Competenties, je persoonlijke ontwikkeling

Nergens wordt zoveel waarde gehecht aan je sterke en zwakke punten als in beroep en opleiding. In de huidige competentiegerichte maatschappij ontkom je er haast niet aan. Op een dag zul je moeten onderzoeken waar jouw capaciteiten, kwaliteiten en talenten liggen. Met de bedoeling ze te ontwikkelen en te gebruiken. Dat heet competentiemanagement. En: Je karakteristieke competenties inzetten in het leven dat je nu leidt, is voor je persoonlijke geluk de beste investering.

Wat zijn competenties

Competenties zijn ontwikkelbare vermogens van mensen om in voorkomende situaties op adequate, doelbewuste en gemotiveerde wijze proces- en resultaatgericht te handelen. In de praktijk betekenen competenties zekere vereisten vanuit een functie waarbij de werknemer kennis, vaardigheden en houding zo weet toe te passen dat het leidt tot succesvol, zichtbaar en functioneel gedrag. Met de juiste competenties ben je bevoegd, in staat en bereid om de juiste resultaten te bereiken. In simpele taal is het eenvoudigweg een combinatie van benodigde capaciteiten, dat overigens voor elk domein in het leven geldt. Onder personeelswerkers is competentiemanagement de nieuwste trend. In grote bedrijven is het gemeengoed om te werken met competentieprofielen met diverse niveaus. Soms wil een baas dat je een Persoonlijk Ontwikkelings Plan opstelt waarin je je doelstellingen voor de komende periode beschrijft. Dit geeft je de mogelijkheid je carrière te volgen en te sturen. Behalve competenties die vooral nodig zijn in beroepen zijn er ook kernkwaliteiten, competenties op basis van karakter. Deze zijn fundamenteel. Hieronder meer.

Wijsheid en kennis

Nieuwsgierigheid en belangstelling

Openstaan voor ervaringen, flexibiliteit, actief zoeken naar nieuwe dingen en informatie, een open benadering zonder vooroordelen, en niet snel verveeld raken geven allen aan dat de persoon in kwestie een gezonde belangstelling heeft voor de wereld om zich heen.

Liefde voor leren

De liefde om nieuwe dingen te leren begint vaak al vroeg in het leven. Mensen met deze competentie hielden altijd al van school, lezen en bijvoorbeeld musea. Op latere leeftijd worden ze in sociale kring of in een grotere groep vaak gewaardeerd vanwege hun expertise op een bepaald gebied en leren op dat vlak ook door.

Beoordelingsvermogen en kritisch vermogen

Iemand met een goed ontwikkeld kritisch vermogen overdenkt zaken van alle kanten, trekt geen overhaaste conclusies en vertrouwt op goed onderbouwde bewijzen bij het nemen van een besluit. Dit betekent ook dat meningen gewijzigd kunnen worden. Bij deze behoefte om te onderzoeken beoogt men steeds objectief en rationeel informatie te selecteren, gericht op de realiteit. Meteen het oordeel klaar hebben hoort niet bij deze competentie, dingen inschatten wel.

Vindingrijkheid en originaliteit

Praktische intelligentie, gezond verstand en een creatief vermogen horen allen bij deze competentie. Nieuwe manieren zoeken, fantasie gebruiken, 'anders' denken en niet tevreden zijn met de conventionele wegen wijzen op nieuw en toch gepast gedrag.

Sociale en emotionele intelligentie

Inzicht in jezelf en in anderen, je bewust zijn van de motieven en emoties van andere mensen en daar ook nog goed op reageren wijzen op sociale intelligentie. Het is het vermogen om verschillen tussen mensen op te merken, vooral op het gebied van hun motieven, stemmingen en karakters. Deze kennis blijkt vervolgens uit sociaal vaardig handelen. Op persoonlijk vlak bestaat het uit kennis van het eigen 'ik', begrip van eigen gedragingen en het vermogen dit te sturen. Op deze manier kan men het beste uit zichzelf halen. De vraag of je dus wel elke dag precies datgene doet waarbij je capaciteiten het best tot hun recht komen is hierbij belangrijk. Mensen met deze competentie vinden altijd hun draai.

Perspectief

De rijkste competentie van deze categorie omvat het vermogen zaken in een breed perspectief te zien, een verstandige blik en levenservaring. In de praktijk worden mensen met deze competentie om advies gevraagd omdat zij op bepaald vlak of meerdere vlakken door anderen als expert worden gezien. Perspectief in dit verband betekent ook dat men weet welke dingen echt belangrijk zijn in het leven, en welke niet.

