijk

Hortense komt volledig overstuur bij haar moeder in Frankrijk aan. Ze laat haar zoon meteen bij zijn oma achter en reist zelf door naar een kuuroord in de Pyreneeën. Tijdens haar verblijf in het kuuroord maakt ze velen langen wandelingen waarbij ze het liefst hoog de bergen in gaat. Naar eigen zeggen doet ze dit om dichter bij haar overleden zoon in de hemel te zijn. Ook Lodewijk heeft het enorm zwaar met het verlies van zijn oudste zoon, maar probeert zijn verdriet in zijn eentje te verweken in Den Haag. Hij komt tot het besluit dat hij nog één poging wil doen om zijn huwelijk te redden. Hij pakt zijn spullen en reist meteen naar Frankrijk waar Hortense op de hoogte is gebracht over zijn komst. Lodewijk en Hortense ontmoette elkaar in een herberg in de Franse plaats Toulon.

In een vlaag van verstandsverbijstering die het tweetal zelf ook niet kan verklaren belanden ze al snel op de kamer van Lodewijk. Hortense raakt hierbij voor de derde keer zwanger van Lodewijk. Lodewijk daarentegen heeft hele andere ideeën over de zwangerschap van zijn vrouw. De bevolking van Holland was al enige tijd op de hoogte van het slechte huwelijk tussen hun koning en koningin en toen zij hoorden dat Hortense zwanger was, werkten de geruchtenmachine al snel op volle toeren. De bevolking beweerde dat Admiraal VerHuell de vader van het kind was. Het feit dat Admiraal VerHuell al meer dan een jaar Holland niet had verlaten en Hortense al meer dan een jaar in het buitenland verbleef werd hierbij straal genegeerd. Lodewijk had vanaf het begin van de zwangerschap al zijn twijfels door zijn jaloerse aard. Bij terugkeer in Den Haag werd hij al snel geconfronteerd met het gerucht van het vaderschap van de Admiraal. Lodewijk, geestelijk toch al niet zo sterk, kon dit niet aan en geloofde de roddel uiteindelijk ook zelf. Lodewijk wilde niet meer in Huis ten Bosch wonen, dat was het huis van zijn gezin en dat had hij niet meer. Hij liet geheel impulsief een groot aantal huizen in Utrecht afbreken, hij wilde hier namelijk zijn nieuwe paleis bouwen.

Een nieuw begin in Holland

Terwijl Lodewijk druk aan het bouwen was in Holland, vermaakte Hortense zich, gezien de omstandigheden, prima in Parijs. Ze was eindelijk bij haar ziekelijke man uit de buurt én ze was weer terug in haar geliefde Parijs! Eindelijk weer eens iets positiefs in haar leven. Maar Napoleon Bonaparte begon zich ondertussen zorgen te maken. Zijn troonopvolger was plots overleden en zijn vrouw Joséphine was het nog steeds niet gelukt hem een opvolger te schenken. En gezien haar leeftijd was de kans ook zeer klein dat ze dit in de toekomst nog zou doen.

Napoleon nam een beslissing in het belang van Frankrijk en scheidde van Joséphine. Hij wilde niet dat zijn ex-vrouw zich zorgen zou maken dus hij gaf haar Chateau Malmaison cadeau zodat ze hier de rest van haar leven kon blijven wonen. Napoleon had dit plan van te voren al uitgedacht, want de inkt van zijn scheidingspapieren was nog niet droog of hij trad al in het huwelijk met de dochter van de Oostenrijkse keizer; Marie Louise. Zij deed wat Joséphine in al die jaren niet had gedaan, ze schonk Napoleon een zoon. Napoleon had in al die jaren inmiddels een goede band met Hortense en haar broer opgebouwd en voelde zich, ook na de scheiding van Joséphine, nog steeds verantwoordelijk voor hun. Hij riep Hortense bij zich en gaf haar opdracht zich bij haar man in Utrecht te voegen, een koningin hoorde in haar land te wonen bij haar man. Ze had nu lang genoeg plezier gemaakt, het werd tijd dat ze zich weer met serieuze zaken ging bezig houden. Voor Hortense voelde het alsof haar doodvonnis zojuist was ondertekend, maar de wil van Napoleon geschiedde. Haar man Lodewijk kwam naar Frankrijk om haar terug te brengen naar Utrecht. Haar jongste zoon, die de naam Karel Lodewijk Napoleon had gekregen en volgens zijn vader onwettig was, moest ze achter laten in Parijs. Het kind was niet welkom in Holland. Hortense haar hart brak toen ze haar baby achter liet, maar weer deed ze wat haar werd opgedragen. Bij aankomst in Utrecht was het nieuwe paleis nog lang niet klaar. Hortense betrok een appartement aan de Drift in Utrecht. Het was een zeer ongelukkige periode in haar leven. Hortense kwam niet tot nauwelijks buiten en haar gezondheid ging met sprongen achteruit.

