Pestgedrag door ouderen in verzorgingshuizen

Een op de vijf ouderen in verzorgingshuizen wordt gepest. Hoe ouder hoe wijzer is dus niet altijd van toepassing. Ouderen vertonen wat pesten betreft hetzelfde gedrag met ongeveer hetzelfde percentage als kinderen. Het pesten door ouderen kan allerlei vormen aannemen en is moeilijk te bestrijden omdat het begrip voor wat ouderen anderen aandoen niet altijd helder meer is. Pesten is overigens lang niet altijd bedoeld als zodanig waarbij gevoel voor humor heel verschillend kan zijn.

Negeren en uitsluiten

Het pestgedrag uit zich onder meer in personen negeren of personen uitsluiten van activiteiten zoals het gezamenlijk nuttigen van maaltijden. Het komt voor dat mensen een tasje op de stoel naast hen leggen om te verhinderen dat bepaalde personen er op gaan zitten. Nieuwkomers in een verzorgingshuis die zomaar ergens een plek zoeken worden verjaagd. Een andere manier om mensen uit te sluiten is bijvoorbeeld, als er een uitstapje wordt gemaakt, om degenen die gebruik maken van een rollater niet mee te laten gaan omdat dit zo ophoudt.

Ook fysieke pesterijen

Ook komt het voor dat mensen worden overgeslagen bij de koffie of krijgen zij geen cake als er iemand jarig is. Veel voorkomend zijn ook roddelpartijen waarbij opmerkingen net luid genoeg worden geplaatst dat het slachtoffer ze kan horen. Niet teruggroeten kan tot maanden niet meer tegen elkaar spreken leiden ook al was de groet niet gehoord door een vergeten hoorapparaat. Soms worden zeer kwetsende opmerkingen recht in het gezicht gemaakt. Maar ook fysiek pesten komt voor zoals schoppen onder tafel of botsen met een rollator om anderen pijn te doen. Veel ouderen hebben niet het lef om voor het gepest worden uit te komen en het personeel merkt het niet altijd op vanwege een hoge werkdruk.

Pestprotocol van Nationaal Ouderenfonds

Zoals het probleem van oudermishandeling, dat enkele jaren geleden de kop opstak, is aangepakt, zo zal ook een protocol het pesten tegen moeten gaan. Daarom heeft het Nationaal Ouderenfonds een Pestprotocol opgesteld voor alle Woonzorgcomplexen in Nederland. Dat protocol is bedoeld als leidraad om pesten van ouderen aan te pakken en te voorkomen. Het Pestprotocol is tot stand gekomen in samenwerking met onder meer de Stichting Omgaan met Pesten en de Radboud Universiteit die onderzoek deed naar pestgedrag. Als basis voor het protocol dienden enkele anti-pestprogramma’s zoals die ontwikkeld zijn voor scholen.

Vertrouwenspersoon

Scholen hebben vaak een protocol met betrekking tot het omgaan met pesten waarbij het beleid is gericht op zowel de slachtoffers als de daders. Voor het Nationaal Ouderenfonds was een uitgangspunt dat het beleid zich, minder dan bij scholen, richt op de slachtoffers en daders omdat gedragsverandering bij ouderen niet zal lukken. Het protocol voor ouderen is vooral gericht op het groepsproces dat leidt tot pesterijen. Voor de uitvoering van het Pestprotocol is het aanstellen van een vertrouwenspersoon belangrijk. De taak van een vertrouwenspersoon is dat het protocol niet in een la verdwijnt maar dat er werkelijk iets verandert aan de veelvoorkomende pestsituaties. Zo’n vertrouwenspersoon kan ook aangesproken worden door de familie van een bewoner waarvan vermoed wordt dat hij of zij slachtoffer is van pestgedrag.

Zeven actiepunten tegen pesten

In het protocol is een zevental concrete actiepunten opgenomen. Zo wordt er naast het voorstel om een vertrouwenspersoon aan te wijzen geadviseerd om informatieavonden te organiseren. Van groot belang is ook om nieuwe bewoners goed te introduceren en maatregelen te nemen tegen degenen die pestgedrag vertonen door beruchte pesters buiten de groep te plaatsen en ze aan een volgende activiteit niet mee te laten doen.

Grap of pestgedrag?

Een belangrijk kenmerk dat een verzorgingshuis heeft als ideale pestomgeving is dat geleefd wordt in tamelijk kleine gemeenschappen waar mensen voortdurend op elkaars lip zitten zonder mogelijkheid daaraan te ontsnappen. Ook hebben veel bewoners, voordat ze in het verzorgingshuis komen, vaak lange tijd zonder partner geleefd waardoor ze niet gecorrigeerd zijn in hun gedrag en onhebbelijkheden hebben aangeleerd die moeilijk af te leren zijn. Die kunnen weer aanleiding zijn tot pestopmerkingen. En wat door de een bedoeld is als een grapje wordt door de ander vaak als pesten waargenomen.