Het Nieuwe Werken in de zorg: bespaart en maakt blij

Hoe krijgen we de zorgkosten omlaag? Tot nu toe lijken we het antwoord op die vraag te hebben gezocht in het aantrekken van alweer een tonnen verdienend managementteam.... dat vervolgens vaak weer vertrok met medeneming van een ton of wat aan 'ophoepelpremie'. Maar het tij keert, en elke overbelaste zorgverlener kan je vertellen dat het hoog tijd is. Het 'Nieuwe Werken' is vooral bekend van flexwerken en thuiswerken, en het proberen de files op die manier in te dammen. Maar Het Nieuwe Werken draait vooral ook om zelfsturing, 'zelfmanagement' van de professional die met de voeten in de klei staat of, liever gezegd, met de handen aan het bed. Wat blijkt bij instellingen die hiermee al bezig zijn? Tonnen aan nutteloze managementtonnen worden bespaard, het werken wordt prettiger voor iedereen én de zorg wordt nog effectiever ook. Hoe krijgen we de zorgkosten omlaag? Tot nu toe lijken we het antwoord te hebben gezocht in nog meer dikbetaalde (en vaak falende) managers plus het nog wat zwaarder belasten van mensen die werken in de zorg. Maar het grote omdenken is begonnen. Ook de zorgwereld krijgt nu te maken met 'Het Nieuwe Werken'. Het Nieuwe Werken kennen we vooral van het inzetten op thuiswerken en flexwerken. Maar er zitten meer kanten aan. Kenmerkend aan het Nieuwe Werken is zelfsturing, ook of zelfs juist door mensen die geen duur betaalde managementfunctie hebben. Wat blijkt? Als je Het Nieuwe Werken toepast in de zorg, geef je de zorgverleners de ruimte die ze nodig hebben om vanuit hun ervaring en inzicht zorg op maat te verlenen. Het verleggen van top down-management naar 'zelfmanagement' heeft meerdere voordelen. Zelfsturing betekent dat medewerkers breder en beter inzetbaar worden. Maar ook hebben mensen meer arbeidsvreugde, want zelf (mee)beslissen helpt daarbij.

Weg met de management-wildgroei

Het is ervaren zorgverleners al jaren een doorn in het oog: het ene na het andere duur betaalde managementteam treedt aan en vertrekt, met medeneming van een forse afkoopsom (kijk maar eens op artsennet.nl en dergelijke websites wat daar zoal in omgaat!) En intussen worden zorgverleners ofwel de echte 'handen aan het bed' zwaarder belast en onderbetaald. Maar wat is er nu gebeurd bij de zorginstellingen die zelfsturing al aan het invoeren zijn? De zorg verbetert, én de kosten worden lager en transparanter. Wie zegt dat? De zorginstellingen zelf. Door een verschuiving van managementfuncties naar 'handen aan het bed' wordt vooral flink bespaard op zogenaamde overhead en overbodige theorievorming waar de praktijk om helpende handen schreeuwt. Dat kan zomaar honderden miljoenen euro’s per jaar besparen.

Zorgverleners bepalen zelf beter

Hoe pakt die zelfsturing onder zorgverleners nu uit? De zelfsturing houdt in dat professionals binnen hun eigen team, in overleg met de cliënten, uitmaken hoe zij het werk gaan organiseren en wat er precies uitgevoerd moet worden om een zorgbehoevende persoon of groep personen te helpen. Dit is wel de meest vergaande, en volgens management oude stijl revolutionaire vorm van Het Nieuwe Werken. Het is echter geen los idee dat weer overwaait. Er zijn al thuiszorgers en wijkverpleegkundigen die nu experimenteren met deze nieuwe manier van werken. Zij gaan daarbij uit van de zorgbehoefte van de patiënt, en - eindelijk - niet meer van de managementplannen die een zoveelste bestuur dat net is aangetreden verspreidt. Natuurlijk moet deze nieuwe vorm van zorg goed gepland en uitgestippeld worden, en moet de zorgverlener weer baas worden over haar of zijn eigen agenda. Dit komt dan in de plaats van de maatstaf van harde cijfers en letters die inmiddels in de zorg zo veel afkeer oproept: in een periode van een vast aantal minuten, op voorgeschreven tijden, voorgeschreven handelingen uitvoeren. In die zin is Het Nieuwe Werken er ook voor cliënten. Zij zijn geen 'behandelplan' meer met een kostenplaatje, maar zijn in beeld als mens bij een zorgverlener die hun gezicht ziet.

