Vertrouwen vormt de basis in het samenleven met elkaar

Vertrouwen is een begrip waar veel over gesproken wordt. Mensen zijn sociale wezens en zij hebben relaties met diverse mensen in hun omgeving. Om een goede relatie te hebben is vertrouwen van het grootste belang. Dit geldt voor partners onderling, ouders en kinderen en relaties binnen familieverbanden. Maar ook in economisch en politiek opzicht is vertrouwen noodzakelijk. Als het vertrouwen is geschonden dan blokkeert de relatie, er kan wantrouwen ontstaan en dit geeft vaak aanleiding tot gevoelens van onveiligheid.

Wat is vertrouwen
Het vertrouwensbeginsel
Vertrouwen in vroegere tijden
Vertrouwen binnen economische relaties
Vertrouwen in de banken
Vertrouwen in arbeid
Vertrouwen in de politiek
Vertrouwen in de religie van de ander
Geschokt vertrouwen tussen mensen
Vertrouwen in de toekomst vormt de basis

Wat is vertrouwen

We spreken over vertrouwen in een andere persoon als deze voldoet aan de verwachting die we van hem of haar hebben.
We rekenen er a.h.w. op dat de ander doet wat we van hem of haar verwachten. Vaak is de verwachting gebaseerd op afspraken maar ook heel vaak is het een bepaald rolgedrag wat we van de ander gewend zijn. Hierbij voelen we ons veilig. Maar hier ligt dan ook meteen de eerste valkuil. Op het moment dat de ander net even iets anders doet dan we verwachten dan ontstaat een nieuwe situatie en gaan we de relatie herdefiniëren. Er kunnen al vragen ontstaan die liggen in de vertrouwensrelatie. Dit kan heel subtiel zijn. Dit geldt in relaties met partners maar ook de relatie tussen ouders en kinderen. Binnen families speelt vertrouwen een grote rol. Als familieleden niet doen wat er van hun verwacht wordt dan kunnen conflicten ontstaan. In de puberteit kunnen kinderen het vertrouwen van de ouders soms stevig op de proef stellen en het kan dan de grootste moeite kosten om een veilige thuishaven te kunnen waarborgen waarbij het vertrouwen in elkaar aanwezig blijft. Wanneer dit al zo lastig is in de thuissituatie dan is het gemakkelijk voor te stellen dat dit in grotere sociale verbanden nog veel moeilijker is.

Het vertrouwensbeginsel

Voor overheden en bestuursorganen is het van het grootste belang dat er vertrouwen bestaat in de institutie en de maatregelen die men neemt. Hierbij is een vertrouwensbeginsel vastgesteld. Dat wil zeggen dat we een algemeen beginsel van behoorlijk bestuur hanteren dat voorschrijft dat de burger erop mag vertrouwen dat een bepaalde toezegging van een bestuursorgaan ook wordt nagekomen of een wettelijke bepaling ook wordt nageleefd. Zonder deze basis kan een samenleving niet functioneren.

Vertrouwen in vroegere tijden

In de jaren vóór de tweede wereldoorlog was de Nederlandse samenleving weinig gecompliceerd. Familiebanden waren hecht en hele gemeenschappen en buurtschappen leefden binnen één bepaalde religie. Ook onderwijs en de politiek waren gekoppeld aan de religie. Gezagsdragers gedroegen zich overeenkomstig hun rol die hun door de gemeenschap werd toegekend. Dit was gebaseerd op vertrouwen. Er kwam weinig informatie van buiten de eigen gemeenschap en mensen werden niet geconfronteerd met samenlevingen die totaal anders waren. Na de tweede wereldoorlog is dit veranderd en in de zeventiger jaren kwam Nederland in een geheel nieuwe situatie waarbij waarden en normen opnieuw werden vastgesteld en het onderlinge vertrouwen een stevige deuk kon oplopen. Denk aan de grote veranderingen in het onderwijs in de zeventiger jaren.

Vertrouwen binnen economische relaties

Wie een artikel koopt heeft de verwachting dat het geleverd wordt. Daarbij heeft de klant de verplichting om het geleverde artikel te betalen. Op dit vertrouwen is de handel tussen mensen gebaseerd. We noemen dit ruilhandel. Omdat de ruilhandel tussen mensen is veranderd is ook het vertrouwen gewijzigd. We kopen in grote zaken of anoniem op internet en hebben als gevolg van vroegere ervaringen en berichten in de media een gezond wantrouwen. Mensen leveren hun producten en verwachten dat ze daarvoor betaald krijgen. Op het moment dat hier wat stagneert ontstaat er een kink in de kabel. Er kunnen conflicten ontstaan. Betrouwbaarheid is dan ook een eerste eigenschap voor mensen die handel drijven.

