Wat is tussentaal in hemelsnaam?

Het heeft er alle schijn van dat tussentaal steeds meer de bovenhand krijgt in Vlaanderen. Wat is dit fenomeen, waar komt het vandaan en welke invloed heeft het op de relatie tussen Nederland en Vlaanderen?

Tussentaal… Hoezo, tussentaal?

Tussentaal wordt enkel in Vlaanderen gesproken: het is een taal die ergens tussen het Algemeen Nederlands en het dialect hangt. Literator en voormalig VRT-journalist Geert van Istendael omschreef het als Verkavelingsvlaams terwijl de man in de straat het Schoon Vlaams noemt.

Waar komt het vandaan?

Elke streek heeft zijn dialect, zijn volkstaal. Zo spreken we van het West-Vlaams, het Oost-Vlaams, het Limburgs, het Antwerps, het Brabants. Maar ook binnen elke regio vind je varianten. Mensen die zich niet behoorlijk in het Algemeen Nederlands (willen/ kunnen) uitdrukken gebruiken een soort veredelde streektaal, een taal die qua woordenschat, zinsconstructie, spelling en uitspraak sterk aanleunt bij hun dialect, overgoten met een standaardtaalsausje. Naar gelang van de regio varieert die tussentaal.

Waarom gebruikt men tussentaal?

Doorheen de geschiedenis van Vlaanderen hebben vreemde legers voortdurend het grondgebied bezet: het land kreeg talloze malen buitenlandse heersers over de vloer uit Spanje, Oostenrijk, Frankrijk, Nederland. Baart het verwondering dat de Vlaming nu eerst de kat uit de boom kijkt en niet meteen de eerste de beste bezoeker in de armen sluit? In een Vlaams huis kom je niet zo makkelijk binnen. Vandaar ook het wantrouwen tegenover de overheid en alles wat van daaruit opgelegd wordt.

In 1930 werd pas de eerste Vlaamse universiteit (in Gent) opgericht. Het was het begin van een groeiend Vlaams bewustzijn. Toch slaagde de overheid er niet in het Algemeen Nederlands (toentertijd nog het Algemeen Beschaafd Nederlands) volledig ingang te doen vinden. Het werd nog te veel beschouwd als de taal van de beter gesitueerde, van de man met de witte boord, van de universitair.

Hoe ziet die tussentaal er eigenlijk uit?

Er bestaan uitgebreide en wetenschappelijk onderbouwde studies over het fenomeen. Laat me me evenwel beperken tot de belangrijkste aspecten. Het Schoon Vlaams kenmerkt zich bijvoorbeeld door een apart gebruik van het onbepaald lidwoord (een man wordt ne man, een kind wordt e kind) en het persoonlijk voornaamwoord in de tweede persoon enkelvoud (gij/ ge) met daaraan gekoppeld vreemde werkwoordsvormen zoals bijvoorbeeld bij gij zijt (jij bent) of wat zegdegij (wat zeg jij). Verkleinwoorden gebruikt men te pas en te onpas maar de -je wordt wel -ke: e manneke en e vrouwke hebben veel kinnekes.

Ook typisch Vlaamse woorden kruiden de tussentaal: moeder de vrouw gaat naar de beenhouwer in plaats van de slager, zij koopt er pensen en geen worst, meneer doet zijn kleren naar de droogkuis, niet naar de stomerij en heeft goesting in plaats van zin in een pint. Werklozen doppen en eten friet met een boelet (de gehaktbal bestaat niet).
En dan hebben we het nog niet over de uitspraak gehad wat een hoofdstuk apart is.

Gevolgen

Niet alleen de man in de straat zweert bij deze tussentaal maar ook de zogenaamde BV’s (Bekende Vlamingen, en deze beperken zich niet tot sterren uit de amusementssector) en steeds meer politici en figuren uit de openbare sector, met als gevolg dat de taalkloof tussen Nederland en Vlaanderen steeds groter wordt.

Het valt dan ook niet te verwonderen dat zelfs Nederlandstalige televisieprogramma’s regelmatig ondertiteld worden. Of dit een positieve evolutie is laat ik in het midden. Mag ik u er trouwens aan herinneren dat het Algemeen Nederlands precies werd ingevoerd opdat mensen uit verschillende regio’s elkaar beter zouden begrijpen?