Tijdsbeleving: Waarom de tijd steeds sneller gaat

Naarmate mensen ouder worden hebben ze vaak het idee dat de tijd steeds sneller gaat. Elk jaar gaat weer sneller voorbij dan het jaar ervoor, terwijl de lengte van dat jaar toch echt hetzelfde is daarvoor. Hieronder wordt ingegaan op de evenredigheidstheorie, biologische theorieën en de informatietheorie om dit fenomeen te verklaren. Centraal staat dat het hier gaat om de beleving en de perceptie van tijd. Iets dat uiteindelijk ook, op een positieven manier, te beïnvloeden is. Naarmate je ouder wordt, lijkt de tijd steeds sneller voorbij te gaan. Wanneer het weer oud-en-nieuw is, of wanneer je jarig bent, lijkt het vaak nog geen jaar geleden dat dat voor het laatst het geval was. En toen je nog een kind was, kon een jaar een eeuwigheid duren. Hoe dit komt is niet helemaal duidelijk. Er zijn verschillende verklaringen te geven die in combinatie met elkaar de juiste uitleg geven. Feit is in ieder geval dat het gaat om de perceptie van tijd. Het jaar dat voor jou heel snel lijkt te gaan, gaat voor een ander namelijk een stuk langzamer: diegene ervaart meer tijd in hetzelfde jaar.

Tijd die steeds sneller gaat en de evenredigheidstheorie

Een eerste verklaring voor het feit dat tijd steeds sneller gaat naarmate je ouder wordt is te vinden in de evenredigheidstheorie. Naarmate je ouder wordt is een bepaalde tijdseenheid - bijvoorbeeld een jaar - korter ten opzichte van de totale tijdsspanne van je leven. Voor een baby van twee maanden oud, is een week meer dan 10% van zijn totale leven tot op dat moment. Wanneer dezelfde baby is gegroeid tot een peuter van 2 jaar oud, is een week opeens teruggebracht tot minder dan 1% van zijn leven.

Hetzelfde gaat op voor oudere mensen. Voor een kind van 10 is een jaar 10% van zijn totale leven, terwijl iemand van 80 een jaar ervaart als niet veel meer dan 1% van zijn totale leven. Daarmee is een jaar teruggebracht tot iets dat in verhouding helemaal niet zo lang duurt en dus ook tot iets dat niet beleefd wordt zoals het tientallen jaren eerder beleefd werd.

Deze theorie kan echter maar voor een deel verklaren waarom de tijd steeds sneller gaat naarmate we ouder worden. Door de bank genomen zetten we de ervaring van de huidige tijd niet telkens af tegen de tijdsspanne van ons gehele leven. Maar zoals hierboven al vermeld is, zijn er verschillende theorieën nodig om dit fenomeen te verklaren.

Tijdsbeleving en biologische theorieën

Eén van die andere verklaringen is biologisch van aard. Naarmate mensen ouder worden, wordt hun stofwisseling trager. Met anderen woorden: hun lichaam gaat minder snel draaien. In vergelijking met volwassenen hebben kinderen bijvoorbeeld een snellere ademhaling en een snellere hartslag. Kinderen zijn daarmee te vergelijken met klokken die sneller lopen dan normale klokken. Wanneer je je een klok voorstelt die 50% sneller loopt dan een normale (geijkte) klok, dan zijn er op die klok 36 uur verstreken terwijl er in werkelijkheid maar 24 uur verstreken zijn. Kinderen ervaren dus als het ware meer tijd in dezelfde 24 uur.

Verschillende wetenschappelijke onderzoeken onderstrepen deze theorie. Wetenschappelijk is vastgesteld dat naarmate de lichaamstemperatuur stijgt (kinderen hebben een hogere lichaamstemperatuur dan volwassenen) de tijd als langer wordt ervaren. De vraag blijft ook hier in hoeverre dit echt een grote rol speelt in de perceptie die mensen hebben van tijd en de ervaring dat de tijd sneller gaat naarmate je ouder wordt. De laatste theorie lijkt daar een veel grotere bijdrage aan te leveren.

Tijd en de informatietheorie

Uit experimenten van onder andere de psycholoog Richard Ornstein blijkt dat naarmate we meer informatie tot ons nemen, we de tijd als langer ervaren. Ook naarmate de complexiteit van de informatie toeneemt ervaren we meer tijd. Als de informatie bekend is bij degene die het tot zich neemt, neemt dit effect echter weer af. Met andere woorden: nieuwe ervaringen zorgen voor een langzamer verstrijken van de tijd. Hiermee kan verklaard worden waarom kinderen meer tijd ervaren dan volwassenen. Voor hen is er nog veel meer in de wereld te ontdekken; in het dagelijks leven zijn er veel zaken relatief nieuw voor hen, die voor volwassenen doodgewoon zijn.

Daar komt nog eens bij dat kleine kinderen heel anders in het leven staan dan hun grotere en oudere soortgenoten (tieners, pubers en volwassenen). Kleine kinderen kunnen helemaal gebiologeerd zijn door een televisieprogramma, door een huisdier of door een steentje dat ze op straat vinden. Zij ervaren de dingen veel meer zoals ze zijn en zijn daarmee met hun aandacht volkomen bij het hier en nu. Daarmee is hun ervaring van de tijd veel intenser dan bij volwassenen. Zij ervaren als het ware ieder moment, zodat de tijd als geheel veel langzamer verstrijkt.

De perceptie van tijd beïnvloeden

Overigens hoeft de tijd voor volwassenen niet noodzakelijkerwijs voorbij te vliegen. Denk maar aan de slepende minuten in de wachtkamer van de tandarts. Maar ook positieve ervaringen kunnen langzamer voorbij gaan dan normaal. Wanneer je op vakantie gaat naar een plek die totaal anders is dan de locaties waar je eerder bent geweest, ligt het voor de hand dat je veel nieuwe indrukken en ervaringen opdoet. Dat zorgt ervoor dat de perceptie van tijd verandert. Een week vakantie op een plek waar je nooit eerder geweest bent, zul je daarom als langer ervaren dan een vakantieweek op een bekende locatie.

De ervaren vakantietijd is nog verder te beïnvloeden met de informatie die hierboven beschreven is. Door heel bewust bezig te zijn met het ervaren en alle nieuwe dingen in je op te nemen, kun je de beleving van tijd manipuleren. Door als een kind waar te nemen en je aandacht te richten op hetgeen je op elk moment doet en ervaart, kun je je vakantie - of welk plezierig ander moment dan ook - aanzienlijk verlengen.

Lees verder

• Tijd besparen: Meer doen in minder tijd