Mens: afstammeling van een ratachtig zoogdier

Een zogenaamde 'vertakking' in het evolutieproces beslaat een lange periode en het moment waarop die 'vertakking' plaatsvond zal altijd maar bij benadering gegeven kunnen worden. De plaatsbepaling ervan kan hoogstens een aanduiding zijn over het tijdstip waarop zich in een populatie bepaalde verschillen gingen voordoen. Verschillen, die weer een variatie in omgeving of in eetgewoonten weerspiegelen.

Oorzaken van opsplitsing van groepen

Zowel geografische- als gedragsfactoren kunnen leiden tot opsplitsing van groepen. Als gevolg daarvan kruisen zij zich steeds minder. Wanneer een populatie gesplitst wordt (fysiek gescheiden door een bergketen, door een overstroming of door langzame uitbreiding van een woestijn) dan zullen de deelpopulaties zich helemaal niet meer kunnen vermengen. Het gevolg daarvan zal zijn dat het uit elkaar evolueren wordt versneld. Tenslotte zullen er twee verschillende groepen diersoorten ontstaan zijn, terwijl er eerst maar een soort van bestond.

De kiezen met vijf knobbels

Het opduiken van kiezen met vijf knobbels in Y-vorm binnen een groep primaten is het resultaat van een soortgelijk proces. Dit samen met nog een groot aantal andere belangrijke kenmerken die de verscheidenheid aan levensstijlen weerspiegelen. Een verscheidenheid aan levensstijlen die de verschillende soorten apen en mensapen thans laten zien.

Opmerking
Bovenstaande is slechts een sterk vereenvoudigde weergave van de wijze waarop het proces van de soortvorming in zijn werk gaat. Dit proces was niet alleen verantwoordelijk voor de ontwikkeling van apen, mensapen en de mens, maar geldt voor de ontwikkeling van alle levende wezens.

Ontwikkelingslijn van fossiele tanden

In theorie is het mogelijk om een ontwikkelingslijn op te stellen van fossiele tanden, waarin het onderscheid in knobbelpatroon geleidelijk aan zwakker en zwakker wordt tot (als het verdwijnt) een betrekkelijk goede schatting kan worden gedaan van het tijdstip waarop er werkelijk een scheiding begon te komen tussen apen en mensapen. Wanneer er ooit voldoende van zulke tanden worden gevonden, zal dat ook gebeuren. Mochten er echter onvoldoende tanden gevonden worden dan zijn er andere kenmerken van kaak, schedel of skelet (vaak ook combinaties daarvan) die dat misschien ook teweeg zouden kunnen brengen. In elk geval, als er een overtuigende hoeveelheid van dergelijk bewijsmateriaal verzameld zou kunnen worden, dan kan er tenminste 1 tak van de stamboom met enig vertrouwen worden ingetekend.

Hele keten van ontwikkelingen is belangrijk

Dat intekenen van de mensaap - aap vertakking is maar een van de belangrijke stappen bij het nagaan van de afstamming van de mens. Het is verleidelijk om de verwantschap tussen mens en mensaap van groter betekenis te beschouwen, omdat die afscheiding van recentere datum is. Maar in feite is elke stap op de evolutieweg belangrijk (geen enkele is belangrijker dan de andere). Immers de ontwikkelingen - in ieder stadium van de keten van leven die naar de mens leidt - zijn uitsluitend mogelijk geweest door de daaraan voorafgaande ontwikkelingen.

Ratachtig zoogdier

Om precies te kunnen begrijpen wat de mens is, moet de hele keten beschouwd worden. Daarbij moet meer dan 75 miljoen jaar in de tijd terug gegaan worden en in het bijzonder bepaalde insectenetende zoogdieren (ter grootte van een rat, lijkend op een rat en rondscharrelend op de bodem van tropische regenwouden) eens heel nauwkeurig worden bekeken.

De evolutie

Enkele van die vroege zoogdieren begonnen in bomen te klimmen. De reden daarvan was waarschijnlijk omdat er op de grond een zeer sterke concurrentie bestond en omdat er boven in de bomen een rijke bron van voedsel aanwezig was. Dit type zoogdier (toepaja's ) bestaat heden ten dage nog steeds en dat betrekkelijk onveranderd. Andere veranderden wel. Zij veranderden zelfs zo radicaal dat hun evolutie moeilijk te bevatten is. Van de kleine insectivoren (insecteneters) stamde een hele schare halfapen, apen, mensapen en hominiden af. Dit werpt weer de lastige vraag op: als al die andere wezens er in slaagden te evolueren, waarom houden de laatst overblijvende, betrekkelijk ongeevolueerde, toepaja's het dan nog steeds vol in de moderne wereld?