Betrouwbaarheid van artikelen

In alle kranten stond het: 'Overvallers mishandelen gehandicapte vrouw en hangen hondje op aan hek.' Twee jongens hadden in Spijkenisse een 49-jarige gehandicapte vrouw mishandeld en in een greppel geduwd. Toen bleek dat het slachtoffer geen geld bij zich had hingen de overvallers haar hond aan zijn riem op aan een hek, waardoor het beestje overleed. Veel mensen reageerden verontwaardigd, maar korte tijd later bleek dat de vrouw het verhaal van de overval geheel verzonnen had.

Betrouwbaarheid

Lang niet alles wat je leest, is waar. Maar hoe weet je nu welke informatie betrouwbaar is? Als je wilt weten of iets wat je leest betrouwbaar is, stel je de onderstaande vragen. Dit is ook handig als je informatie gebruikt voor een schoolopdracht.

• Wordt er bij cijfers en andere gegevens een bronvermelding genoemd?
• Is er duidelijkheid tussen feiten en meningen?
• Wordt iets van verschillende kanten bekeken?

Bronvermelding

Een goede bron voor cijfermateriaal is het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek). Ook informatie van ministeries, het Sociaal Cultureel Planbureau en andere officiële instanties is meestal betrouwbaar. Want als je wilt weten wat alcoholisme precies is, vraag je dat natuurlijk niet in het café op de hoek, maar ga je naar de website van het Trimbos Instituut.

Feiten en meningen

Feiten zijn voor iedereen controleerbaar en meningen niet. Feiten noemen we objectief, omdat ze iets zeggen over de werkelijkheid; meningen zijn subjectief, omdat ze vooral iets zeggen over degene die de mening geeft. De grens tussen feiten en meningen is soms lastig te bepalen. Als er in de krant staat 'Israël vermoordt zeven onschuldige Palestijnen' denk je niet gelijk aan een mening. Toch is deze krantenkop minder objectief dan 'Het Israëlische leger heeft zeven Palestijnste burgers gedood'.

Verschillende kanten

Bij informatiebronnen is het heel belangrijk of er hoor en wederhoor is toegepast. Dit betekent dat er verschillende betrokkenen zijn gehoord, bijvoorbeeld schooldirectie én leerlingen of politie én demonstranten.

Bij kranten en nieuwsuitzendingen op tv en radio kun je de vragen over de betrouwbaarheid meestal met 'ja' beantwoorden. Dat komt omdat professionele journalisten en redacteuren de taak hebben om zorgvuldig om te gaan met informatie. Bij internet ligt het heel anders. Daar kan iedereen informatie ontvangen én verzenden. Daardoor weet je niet altijd wie de schrijver is, worden feiten en meningen door elkaar gehaald en is veel informatie eenzijdig. Zo kun je moeiteloos op internet bronnen vinden waarin de holocaust ontkend wordt, bronnen die 'bewijzen' dat de maanlanding in scene is gezet en dat de aanslagen van '9-11' door de Amerikanen zelf zijn gepleegd. Je moet dus goed zoeken op internet om betrouwbare gegevens te vinden. Ook populaire sites onder scholieren zoals Wikipedia kun je niet bij voorbaat vanuit gaan dat alle informatie correct is, dit omdat iedereen Wikipedia sites kan veranderen als hij of zij dit wil.

Wat kan er misgaan?

Bij informatie is er altijd sprake van communicatie tussen een zender en een of meerdere ontvangers. Tussen die twee partijen kan er van alles misgaan, zoals:

• de ontvanger ontvangt de informatie verkeerd;
• de zender zendt de informatie verkeerd uit;
• door informatieoverdracht ontstaan vooroordelen.

Selectieve waarneming

Als ontvangers nemen we informatie nooit objectief waar. Zo kijkt een bokser anders naar een boksfilm dan een vredesactivist: de een ziet een lekker spannende film, de ander een afschuwelijk gewelddadige film. Ook zal een roker niet ontspannen kijken naar een tv-programma over de risico's van roken: hij wil het liever niet weten.

We spreken hier van selectieve waarneming: elke informatie wordt zodanig vervormd dat deze zo veel mogelijk past in ons referentiekader. Een nieuwsberichtje over een fietser die door een auto is aangereden, gaat half langs je heen tot het moment dat je ontdekt dat het slachtoffer een bekende van je is. Dan zul je misschien veel sneller geneigd zijn de automobilist de schuld te geven. Door je bewust te zijn van je referentiekader kun je proberen zo objectief mogelijk te zijn.