Vertrouwen in de banken

De economische crisis die er heerst heeft ons geleerd dat het vertrouwen van de mensen in de banken drastisch is gekelderd sedert 2008. Er was sprake van wantoestanden en zelfverrijking zowel bij banken als ook bij grote ondernemingen. Het zal veel tijd kosten om dit vertrouwen te herstellen. Wanneer alle mensen hun geld van de bank halen dan kan de bank niet functioneren en ook überhaupt geen geld leveren aan bedrijven. Een bank bestaat bij de gratie van haar klanten. De relatie tussen de cliënt en de bank is gebaseerd op vertrouwen.

Vertrouwen in arbeid

In bedrijven is het onderlinge vertrouwen vaak een bron van conflicten. Wil een bedrijf goed functioneren dan is het vertrouwen tussen collega's en ieder die in de onderneming werkt van cruciaal belang. Maar ook hier geldt dat men vaak vergeet om afspraken vast te leggen of goed te definiëren. In bedrijven waarin werknemers elkaar ondersteunen zullen betere prestaties geleverd worden. Als het vertrouwen ontbreekt dan ontstaan conflicten waarbij de ene partij iets anders doet dan de ander verwacht.. Binnen een onderneming staat of valt alles met een goede communicatie waarbij het onderlinge vertrouwen bestaat dat men hetzelfde doel voor ogen heeft.

Vertrouwen in de politiek

Politieke partijen hebben er het grootste belang bij dat de kiezer vertrouwen heeft in hun handelwijze. Men zal dan ook alle zeilen bijzetten om het vertrouwen van de kiezer niet te schaden. Vanaf 2010 hebben we gezien hoe het vertrouwen van de kiezer in de traditionele partijen daalde en we zien de gevolgen hiervan in uiterst rechtse en linkse partijen die hier hun voordeel mee doen. Het vertrouwen in de regering is sterk gedaald onder invloed van de economische crisis. Dit heeft alles te maken met het feit dat de regering niet doet wat er beloofd was en wat de kiezer denkt te kunnen verwachten. Mensen spreken dan ook veelvuldig over het vertrouwen wat is beschadigd door de politiek. In 2017 spreekt het nieuwe Kabinet-Rutte III de verwachting uit dat zij in staat zijn om het vertrouwen van de burger in de politiek te herstellen. Op het moment van aantreden van het nieuwe kabinet is er nog sprake van een vertrouwensbreuk tussen de politiek en de bevolking. Uit cijfers van het tv-programma Eén Vandaag blijkt dat slechts 35% van de bevolking vertrouwen heeft in de nieuwe regering.

Vertrouwen in de religie van de ander

Mensen zijn opgevoed met een bepaalde religie die ze van kleins af aan hebben meegekregen in hun veilige omgeving. Andere mensen hebben misschien helemaal nooit te maken gekregen met religie. Religie vormt vaak een bron van conflicten die ook regelmatig terug te brengen is tot het gebrek aan vertrouwen. Respect voor de religie van de ander is soms ver te zoeken. Dit kan te maken hebben met onbekendheid maar ook met het verwerpen van bepaalde ideeën. Vanaf de vroegste geschiedenis is er strijd geweest tussen religieuze groepen die geen vertrouwen hebben in elkaar.

Geschokt vertrouwen tussen mensen

Regelmatig horen we bij misstanden in de samenleving dat er gesproken wordt van geschokt vertrouwen. De vraag kan worden gesteld of degene die de uitspraak doet we zijn geschokt wel goed beseft wat hij of zij uitspreekt. Het vertrouwen verdwijnt en daarmee komen gevoelens van onveiligheid. Men weet niet meer wat er te verwachten valt. Dit is niet zo maar te herstellen en heeft vaak grote gevolgen.

Vertrouwen in de toekomst vormt de basis

We kunnen rustig vaststellen dat de oude traditionele maatschappij niet meer zal terugkeren. Steeds meer krijgen we te maken met invloeden van buiten die onbekend zijn. Maar in een samenleving waarbij er te weinig onderling vertrouwen is zijn conflicten aan de orde van de dag. De gevoelens van onveiligheid groeien als niet aan de verwachtingen binnen de gemeenschap wordt voldaan. De samenleving wordt overspoeld met informatie die soms moeilijk te verifiëren valt en niet bijdraagt aan het vertrouwen tussen mensen onderling. Hier is voor de landelijke en plaatselijke overheden een belangrijke rol weggelegd. Vertrouwen herstellen tussen overheid en burger zowel in politiek als in economisch opzicht zal kunnen bijdragen aan een betere basis.