Gesproken en geschreven taal

Taal is een middel om te communiceren dus om gedachten, gevoelens en bedoelingen over en weer kenbaar te maken. Meestal wordt met taal het systeem bedoeld dat gevormd wordt door samenhangende woorden. Een hoofdkenmerk daarbij is dat het systeem alleen door mensen kan worden voortgebracht en in principe ook alleen door de mens kan worden begrepen. Van het gebruik van een enkel woord (of een serie van enkele woorden) wordt wel aangenomen dat ook bepaalde diersoorten de bedoeling begrijpen.

Verschillende taalsoorten

Naast taal als systeem van woorden kennen we ook gebarentaal waarbij door middel van gebaren de bedoeling wordt overgebracht en lichaamstaal die meestal niet verder gaat dan de ondersteuning van bepaalde emoties. Weer een andere soort taal is muziek die wereldwijd verstaan wordt en waarmee ook emoties, ideeën enz. worden overgebracht al dan niet voorzien van teksten dus taal. Nog een mogelijkheid om iets over te brengen is beeldtaal waarbij door middel van opeenvolgende beelden bijvoorbeeld een compleet verhaal wordt overgebracht zoals ooit in de stomme film het geval was.

Twee vormen taal als systeem van woorden

In taal als systeem van woorden kunnen twee vormen worden onderscheiden namelijk gesproken taal en geschreven taal. De eerste vorm van taal die de mens als kind leert is de gesproken taal. Eigenlijk kan een mens daar ook zijn leven lang door communiceren maar uiteraard geeft de geschreven taal talrijke andere mogelijkheden. Het is niet voor niets dat er al op jonge leeftijd mee begonnen wordt om de geschreven taal onder de knie te krijgen.

Woord als kleinste taalelement

Taal bestaat uit een aantal elementen. Het kleinste taalelement is een woord dat in de taal die we spreken is opgebouwd uit klanken en bij de geschreven taal uit letters.
Elk woord heeft meestal een eigen betekenis.

• stoel = zitmeubel voor één persoon

Maar er bestaan ook woorden met meer betekenissen.

• bank = zitmeubel voor meer personen
• bank = instelling die gelden beheert en uitleent

Ook kan een bepaalde betekenis met meer woorden worden aangegeven.

• motorrijtuig op vier wielen = auto of wagen

Veel woorden zijn samengesteld uit twee of meer op zich staande woorden.

• stoelpoot = stoel en poot

Het kortste woord bestaat uit twee klanken of letters.

• de

Lange woorden kunnen zelfs uit twaalf of meer klanken of letters bestaan.

• overnachtingshotel

Overigens hebben niet alle letters die in woorden worden gebruikt een eigen klank. Soms hebben twee bij elkaar horende letters slechts één klank.

• oe

Lange woorden kunnen onderverdeeld worden in lettergrepen. Een lettergreep is de kleinste verbinding van letters die bij elkaar horen. Maar een lettergreep hoeft niet gelijk te zijn aan een op zich staand woord.

• keu-ken-kast-deur-tje

Letter als schrijfelement

Letters, of ook wel karakters genoemd, worden gebruikt om de klanken van de gesproken taal op schrift te stellen. Sommige klanken kunnen met slechts één letter worden weergegeven maar anderen klanken hebben combinaties van letters nodig. De letters die daarvoor gebruikt worden vormen samen het alfabet dat in de Nederlandse taal bestaat uit de 26 letters: a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s. t. u, v. w. x. ij en z.

Morfeem samenvoeging van letters met eigen betekenis

Met een morfeen wordt een deel van een woord bedoeld dat een eigen betekenis heeft. Het woord stoelpoot bestaat dus uit twee morfemen namelijk stoel en poot. In dit geval zijn de twee morfemen gelijk aan lettergrepen maar dat is niet altijd het geval. Een lettergreep is bedoeld om een woord op te splitsen waarbij de opsplitsing niet altijd een eigen betekenis heeft. Bijvoorbeeld bij au-to-bum-per hebben de lettergrepen geen eigen betekenis.

Klinkers en medeklinkers

Letters kunnen bestaan uit klinkers en medeklinkers. Klinkers zijn die klanken waarbij de lucht zonder ruisgeluid, knalgeluid, sisgeluid of plopgeluid ongehinderd door de mond naar buiten komt. Tot die letters horen a, e, i, o en u. Ook ij wordt daar wel toe gerekend. Een medeklinker is een klank waarbij de lucht wel via een ruisgeluid, knalgeluid, sisgeluid of plopgeluid naar buiten komt. Enkele voorbeelden van medeklinkers zijn b, d, f, p, s, t en z.

Gesproken en geschreven tegenover spreektaal en schrijftaal

De termen “gesproken taal” en “geschreven taal” kunnen verwarring wekken met de termen “spreektaal” en “schrijftaal. Om de verwarring nog groter te maken kan “spreektaal” zelfs opgeschreven worden en “schrijftaal” gesproken worden. De eerste twee termen “gesproken taal” en “geschreven taal” spreken eigenlijk voor zich maar met “spreektaal” wordt een soort taalgebruik bedoeld dat nogal informeel is en vaak dialectwoorden bevat. Daar tegenover bestaat “schrijftaal” uit formeel taalgebruik wat ook in het mondeling communiceren kan worden toegepast. Voorbeelden zijn onder andere het gebruik van de woorden sedert en sinds die beiden een gelijke betekenis hebben. Sedert komt voor in “schrijftaal” en sinds in “spreektaal”.

Van je af schrijven

Een ander soort schrijftaal is de taal die gebruikt wordt om iets van je af te schrijven. Dat schrijfwerk heeft vaak een heel eigen stijl en dikwijls ook een eigen woordgebruik. Die taal is ook niet zo zeer bedoeld om mee te communiceren tenzij met jezelf communiceren daar onder valt. Soms gebeurt het van je af schrijven onder leiding van een therapeut maar meestal verdwijnt het schrijfwerk als een soort dagboek in de onderste lade.