Moed

Dapperheid

Een dapper persoon deinst niet terug voor gevaren, dreigingen en moeilijkheden. Dit moet men niet louter in fysieke zin zien, want ook is deze competentie nodig om posities in te nemen die minder populair zijn, bijv. door het nemen van maatregelen die weerstand zullen wekken, of die risico's betekenen. Dit heet morele moed. Psychologische moed hoort ook bij deze competentie: bijv. het behoud van waardigheid door een opgewekte houding, nodig om ernstige tegenslagen en teleurstelling te kunnen overwinnen, maar het kan ook betekenen dat je voor jezelf opkomt. Onbesuisdheid en roekeloosheid horen niet bij deze competentie.

IJver en doorzettingsvermogen

Een ijverig persoon maakt minimaal af waar hij aan begon of wat hij beloofd heeft, zonder daarover te klagen. Realisme en flexibiliteit is daarbij noodzakelijk, perfectionisme past er minder bij. Vlijt kan ook leiden tot het doen van nog meer werk dan er gevraagd was. Het bijltje erbij neergooien getuigt van het omgekeerde.

Oprechtheid en integriteit

Een eerlijk mens is 'echt', heeft geen pretenties en leeft authentiek. Het gaat niet enkel om de waarheid vertellen, maar meer nog het tonen van het eigen individu, de eigen intenties en betrokkenheid. Een integer persoon staat met beide benen op de grond en zorgt ervoor dat anderen op hem kunnen rekenen. Integriteit wekt vertrouwen.

Liefde en menselijkheid

Vriendelijkheid

Aardig zijn klinkt simpel maar het is niet altijd vanzelfsprekend. Een echt vriendelijk persoon doet graag iets goeds voor een ander, houdt rekening met de belangen van anderen, en neemt soms ook verantwoordelijkheid voor anderen. Empathie en sympathie zijn onderdelen van deze competentie die volledig draait om de erkenning van de waarde van andere mensen.

Liefde geven en ontvangen

Met deze competentie waardeer je intimiteit, goede relaties en geef je daadwerkelijk om de gevoelens en het welzijn van andere mensen. Liefde accepteren hoort daarbij, kilheid en afstand niet. Wie deze competentie bezit, wordt door anderen gekoesterd, juist door het (wederzijdse) vermogen om lief te hebben, ondanks ruzies of meningsverschillen.

Rechtvaardigheid

Loyaliteit en plicht

Teamwork en gemeenschapszin passen goed bij deze competentie van toewijding, gezamenlijk een doel nastreven, respect voor autoriteit en het op het tweede plan schuiven van het eigen belang. Iemand met deze competentie draagt altijd zijn steentje bij, zonder daarbij af te zakken in gehoorzaamheid of onnadenkendheid. Ze zijn vaak lid van een club of vereniging.

Eerlijkheid en redelijkheid

Anderen een eerlijke kans geven, waarde hechten aan gelijkheid, het opzij zetten van persoonlijke vooroordelen en zich laten leiden door hogere morele principes horen bij een zekere mate van billijkheid. Wanneer je iemand niet mag, is dat met deze competentie niet merkbaar. En wanneer je een fout hebt gemaakt, geef je het gewoon toe.

Leiderschap

Er bestaan geboren leiders, deze trekken het leiderschap automatisch naar zich toe. Een goed leider zorgt ervoor dat activiteiten zo worden georganiseerd dat ze ook - binnen redelijke tijd en omstandigheden - uitgevoerd kunnen worden. Een menselijk leider is effectief omdat hij erop toeziet dat het werk daadwerkelijk wordt gedaan, terwijl de groepsrelaties goed blijven. Goed leiderschap kent geen wrok, maar is rechtvaardig en erkent verantwoordelijkheid voor fouten. Vitten, chantage, chaos, achterbaksheid, vaagheid, verwaarlozing, het hebben van voorkeuren, slapte en zwakte zijn signalen van een gebrek aan leiding.

Gematigdheid

Zelfbeheersing

Een beheerst persoon wacht met bevrediging van zijn verlangens tot het moment dat er een mogelijkheid is die niemand schaadt. Impulsiviteit, emotioneel reageren, negatieve gevoelens en onbescheidenheid passen hier niet bij. Gematigdheid vraagt om een gepaste houding en het bedwingen van het eigen 'ik'. Zelfbeheersing betekent ook dat je weet wanneer je ergens aan moet beginnen of ermee moet stoppen.

Verstandigheid en behoedzaamheid

Met deze competentie kijk je vooruit, verzamelt ieders mening, overleg je en doe je geen dingen waar je later spijt van krijgt. Impulsen voor korte termijnsuccessen zullen het met voldoende voorzichtigheid en behoedzaamheid verliezen van de weloverwogen koers om lange termijndoelen te halen. Haast en primair reageren passen hier niet bij.

Bescheidenheid

Bescheiden en nederig zijn gaan hand in hand. Met deze competentie laat je je prestaties voor zich spreken en plaats je jezelf op de achtergrond. Persoonlijke aspiraties, nederlagen en successen worden als onbelangrijk gezien, complimenten worden vermeden. Anderen herkennen de bescheidenheid en waarderen het. Opscheppen en over jezelf praten hoort hier niet bij.