Amsterdam

Lodewijk maakte zich niet druk om zijn vrouw, hij werd te veel in beslag genomen door zijn eigen problemen en zorgen. Geestelijk en lichamelijk ging het niet goed met hem. Na de paasdagen van 1810 nam hij het belachelijke besluit om niet in Utrecht te gaan wonen maar in Amsterdam. Hij had zijn oog laten vallen op het stadhuis van Amsterdam op de Dam. Iedereen verklaarde hem voor gek, het oude stadhuis stond al langen tijd leeg en was totaal niet geschikt voor bewoning. Dat kon toch nooit een paleis worden. Maar Lodewijk zette door. Hij knapte het oude stadhuis zo goed mogelijk op en het groeide langzaam uit tot het gebouw wat nu bekend staat als het Paleis op de Dam. Hoe goed Lodewijk ook zijn best had gedaan, Hortense vond het er verschrikkelijk. Dit kwam niet eens zozeer door haar woning als wel door het feit dat Lodewijk al haar hofdames had vervangen door dames die hij geschikt achtte. Dit betekende dat Hortense de paar vertrouwelingen die ze nog had ook kwijt raakte. Hoe slecht Hortense het naar haar zin had blijkt wel uit haar memoires die ze zelf schreef. Haar tijd in Amsterdam vat ze als volgt samen:

" Ik bracht dus mijn dagen al lezende door, alleen in mijn appartement. Men waarschuwde me laat in de middag, dat de koning me aan tafel verwachtte; ik kwam. Tijdens de maaltijd sprak hij geen woord tegen me. Na het eten liet de koning zijn vingers over de openstaande piano wandelen. Hij trok zijn zoon op schoot, knuffelde hem, nam hem mee op het balkon dat op het plein uitkeek. Als het volk hen zag, klonk er gejuich. De koning kwam weer binnen, ging opnieuw achter de piano zitten, reciteerde enkele Franse verzen of neuriede een wijsje. Ik zat op een stoel maar te kijken naar wat zich in de kamer afspeelde, zonder een woord uit te brengen. Ik trok me om 9 uur terug nadat ik hem goedenacht had gewenst. Dat was het enige woord dat we wisselden. Zo verliepen mijn dagen in Amsterdam".

Einde verblijf in Holland
Hortense en Lodewijk woonde dan weliswaar weer (gedwongen) in één huis, hun oude gewoonte om eigen vertrekken te hebben pakte ze al snel weer op. Zo konden ze elkaar zo veel mogelijk ontlopen. Het enige voordeel hiervan was dat ze nu een stuk minder ruzie maakte, Hortense had hier overigens ook de kracht niet voor. Het grootste deel van haar tijd in Amsterdam zat ze op haar kamer, ze was vaak te ziek om iets te ondernemen. Na een tijdje zo aangemodderd te hebben zag Hortense het niet meer zitten, dit kon ze niet meer langer aan. Met knikkende knieën vroeg ze Lodewijk toestemming om een tijdje op Paleis het Loo te verblijven. Lodewijk was zeer ontstemd door haar verzoek, maar stemde toe. Wel stelde hij als voorwaarde dat ze hun zoon Lodewijk Napoleon bij zijn vader in het Paleis op de Dam achter liet. Hortense was zo blij dat ze het Paleis op de Dam kon ontvluchtte dat ze de voorwaarde om haar zoon achter te laten op de koop toe nam. Hortense pakte snel haar koffers en vertrok met haar hofdames naar Paleis het Loo. Na een kort verblijf op het Loo reisde Hortense door naar een kuuroord in het Franse Plombières. Ze hoopte dat haar gezondheid nu ook eindelijk weer een beetje zou opknappen. Ze kon niet weten dat dit de laatste keer was geweest dat ze voet op Hollandse bodem had gezet.

