mijn kijk op

Zelfvoorzienend leven: groene hype, utopie of nobel streven?

We hebben er allemaal wel eens van vernomen. Duurzaamheid, biologische tuinbouw en een zelfvoorzienend leven. Het lijken steeds populairder wordende termen en wellicht kan voorzichtig gesproken worden van een ware 'hype'. De begrippen zijn fraai en de woorden duur, maar... wat is dat nou precies, 'zelfvoorziening'? Hoe creëer je een duurzaam leven, die gezonde, biologische levenswijze en een groene toekomst? Wat zijn de voordelen en wegen die op tegen de nadelen? En misschien wel het belangrijkste: waar begin je?

Zelfvoorzienend leven: gezond en bevredigend

Kranten koppen met 'biodiversiteit', columns reppen over biologische producten en energiemaatschappijen adverteren met groene, spaarzame stroom. Maar wat houdt het nou eigenlijk in? Belangrijk om te weten, is dat er een verschil bestaat tussen duurzaam- en zelfvoorzienendheid. Het begrip 'duurzaam' houdt in: producten en/of zaken die een langere tijd blijven bestaan en meedraaien. Echter, 'zelfvoorzienendheid' is een ietwat anders uit te leggen begrip. Zelfvoorzienendheid is een algemene omvatting van mensen, die in alle opzichten voor hun eigen producten en het onderhouden ervan zorgen. Er bestaat dus geen handel met andere gebieden. Een zelfvoorzienend leven kan dus van duurzame aard zijn, maar andersom wordt het begrip duurzaamheid niet automatisch gekoppeld aan de term zelfvoorzienendheid.

Nu we het verschil kennen tussen zelfvoorzienend- en duurzaamheid, is het goed om te weten dat er ook een diversiteit bestaat betreffende het zelfvoorzienend leven. Er bestaan namelijk verschillende vormen van zelfvoorzienende creaties. Denk hierbij aan het opwekken van stroom, bijvoorbeeld door middel van een windmolen; of het maken van eigen ontworpen meubelen, met middelen uit eigen tuin of restafval. Echter, wanneer het in deze gaat om mensen die aan het verbouwen van groenten en tuinieren doen, wordt dit 'zelfvoorzienende landbouw' genoemd. In dit artikel ligt de focus op deze vorm van zelfvoorzienendheid, de voor- en nadelen ervan en de eerste stapjes tot een zelfvoorzienend leven.

Werkelijk(heid) voor iedereen

Natuurlijk zijn er mensen met een sterke voorkeur voor een leeftstijl als deze. Zo ook kunnen er genoeg mensen zijn die zich niet verwant voelen met deze vorm van leven. Het vraagt een hele investering, kost tijd en energie. Het opzetten van een zelfvoorzienend bestaan vergt oefening en hier en daar kennis en kunde. Echter, een belangrijk gegeven is dat voedsel en de consumptie hiervan, betrekking heeft op ieder individu. Het meeste voedsel in de supermarkten is machinaal bewerkt en bestaat uit vele kleur-, geur- en smaakstoffen. Ook conserveringsmiddelen, welke zorgen voor een langere houdbaarheid van de producten, kunnen een zeer schadelijke uitwerking hebben op onze gezondheid, een wetenschappelijk bewezen feit. Je zou dus kunnen concluderen dat een (biologische), zelfvoorzienende leefwijze interessant kan zijn voor iedereen.

Buiten de gezondheid van de mens als individu, brengt de zelfvoorzienende leefstijl vele voordelen en voorspoedigende bijkomstigheden voor de natuur en het milieu. Zo is er een duidelijk verband te vinden tussen de moderne, grootschalige land- en tuinbouw met haar intensieve veeteelt en visserij en de (milieu)problemen die we momenteel ondervinden binnen onze maatschappij. Denk hierbij aan grondvervuiling en erosie. Het vervoeren van vee(teelt) zorgt voor een overmatige uitstoot van kooldioxide (CO2), welke erg schadelijk is voor ons milieu en zo ook voor de mens zelf. Wanneer gebruik wordt gemaakt van zelfvoorzienende landbouw, wordt transport als vanzelfsprekend onnodig. Dit is voordelig voor de aarde én haar bewoners.

Ik wil zelfvoorzienend worden: wat nu?