Transcedentie

Waardering voor kwaliteit

Met deze competentie herken je schoonheid, vakmanschap, voel je ontzag en verwondering over natuur, kunst, wetenschap, of het leven van alledag. Emoties die door deze herkenning worden opgeroepen kunnen intens zijn en als spiritueel worden ervaren. Oppervlakkigheid hoort hier niet bij.

Dankbaarheid

Wie dankbaar is neemt niets als vanzelfsprekend aan, maar beseft wat hij heeft gekregen en neemt ook de moeite om deze dank uit te spreken. Dank is nooit op de persoon zelf gericht, maar altijd op iets of iemand in de omgeving, of gericht op bronnen zoals de natuur of dieren. Wie echt dankbaar is voor het leven, telt zijn zegeningen.

Hoop en optimisme

Wie hoopt is toekomstgericht. Met een competentie als deze werk maak je plannen, doe je je best en zie je steeds de zonnige kant. Een optimistische kijk bewaakt een goede stemming en stimuleert doelgericht leven. De plannen tot werkelijkheid maken zonder angst en negativiteit is het einddoel.

Spiritualiteit en zingeving

Je bezighouden met het universum, het hogere doel in het leven, je eigen inpassing in het grote plan en een heldere levensfilosofie duiden op leven met een bestemming of een roeping. Door je te verbinden met iets dat groter is dan jezelf, krijgt het bestaan zin. Soms vindt men antwoorden in een religie, soms in zelfgevormde ideeën. Afkeer van spiritualiteit duidt op een onderontwikkelde competentie.

Vergevingsgezindheid

Met voldoende van deze competentie laat je je niet leiden door wraakzucht, vermijding, onwelwillendheid of onvriendelijkheid, maar kweek je voor jezelf een serie gunstige veranderingen wanneer er sprake was van beledigingen of gekwetstheid. Mededogen en anderen een tweede kans verlenen hoort daarbij, evenals het simpele 'zand erover'. Door te vergeven bevrijd je jezelf.

Humor

Een persoon met humor is geestig en daardoor in staat anderen aan het lachen te maken. Ook in een werksituatie is een zekere mate van luchtigheid - op zijn tijd - op zijn plaats. Dit kan zich uiten in grappigheid of speelsheid. Humoristische mensen werken als een magneet. Wie nooit een grap maakt heeft een hele competentie tegen zich!

Passie en enthousiasme

Alles of niets, hart en ziel, met vuur en vlam, 100% inzet, noem maar op... Een hartstochtelijk persoon neemt nieuwe taken energiek op, pakt van alles aan en inspireert hierdoor zichzelf en anderen. Bij deze competentie hoort dat men zich volledig geeft en inzet. Kniezen, weglopen, half werk afleveren, desinteresse en laksheid horen hier niet bij.

Competenties in het werk

Behalve de fundamentele competenties zijn er ook talloze specifieke competenties die afhankelijk van het soort functie kunnen worden geëist. Deze richten zich dus voornamelijk op het domein van werk:

• Ambitie, zelfontwikkeling, energie, wil om initiatief te nemen, leervermogen
• Overtuigingskracht, communicativiteit, zelfvertrouwen, mondelinge uitdrukkingsvaardigheid en presentatie
• Aanpassingsvermogen, collegialiteit
• Ondernemingszin, visie, durf, onafhankelijkheid, vasthoudendheid, besluitvaardigheid, innovatief handelen
• Stressbestendigheid, prestatiemotivatie, voortgangscontrole, vermogen tot anticiperen en motiveren
• Samenwerking, vermogen tot delegeren en aanspreken op gedrag, samenbindend leiderschap, helikopterview, netwerkvaardigheid
• Klantgerichtheid, vermogen tot luisteren, commercialiteit, kostenbewust handelen
• Accuratesse, vermogen informatie te analyseren

Competenties geven voldoening

Het is onmogelijk om van alle competenties voldoende in huis te hebben, maar de lijst met fundamentele competenties geeft inzicht in persoonlijke 'sterke punten', alsmede 'zwakke punten' waar desgewenst nog aan gewerkt kan worden. Is het nu echt allemaal zo belangrijk? Ja, want dagelijks je karakteristieke competenties op de belangrijkste domeinen van je leven toepassen is een van de geheimen achter geluk. Op welke gebieden is het goed, waar kan het beter? Wanneer je eigen competenties 'uit de verf' komen volgt er bijna automatisch een overvloed aan voldoening dat zijn vruchten afwerpt op het persoonlijk leven, werk, liefde, opvoeding en relaties.

“If you are under the impression you have already perfected yourself, you will never rise to the heights you are no doubt capable of.” ~ Kazuo Ishiguro

Lees verder

• De geheimen van succes