Troonsafstand koning Lodewijk

Toen Hortense een maand aan het kuren was bereikte haar het schokkende bericht dat haar man Lodewijk, totaal onverwacht en zonder overleg met iets of iemand, afstand had gedaan van de troon. Hij had hun zoon tijdens een snelle ceremonie gekroond tot koning Lodewijk Napoleon II en was met de noorderzon vertrokken. De schrik sloeg Hortense om het hart, hun zoon Lodewijk was pas vijf jaar oud! Ook opa Napoleon Bonaparte was al snel op de hoogte van het onverantwoordelijke gedrag van zijn broer en sommeerde om de vijfjarige koning per direct over te brengen naar Parijs. Ook Hortense keerde met spoed terug naar Parijs om haar zoon op te vangen. Hier zat wel een klein voordeeltje aan voor Hortense, omdat haar minderjarige zoon nu officieel Koning van de Republiek der Nederlanden was, was zij zijn regentes. Hierdoor mocht ze de titel van koningin blijven dragen, iets waar Hortense veel waarde aan hechtte. Tevens was haar man onvindbaar en was zij door haar titel al snel weer een graag geziene gaste aan de hoven van Parijs. Tijdens één van de vele bals waar Hortense bij aanwezig is ontmoet ze de stafofficier Auguste de Flahaut. Na haar liefdeloze huwelijk met Lodewijk valt ze al snel voor de charmes van Auguste en stort zich volledig verliefd in een romance met de man. In het diepste geheim hebben ze een relatie maar Hortense raakt als snel zwanger van haar minnaar. De zwangerschap probeert ze zo goed mogelijk verborgen te houden en op 21 december 1811 bevalt ze in het geheim van een zoon die de naam Charles krijgt. De zoon van Hortense en haar minnaar Auguste zal de latere hertog van Morny worden. Daarna kwam er ook abrupt een einde aan de romance.

Ondergang Napoleon

Hortense lijdt al met al een behoorlijk ongelukkig leven, maar wel in veiligheid. In een tijd waar oorlogen aan de orde van de dag waren, was dat een groot geluk. Haar stiefvader Napoleon had al lange tijd de touwtjes stevig in handen. Maar zijn macht begon heel langzaam aan af te nemen. Napoleon, die alleen maar overwinningen kenden, leed vanaf 1812 aanzienlijken verliezen. Bij de slag om Leipzig ging het helemaal mis, Napoleon wordt gevangen genomen en verbannen naar het Italiaanse eiland(je) Elba.

Direct na aankomst begon Napoleon op een plan te broeden om te ontsnappen en tien maanden later lukte dat hem ook. Hij keerde terug naar Parijs en deed wat niemand had verwacht, hij heroverde zijn troon. Maar in de tien maanden van zijn afwezigheid was er heel veel veranderd. Zijn vrouw Marie Antoinette was het te heet geworden onder haar voeten en zij was samen met hun zoon naar Oostenrijk gevlucht. Zijn ex-vrouw Joséphine was inmiddels overleden. De enige vrouw die hem trouw bleef was zijn stiefdochter Hortense. Direct bij zijn terugkeer in Parijs stond zij weer aan zijde. In de periode die bekend kwam te staan onder de term de Honderd Dagen, bleef zij trouw aan Napoleon en hielp zij hem waar mogelijk. [de Honderd Dagen is de periode vanaf Napoleons ontsnapping vanaf Elba tot zij nederlaag bij de slag bij Waterloo] In juni 1815 volgt de bekende nederlaag om de slag bij Waterloo. Op zijn vluchtroute naar Amerika wordt Napoleon gevangen genomen door de Britten die hem verbannen naar Sint Helena. Dit keer is de verbanning definitief en Napoleon sterft uiteindelijk in 1821 op Sint Helena.