Na de voor- en nadelen te hebben overwogen, kun je wellicht besluiten tot het overstappen op een zelfvoorzienend leven. Maar hoe moet dit, waar begin je en hoe houd je dit in stand? Over welke middelen en kwaliteiten zou je moeten beschikken? Alle begin is lastig. Het opbouwen en draaiende houden van een levenswijze als deze vraagt, zoals eerder genoemd, de nodige tijd en inspanning. Echter en gelukkig, vele mensen hebben deze stap al gemaakt en wat is een beter voorbeeld dan dat van de praktijk? Er bestaat een tal aan producten welke je, met een kleine investering betreffende het inwinnen van informatie en kennis, zelf kunt creëren en realiseren. Het is goed om te beginnen met het richten op de voor jou beschikbare mogelijkheden. Beschik je bijvoorbeeld over de mogelijkheid tot het zelf maken van kaas, yoghurt en andere zuivelproducten? Dan kan dit een uitgelezen kans zijn om jouw start tot zelfvoorziening te maken. Daarentegen beschikt vandaag de dag niet iedereen over dier(lijke product)en. Maar niet getreurd: het scala aan mogelijkheden is groot. Zo zijn de meeste planten binnen de Nederlandse landgrenzen eetbaar en met een beetje creativiteit en inspanning maak je van een onopgemerkte brandnetel een heerlijke soep, of van madeliefjes een smakelijke salade. Een veel en meest voorkomende wijze van zelfvoorzienendheid, is de (biologische) moestuin. In deze heb je mogelijkheid tot het verbouwen van gewassen naar wens en geniet je van verse worteltjes in het prille voorjaar en aardbeien in de zomer. Heb je geen beschikking over ruimte en/of grond voor een moestuin? Het kan ook binnen! Maak gebruik van (droge) ruimtes, waarin je kunt starten met het kweken en verbouwen van kruiden, eetbare bloemen en andere kleine planten.

Een groene (moes)tuin: biologisch of niet?

Wanneer je hebt besloten tot het opzetten en onderhouden van een heuse moestuin, is het wellicht verstandig alvorens te overwegen of je deze op biologische wijze wilt cultiveren. Heb je geen zin in vliegjes, bijtjes en andere beestjes die jouw bladeren en bloemen oppeuzelen? Wil je niet dat de grijpgrage vogeltjes je voor zijn, tijdens het druiven plukken? Het gebruik maken van (chemische) middelen, waarmee je insecten en andere dieren afschrikt en wegjaagt, kan zorgen voor een vergrote winst als het gaat om de opbrengst van jouw moestuin. Het grootste deel van de groenten, het fruit en andere gewassen zullen in alle rust kunnen groeien en onaangeroerd blijven, tot het door jou gekozen moment van oogst. Maar... er bestaan vele nadelen. De producten uit jouw tuin bevatten giftige stoffen, welke niet alleen jouw gezondheid aantasten: zo ook dat van moeder aarde. Zij staat erom bekend zichzelf te onderhouden en zorgt voor een natuurlijk evenwicht. Veelal is gebleken dat, wegens tussenkomst van de mens, het milieu verstoord raakt. En dat niet alleen: de giftige (afval)stoffen, die nooit geheel uit de gewassen te verwijderen zijn (denk aan de dunne schil van een druif, waar het gif met gemak de kans krijgt in te trekken), zijn funest voor de gezondheid. Het is daarom aan te raden stil te staan bij de overweging tot een biologische moestuin.

Conclusie

Het opzetten van een zelfvoorzienend leven is niet gemakkelijk. Het zal de nodige energie vragen en de kans op mislukte oogsten, tekort aan voedsel en door insecten aangevreten bladeren is aanzienlijk. Ook behoort het opzetten en onderhouden van een (biologische) moestuin niet voor iedereen tot de mogelijkheid. Echter, wanneer je wel beschikt over de kans en ruimte, is het creëren van een zelfvoorzienend bestaan zeker de moeite waard. Het (be)spaart het milieu, de gezondheid en het uitdunnen van de portemonnee. Wanneer jouw zelfvoorzienende leefwijze eenmaal op rails is gekomen, zul je genieten van de vele en grote voordelen en bestaat de kans niet meer anders of zonder te kunnen leven. En wanneer je niet weet waar te beginnen, of het even niet ziet zitten: wees niet te streng voor jezelf. Een volledig zelfvoorzienend leven, dat duurt even. Ga voor kleine stapjes en geniet van het resultaat. De rest volgt vanzelf!