Hoe ontstaat overbelasting bij mantelzorgers?
Mensen die - misschien deels onbewust - de taak op zich nemen om voor een hulpbehoevend familielid te gaan zorgen, lopen het risico in één van de grote valkuilen van mantelzorg te trappen: ze raken overbelast. Hoe ontstaat een dergelijke overbelasting bij mantelzorgers en hoe herkennen we de symptomen?Oorzaken van overbelasting bij mantelzorgers
Het zorgen voor een hulpbehoevend familielid of een partner in het kader van mantelzorg houdt altijd een gevaar tot overbelasting in. Immers, de relatie tussen de mantelzorger en de zorgbehoevende verandert naarmate de afhankelijkheid van de zorgbehoevende stijgt. Dit heeft een impact op de relatie en die is meestal niet positief. De stijgende afhankelijkheid maakt dat de relatie niet meer een relatie is van twee gelijkwaardige personen, maar eerder een relatie van zorgverlener en zorgvrager.Bovendien is ziekte meestal een proces waarbij de zorgvrager steeds meer zorg nodig heeft. Het is geen vooraf vastgelegd proces en de zorgvragen kunnen plotseling verdubbelen waardoor de draagkracht niet stelselmatig kan opgebouwd worden. Wanneer het ziekteproces schoksgewijs verloopt en gepaard gaat met crisissen is het bieden van zorg zeer zwaar en kan dit leiden tot overbelasting.
Vervolgens is er ook de onzekerheid omtrent het verloop van de ziekte die ertoe kan leiden dat de draagkracht vermindert. Niet weten wat er komt, is voor de mantelzorger zwaar omdat hij niet kan inspelen op de behoefte van de zorgvrager. Zolang de diagnose niet duidelijk gesteld is, kan de mantelzorger zich niet echt organiseren.
Tenslotte is er de subjectieve belasting die zwaarder wordt naarmate de zorgvragen veelvuldiger worden en de duur van de zorg langer wordt. De mantelzorger wordt bijgevolg zowel fysiek als emotioneel zwaarder belast en heeft het gevoel dat mantelzorg geen keuze meer is. De impact op het persoonlijke leven van de mantelzorger wordt bijgevolg zo groot dat de draagkracht overschreden wordt.
Symptomen van overbelasting van de mantelzorger
Er zijn drie soorten symptomen die duidelijk maken dat de draagkracht van de mantelzorger overschreden is.Hoe mantelzorg ontspoorde zorg kan worden
Zoals hierboven vermeld kan het gebeuren dat in een situatie van mantelzorg de afhankelijkheid tussen zorgvrager en zorggever wijzigt. Deze afhankelijkheid kan de relatie beïnvloeden en een goede relatie veranderen in een gespannen relatie waarbij er allerlei stressfactoren een rol gaan spelen. Dit heeft niet enkel gevolgen voor de zorggever maar ook voor de zorgvrager. De groeiende draaglast van de mantelzorger kan leiden tot overbelasting van deze laatste en dit heeft niet enkel gevolgen voor de mantelzorger maar ook voor de zorgbehoevende.De zorg die nodig is wordt immers niet meer opgenomen zoals het nodig is en er ontstaan vormen van verwaarlozing en misbehandeling (het gaat hier niet over zelfverwaarlozing waarbij de patiënt zichzelf niet meer verzorgt, zijn woning niet meer onderhoudt en geen sociale relaties meer aangaat). Heel vaak wordt ontspoorde zorg dadelijk gekoppeld aan ouderenmisbehandeling. Dit is zeker een vorm van ontspoorde zorg, maar het is in het kader van mantelzorg een term die we breder moeten interpreteren. Ontspoorde zorg kan evengoed slaan op minderjarige hulpbehoevenden, een gehandicapte of chronisch zieke vijftiger, enz.
Wanneer we ontspoorde zorg bekijken vanuit de situatie van een mantelzorger en een zorgbehoevende is het belangrijk om te schetsen dat het in veel gevallen over een gevolg van overbelasting van de mantelzorger gaat. Een ontspoorde zorgsituatie kan niet de facto gelijkgesteld worden met opzettelijke verwaarlozing van de zorggever. Het is hier dan ook eerder gepast om te spreken over een noodkreet die het gevolg is van onmacht binnen een uit de hand gegroeide situatie. Dit neemt natuurlijk niet weg dat er aandacht aan besteed moet worden en dat ontspoorde zorg zeker besproken dient te worden met de mantelzorger.
Het spreekt voor zich dat kwaad opzet niet volledig uitgesloten kan worden. In sommige gevallen zijn de intenties van de mantelzorger van in het begin niet oprecht. Dit is meestal het gevolg van een familievete, een familiegeschiedenis waarbij geweld een dagdagelijkse realiteit vormt of een spaak gelopen relatie waar er conflicten waren rond geld. In die laatste gevallen spreken we van opzettelijke mishandeling.
