Gedragsverandering met peer education door peers

Bij peer education geven mensen uit de eigen groep voorlichting aan andere mensen uit de groep, de peers. Hierbij is het de bedoeling om een gedragsverandering tot stand te brengen die een positieve uitwerking heeft op de gezondheidstoestand. Docenten en jongerenwerkers worden vaak als outsiders gezien, maar peer educators staan dicht bij de doelgroep en worden door jongeren vaak als rolmodel gezien.

Gedragsverandering met peer education

Sommige werkzaamheden kunnen heel goed door niet-deskundigen worden gedaan. Dit is het geval bij peer education, dit is gezondheidsvoorlichting die vooral preventief wordt bedoeld. Bij deze vorm van gezondheidsvoorlichting worden leden van een sociale groep ondersteund met de bedoeling om een gedragsverandering tot stand te brengen bij de andere leden van de groep, ook wel peers genoemd. Deze gedragsverandering heeft een positieve uitwerking op hun leefstijl en algehele gezondheidstoestand.

Voorlichting peer education-plan door peers

De gezondheidszorg, scholen of de overheid zoeken voor een peer education-plan mensen die getraind worden om aan de eigen sociale groep voorlichting te kunnen geven. Dit zijn de peer educators die een korte training krijgen voordat ze aan de slag kunnen met de doelgroep. Daarbij is het de bedoeling dat de peer training krijgt, maar niet de deskundige uit gaat hangen en is het eveneens van belang dat peers goed kunnen communiceren en weten waar ze het over hebben. Omdat peer educators dicht bij de doelgroep staan gebruiken ze hun invloed om thema's aan te kaarten en een gedragsverandering tot stand te brengen.

Doel peer education aan jongeren

• kennisvermeerdering
• bewustwording consequenties eigen gedrag
• inzicht in eigen gedrag
• nadenken over eigen gedrag
• activeren om zelf informatie in te winnen

Waarom peer education?

Mensen met een lage SES (sociaal-economische status) maken naar verhouding minder gebruik van preventieprogramma's en hechten eveneens minder waarde aan gezondheidsvoorlichting en -opvoeding. Zo zouden ze minder vertrouwen hebben in deskundigen dan mensen uit de middenklasse. Daarentegen kan iemand uit de eigen kring die een training heeft ondergaan fungeren als voorbeeld, zoals peer educators die hun eigen ervaringen kunnen delen met andere jongeren. Jongeren kunnen ze zien als rolmodel, want ze spreken de taal van de jongeren. Dit ligt anders bij de eigen ouders, docenten of deskundigen en is in het contact met jongeren van wezenlijk belang. Peer education vermijdt de gevoelige thema's niet maar gaat juist de confrontatie aan. Het verschil met docenten of jongerenwerkers is dat zij weliswaar een goed contact met de doelgroep kunnen hebben en gevoelige thema's prima bespreekbaar kunnen maken, maar er door de bestaande rolverdeling een zekere afstand ontstaat. Hierdoor is de verhouding niet gelijkwaardig en zien jongeren de hulpverleners en/of docenten over het algemeen als outsiders.

Toepassing peer education

• soa´s
• hiv
• aids
• anti-rookcampagnes
• terugdringen van drugs- en alcoholgebruik bij jongeren

Peer education kan overal

Peer education kan in principe daar plaatsvinden waar de leden van de doelgroep elkaar treffen, zoals op school, bij de sportclub of in een buurthuis. Hierbij is het van belang dat de doelgroep zoveel mogelijk op eigen niveau wordt benaderd. In de meeste gevallen betreft het jongeren die voorlichting geven aan andere jongeren, al dan niet ter zijde gestaan door professioneel getrainde deskundigen. Wel bestaan er ook projecten voor en door volwassenen zoals de NGO PSI, waarbij mondiaal door ex-prostituees voorlichting wordt gegeven aan actieve prostituees over ziektes en gevaren die te maken hebben met het vak.

Methodes bij peer education

• gesprekken, discussies
• het geven van instructies
• demonstraties
• onder leiding oefenen
• folders, posters
• een literatuurtafel
• audiovisuele middelen; flipover, sheets, PowerPoint-presentatie, video, handouts

Wat wil je bereiken?

Bij het toepassen van de verschillende methodes is het goed om in je achterhoofd te houden wat precies de bedoeling is. Als het gaat om het overdragen van kennis dan is het handig om gebruik te maken van discussies en/of gesprekken, instructies, folders, posters, literatuur en audiovisuele middelen. Als je de nadruk wilt leggen op vaardigheden dan kun je denken aan demonstraties, oefeningen onder begeleiding, folders en het gebruik van audiovisuele middelen. Ligt de nadruk op gedragsverandering dan zijn discussies, spel en audiovisuele middelen prima methodes die kunnen worden ingezet.

Voordelen peer education

Jongeren die uit andere culturen komen en dagelijks geconfronteerd worden met verschillende denk- en leefpatronen vinden het moeilijk om een goed overzicht te krijgen. Dit belemmert het maken van eigen keuzes en het komen tot een goed oordeel. Juist voor deze jonge mensen kan het persoonlijke verhaal van een peer educator een groot verschil maken. Zij hebben voordeel van rolmodellen van dezelfde leeftijd die de jongeren uit hun eigen leefwereldje halen en ze meer perspectieven tonen. Die rolmodellen kunnen helpen om over jezelf, je motivatie en over de gewenste doelen na te denken.

Het peer effect

Wil peer education succesvol zijn dan moeten zowel de peer educator en de peer elkaar als gelijken zien. Peer educator en peer zijn bijvoorbeeld even oud, behoren tot dezelfde bevolkingsgroep of zijn lid van het plaatselijke voetbalteam. We spreken dan over hetzelfde referentiekader met bijbehorende regels, waarden of normen. Het verschijnsel dat jongeren informatie die zij van kennissen te horen krijgen eerder geloven dan informatie uit boeken of voorlichting door deskundigen, wordt het ‘peer effect’ genoemd. Hoewel er geen wetenschappelijk onderzoek is gedaan naar de resultaten van de peer education-methode, zijn er wel positieve cijfers bekend van afzonderlijke projecten.

Nadelen peer education

• peer education-projecten vragen tijd en investering
• de korte opleiding
• vaak geen vergoeding

Om peer educators op te leiden is veel tijd en energie nodig. Dit kan enigszins worden goedgemaakt door het vertrouwen dat tussen de peers uit de betreffende sociale groep is ontstaan. Bijkomend voordeel is dat de kosten lager zijn dan de kosten voor professionele hulp en er ook hulp kan worden gegeven als er geen gebruik kan worden gemaakt van professionele hulp. De beloning voor de peer educators verschilt van geen vergoeding tot een behoorlijk salaris.

Of je nu wel of niet wordt beloond als peer educator, elke peer educator doet waardevolle ervaring op die het eveneens goed doet op zijn of haar cv.