Tjerk Wagenaar, directeur Natuur & Milieu: ‘Het Nieuwe Werken kan vaker dan je denkt, ook in de zorg dus. Het is bemoedigend om te zien dat Het Nieuwe Werken zorgt voor meer handen aan het bed én minder files.’

Grenzen aan wat medewerkers wel en niet aankunnen

Veel plannen in de zorg zijn jarenlang over het hoofd van de zorgprofessionals zelf heen georganiseerd en geimplementeerd. Maar als het gaat over het werken aan het Nieuwe Werken, staan ook de vertegenwoordigers van zorgprofessionals zelf erachter. Dan gaat het om onder andere CNV Publieke zaak en Abvakabo. Eric de Macker van CNV Publieke Zaak: ‘Wij werken er graag aan mee dat de regie over de zorg meer bij de medewerkers komt te liggen. Zij staan immers het dichtst bij de patiënten. Hun vakmanschap is essentieel voor de zorg.’ Wel zet Corrie van Brenk van Abvakabo FNV een kanttekening. Zij waarschuwt: ‘Wel moeten we er op letten dat nieuw werken niet doorslaat naar eenzijdige flexibilisering. Medewerkers zijn heel loyaal en zetten zich keihard in voor de zorg, maar daar zitten ook grenzen aan.’

Een beetje lucht op de arbeidsmarkt in de zorg

Het is geen nieuws meer, maar de cijfers kunnen toch nog schokken. Wist u dat de komende tien á vijftien jaar naar verwachting een half miljoen (ja, 500.000) extra werknemers nodig zullen zijn? Dat terwijl de beroepsbevolking in Nederland niet meer groeit. Daarom hebben ook werkgevers er baat bij als de inzetbaarheid van hun huidige werknemers groter wordt. Iets wat ook geldt voor de mogelijkheden om voldoende nieuwe medewerkers te kunnen vinden. En daar ligt dus ook weer een argument voor het inspelen op de voorkeuren van werknemers in de zorg. Eindelijk, nu de nood aan de man komt, wordt dus weer gekeken naar de mens achter de zorgverlener, en naar haar of zijn behoeftes. Het zal dan weer niet verrassen dat 60% van de werknemers een goede balans tussen werk en privé het belangrijkste voordeel vindt van flexibele werktijden; maar besparing van reistijd is in deze tijd van exploderende files voor 28% van de zorgwerknemers ook een belangrijk punt.

We besparen ruim een half miljard

Er lopen in de gezondheids- en welzijnszorg 1,3 miljoen werknemers rond. Daarmee gaat het niet alleen om een grote club mensen die haar of zijn welzijn en geld dik verdient. Het gaat ook om een van de grootste sectoren van de economie. Weinig wordt in de media toegelicht dat juist door die omvang, zelfs kleine besparingen grote effecten kunnen bereiken. Stel je hebt het over een half procent minder ziekteverzuim. Dan bespaar je jaarlijks 125 miljoen euro. Stel dat een kwart van de werknemers 1 dag per week thuis werkt, bijvoorbeeld aan de zorgadministratie. Dat bespaart jaarlijks 12 miljoen uren reistijd, omgerekend 100 miljoen euro. Dan is er nog minder woon-werkverkeer dat uitstoot op van CO2 veroorzaakt , fijnstof en files. Om over het aantal verkeersslachtoffers maar te zwijgen. Ook op huisvesting kunnen we forse besparingen mogelijk.Het blijkt bij instellingen die met Het Nieuwe Werken bezig zijn, 20 tot 40 procent minder huisvestingskosten geboekt worden. Een besparing van 20% bij zorginstellingen betekent een jaarlijks kostenvoordeel van 40 miljoen, en bespaart vooral op gebieden als nieuwbouw en herinrichting. Het mooie is dat het niet alleen gaat om het kille getal dat jarenlang zo overheerste. De instellingen zeggen hierbij dat Het Nieuwe Werken de kwaliteit van de dienstverlening helpt verbeteren.