Pikken computers en robots ons werk in?

Nu al is het zo dat meer dan 75 procent van ons werk te maken heeft met computers. En dat effect zal alleen nog maar versterken. Machines die menselijke arbeidskracht vervangen, zijn geen uitzondering meer. Maar hoe zit dat bij intellectuele arbeid? Hoe ver staat het bij de automatisering van ons denken?

Lichamelijke arbeid vervangen door machines

Lichamelijke arbeid die vervangen wordt door machines, dat fenomeen is ons al vertrouwd vanaf het moment dat er een weefgetouw bestaat. Plaatjes van robots die auto's assembleren of grote magazijnen waar computers de voorraden ordenen, aan dat soort beelden zijn we inmiddels al gewend. En ook pinautomaten en mobiel bankieren zijn tegenwoordig onderdeel van ons dagelijks leven geworden. Maar als er sprake is van auto’s die zelf rijden zonder bestuurder of van robots die mensen opereren, dan deinzen we toch een beetje terug.

Software superieur in rekenkracht

Software vervangt boven alles menselijke activiteiten die meetbaar zijn. En natuurlijk is software tegenwoordig superieur aan het menselijk brein in termen van rekenkracht. Maar ook creatieve arbeid wordt tegenwoordig al door computers verricht:

• een sprekend voorbeeld daarvan is software die artikelen schrijft die vroeger door mensen werden geschreven. Software die journalisten vervangt, zogezegd. Op sommige terreinen wordt dat al toegepast en ook in kranten afgedrukt;
• maar heel aanschouwelijk wordt het ook op het gebied van inkoop en logistiek, waar simpelweg heel veel kan worden berekend, iets wat machines nu eenmaal veel beter kunnen dan mensen.

Neemt de machine de regie over?

Maar hoe zit dat op terreinen waar sociale en morele waarden nog hoog in het vaandel staan? Nemen we als voorbeeld de zorgsector en het medische bereik, waar tegenwoordig ook al robots worden ingezet. In die gevallen raakt men natuurlijk al gauw aan ethische kwesties. En dan is er uiteraard het controversiële verschijnsel van de drones.

Stel je een robot voor die opereert. Weliswaar is er dan op de achtergrond nog steeds een mens aanwezig, maar de robot neemt toch quasi de regie over. Men kan zich afvragen of dat niet altijd het geval is als creatieve, intellectuele arbeid wordt vervangen door computers? Geeft de mens daarmee niet de controle, de eigen verantwoordelijkheid op? Worden we niet steeds onzelfstandiger, meer afhankelijk?

Mogen machines autonoom beslissen?

Het kan niet worden ontkend dat we steeds afhankelijker worden van automatisering. We handelen op veel terreinen van ons werk meer en meer op de maat van machines, maar cruciaal is in dit verband het aspect autonomie. Wanneer mag software of een machine beslissen en menselijke besluitvorming overnemen? Daar zal zeker in sommige gebieden waar het erg snel kan gaan, nog menig robbertje over gevochten worden. De meeste experts zijn het er wel over eens, de verantwoording overnemen kunnen machines niet, maar ze kunnen wel zelf beslissen. Maar bij wie ligt dan de verantwoording?

Op veel gebieden is het nu al praktijk dat binnen enkele seconden beslissingen moeten worden genomen door software, beslissingen die een mens niet langer meer kán nemen. Het meest tot de verbeelding spreken hier weer de drones op militair gebied, waarbij bijvoorbeeld het immense aantal sensorwaarnemingen überhaupt niet meer door de mens verwerkt kunnen worden.

Lees verder

• Informatie- en communicatietechnologie (ICT)
• Banen in cybersecurity voor het oprapen