mijn kijk op

De toekomst van de journalistiek: Verdwijnt de journalist?

Krimpende redacties en reorganisaties, maar tegelijkertijd meer opleidingen tot journalist. Studenten journalistiek merken pas na afronding van hun studie, als ze gaan solliciteren, hoe klein de kans is op een passende baan. Het is niet een recente ontwikkeling. Door afnemende oplages van kranten en tijdschriften, maar ook door de crises die de advertentiemarkt hard raakt, lijkt de situatie eerder te verslechteren dan te verbeteren. Is er nog toekomst in de journalistiek? “Ja”, is mijn antwoord op deze vraag, “maar slechts voor een kleine groep.”

Kranten

Er zijn de afgelopen jaren veel redactieplaatsen verdwenen en dat zal alleen maar verder toenemen. Sommige mensen denken dat de krant over dertig jaar niet meer bestaat, of dat in ieder geval de hoeveelheid titels zich heeft beperkt tot wellicht drie spelers.
Dat komt omdat de inkomsten teruglopen.

Zowel het aantal abonnementen als de oplage voor de losse verkoop neemt af. Jongeren lezen steeds minder een betaalde krant, omdat ze hun nieuws op andere manieren verzamelen. Bijvoorbeeld door het lezen van gratis kranten of via het internet of mobiel. Ook nemen de inkomsten uit advertenties af doordat minder mensen de uiting zullen zien, maar vooral door de economische crises waar de hele wereld al een paar jaar last van heeft. Die crisis zorgt dat mensen kritischer kijken naar hun uitgaven, niet alleen consumenten ook adverteerders.

De Volkskrant heeft zelf aan gegeven dat de krant tien jaar geleden 60 procent van de inkomsten uit advertenties haalde, inmiddels is dat 30 procent. Dat was voor de Volkskrant reden om een webshop te beginnen..

Maar minder inkomsten kan ook zorgen voor bezuinigingen om winstgevend te blijven. Dit kan leiden tot fusies, overnames of reorganisaties. In alle gevallen betekent dat vaak het schrappen van arbeidsplaatsen, ook op de redactie.

Tijdschriften

Hetzelfde verhaal, het gebrek aan inkomsten, geldt natuurlijk ook voor tijdschriften. Diverse titels hebben het niet gered. Dat geldt voor nieuwe titels, als Gala, maar ook oudere als Yes en Fancy.

Gratis kranten en websites

De eerder genoemde gratis kranten hebben het ook zwaar. Niet voor niks zijn er nog drie kranten in leven van de vier die er op een moment verschenen. Dat komt omdat gratis kranten, net als gratis nieuwswebsites hun inkomsten alleen halen uit advertenties. Maar door redacties klein te houden, kan dat toch een winstgevende titel opleveren. Dat geldt vooral voor de media die veel gelezen worden, want zij zijn het meest interessant voor adverteerders.

ANP

Omdat een kleinere redactie wel een krant of website moet vullen, wordt vaak de hulp van persbureaus ingeschakeld. Er zijn twee Nederlandse persbureaus: ANP en Novum, waar veel journalisten werken. Zij leveren artikelen die rechtstreeks overgenomen kunnen worden, tegen betaling. Maar dat laatste kan ook een manier zijn voor een redactie om te besparen. Dus ook in deze tak is de toekomst van een journalist niet gegarandeerd.

Radio en televisie

Ik focus in dit artikel op geschreven media, omdat ik daar de meeste kennis van heb. Maar ook voor nieuws op radio en televisie geldt dat adverteerders de belangrijkste inkomstenbron vormen. De effecten van de crisis hebben echter het minste invloed op de advertentiemarkt voor televisie. Het is duur om reclame uit te laten zenden, maar omdat bewegend beeld belangrijk is zijn bedrijven bereid dat te blijven betalen. Het enige alternatief is namelijk banners op internet plaatsen of advertentieruimte inkopen voor het afspelen van online filmpjes.

Vacatures

Er zijn weinig vacatures voor de journalist. Vaak worden arbeidsplaatsen opgevuld door een stagiair of freelancer. Zij hebben immers al eerder voor het medium gewerkt. Als er wel een vacature geplaatst wordt, kan het zomaar zijn dat honderden journalisten reageren. Ook de journalisten die jaren bij een tijdschrift of krant hebben gewerkt. Probeer dan maar op te vallen als je nog aan het begin van je carrière staat.

Freelance

Freelance werken kan een oplossing zijn om als journalist zonder vaste baan wel een goed inkomen te verdienen. Het probleem is om ergens binnen te komen. Hoe groter je netwerk is des te makkelijker je aan opdrachten komt. Maar realiseer je wel dat slechts een deel van de freelancers rond kan komen van alleen journalistieke opdrachten. Vaak wordt het journalistieke werk gecombineerd met andere schrijfklussen, zoals commerciële teksten schrijven.

Journalistiek

Het naderende pensioen voor de babyboomers kan in het voordeel werken van de jongere generatie. Maar aangezien er steeds meer in plaats van steeds minder journalisten worden opgeleid, is dat maar de vraag. Tien jaar geleden waren er vier opleidingen journalistiek. Naast alle andere studies waarmee je ook als journalist aan de slag kan. De grote kranten nemen soms liever academici aan met een opleiding tot econoom of jurist, dan iemand met zijn hbo-diploma journalistiek.

Opleiding

Inmiddels zijn er in tien jaar tijd meer manieren bij gekomen om een journalistieke opleiding te volgen. Bijvoorbeeld het MIM, Instituut voor Media en Informatie Management, die vijf opleidingen biedt waarvan zeker twee specifiek gericht zijn op journalistiek. Ook zijn er master opleidingen journalistiek bijgekomen, waardoor iemand met een andere opleiding op bachelor niveau in soms een jaar tijd ook een diploma journalistiek op zijn CV kan noteren.

Kortom: meer gekwalificeerde mensen, minder arbeidsplaatsen.

Journalist

Ik geloof niet dat kranten en tijdschriften verdwijnen, maar het aantal zal wel verminderen. Ik denk daarom ook dat het steeds moeilijker wordt om circa 45 jaar lang je inkomen te generen uit journalistiek werk.

Ik heb journalistiek gestudeerd. Pas na het afstuderen kwam ik er achter hoe moeilijk het is om een baan te vinden. Ik ben een van de weinige uit mijn klas die een journalistieke functie heeft. Veel klasgenoten zijn in de communicatie beland.

Ik houd van mijn vak en ik zou geen andere studie gekozen hebben als ik wist wat ik nu weet. Maar als ik een kind zou hebben die zijn studiekeuze moet maken, zou ik adviseren een andere studie dan journalistiek te kiezen.