Overlijden zonen Hortense en Lodewijk
Na Napoleons verbanning kon ook Hortense niet meer in Frankrijk blijven. Ze werd samen met haar kinderen verbannen en kreeg twee uur de tijd om de stad Parijs te verlaten. Hortense raapte de bezittingen die ze kon dragen bij elkaar en vluchtte samen met haar jongste zoon Karel Lodewijk Napoleon en haar onwettige zoon Charles de grens over. Na lang rondgezworven te hebben vonden ze onderdak in villa Arenenberg aan het meer van Kostanz. Ondertussen was voor de verbanning haar man Lodewijk Napoleon weer opgedoken, hij hield zich schuil in Italië. Voor de veiligheid had Hortense haar oudste zoon Lodewijk Napoleon al naar zijn vader gestuurd. Ze reist regelmatig naar Italië om haar oudste zoon te bezoeken. Maar ook in Italië was het onrustig, de Italianen stonden in die periode onder Oostenrijkse heerschappij en hun zoon, Lodewijk Napoleon II had de kant van Italië gekozen.

Toen de opstand uitbrak vocht hij dan ook dapper mee aan de kant van de Italianen. De Oostenrijkers zaten helemaal niet op deze opstand te wachten en drukte hem op heftige manier de kop in. Dit koste Lodewijk Napoleon II in 1831 het leven. Hortense en Lodewijk moesten het verdriet van het verlies van een tweede zoon verwerken. Ondertussen was hun jongste zoon, Karel Lodewijk Napoleon, een plan aan het bedenken. Hij had zich altijd heel erg achtergesteld gevoeld omdat zijn vader hem niet wilde erkennen en om zich zelf te bewijzen pleegde hij in 1836 een staatsgreep op Frankrijk. De jongen had geen idee waar hij aan begon en de staatsgreep mislukte jammerlijk, Karel Lodewijk Napoleon kwam hierbij om het leven.

Hortense in ballingschap

De diepbedroefde Hortense leek langzaam rust te vinden in haar periode van ballingschap. Ondank het verlies van in totaal drie kinderen probeert ze door te gaan en zich te richten op haar talenten. Ze componeert volop muziek, tekent en schildert naar hartenlust en schrijft romans. Aan het begin van de negentiende eeuw behaalt ze succes met een muziekstuk wat ze zelf heeft gecomponeerd. De eerste helft van het lied “Partant pour la Syrie” is van Hortense. Ze nodigde graag andere artistieke persoonlijkheden bij haar thuis uit en ze mocht Frans Liszt (componist), Lord Byron (dichter) en Alexandre Dumas (schrijver) tot haar vrienden rekenen. In 1837 overlijd Hortense op 54 jarige leeftijd aan de gevolgen van baarmoederhalskanker. Ze had al haar drie kinderen overleefd en veel verdriet gekend in haar leven. Ze mocht helaas niet meer mee maken dat haar jongste (onwettige) zoon het nog schopte tot Keizer Napoleon III. Als eerbetoon aan zijn moeder Hortense koos hij het muziekstuk van zijn moeder als volkslied: “Parpant pour la Syrie”. Ze vond haar laatste rustplaats aan de zijde van haar moeder vlak bij Chateau Malmaison.

Reputatie en toelichting

Toen Napoleon Bonaparte voor de tweede keer werd verbannen nam Willem Frederik, Prins van Oranje Nassau de leiding over de Republiek der Nederlanden op zich. Het eerste wat hij deed was de naam omdopen tot Koninkrijk der Nederlanden. Willems vrouw was Wilhelmina van Pruisen. Zij werd hierdoor officieel gekroond tot koningin der Nederlanden. Formeel gezien is Hortense de eerste koningin van Nederland, maar aangezien het toen nog niet de naam Koninkrijk droeg wordt Wilhelmina officieel als de eerste koningin gezien.

Daarnaast heeft Hortense in haar periode als koningin niet veel bijzondere daden verricht, ze deed haar best op officiële gelegenheden maar dat was het dan ook. Daarnaast reisde ze heel veel en door haar ziekelijke gestel verbleef ze veel en vaak in het buitenland. Alles bij elkaar is Hortense maar zes en een halve maand in Nederland geweest. Niet echt bepaald een lange periode om indruk te maken voor de geschiedenisboeken. Daarnaast werkt in Hortense ‘s nadeel dat de organisten, de aanhangers van het Huis van Oranje, een prominente plaats in de geschiedenis van Nederland innemen. Ze proberen de perioden onder Franse Heerschappij hiermee te overschaduwen en dat is ze ook behoorlijk goed gelukt.