Van jaarmarkten in middeleeuwen naar jaarbeurs

Een jaarmarkt is oorspronkelijk een activiteit waar verkopers en kopers elkaar ontmoetten en waar vee, grondstoffen en goederen werden verhandeld. Een soort jaarmarkt kwam al voor in de Romeinse tijd onder de naam Forum. Mensen kwamen naar het Forum om elkaar te ontmoeten en om inkopen te doen. Vanaf de middeleeuwen hadden jaarmarkten ook hele andere functies. Weer later werden jaarmarkten meer ontmoetingsplaatsen of hadden meer een promotiefunctie.

Jaarmarkten op heiligendagen in de middeleeuwen

Jaarmarkten in de middeleeuwen konden soms weken duren en sommige steden kenden er wel vijf in een jaar. De markten hadden naast een belangrijke handelsfunctie ook een ontmoetingsfunctie en zelfs voor het vinden van een toekomstige partner was de jaarlijks terugkerende markt zeer belangrijk.

In de late middeleeuwen trokken kooplieden en ambachtslui het hele zomerseizoen van stad naar stad. Ze vervoerden hun waren op een wagen, een kar of in een kiep. Een kiep is een kist die op de rug werd gedragen. De wagens waren soms snel om te bouwen tot een kraampje waar de spullen in werden uitgestald. De jaarmarkten werden in de middeleeuwen meestal op een bepaalde feestdag gehouden. In bewaard gebleven almanakken uit de 15 de eeuw zijn overzichten van de heiligendagen te vinden met de plaatsen van de jaarmarkten.

Kooplieden, muzikanten en kwakzalvers

Er werden op de levendige markten alle mogelijke producten verkocht. Uit een opsomming van kramen van een markt uit 1555 blijkt dat het aanbod op een jaarmarkt zeer groot is geweest met onder meer fruit, koek, rozijnen, appelen, noten, vijgen en poppengoed. Ook brachten reizigers uit oosterse landen producten mee. Ze verkochten specerijen als saffraan en gember. Moorse kooplieden kwamen met Spaanse en Italiaanse waren als majolica-aardewerk en Venetiaans glas zoals die ook in Spanje op de jaarmarkten (de zogenaamde feria de muestras) werden verkocht. Maar er werd niet alleen gehandeld. Er werd ook muziek gemaakt en er werd gegokt en gedronken. Menigmaal was er ook een dokter of een kwakzalver te vinden die ter plekke genas. Een minstreel zong liederen en een poppenkastspeler vermaakte de kinderen.

Jaarmarkt met promotie voor dorp, stad en streek

Tegenwoordig is een jaarmarkt meer een ontmoetingsactiviteit met lokale festiviteiten en heeft minder een verkoopfunctie. Jaarmarkten worden vooral in het voorjaar en najaar georganiseerd met vaak een terugblik naar vroeger met oude ambachten of oude Hollandse tradities zoals bijvoorbeeld de oeroude Hollandse klompendans of de traditionele lokale volksdans. Heel vaak is een jaarmarkt pure promotie voor de stad, het dorp of de streek met bepaalde gewoontes van de lokale bevolking. Voor kinderen kennen de markten ook spektakel en is er dikwijls een kermis in de naaste omgeving van de jaarmarkt.

Utrecht in 1127 al vier jaarmarkten en nu jaarbeurs

Naast goederen werden in het verleden ook dieren verhandeld. Veel steden kenden markten met dieren waar nu nog pleinen naar zijn genoemd zoals Beestenmarkt, Paardenmarkt, Koemarkt, Schapenmarkten en er ook komen nog namen voor als Vismarkt, Vleesmarkt, Graanmarkt en Korenmarkt.

Jaarmarkten als voorloper van jaarbeurs

Jaarmarkten danken hun ontstaan veelal aan een door de koning of heerser geschonken voorrecht. Zo stond Filips de Stoute in 1397 toe dat in Dendermonde een jaarmarkt mocht worden gehouden. In de middeleeuwen hadden de jaarmarkten in heel Europa een belangrijke betekenis. Beroemd waren de markten van Champagne, Torhout, Brugge, Antwerpen, Leipzig, Frankfurt en Neurenberg. In Nederland waren er al in 1127 in Utrecht vier jaarmarkten. Later in de 13e eeuw werden markten in Delft, Schiedam en Rotterdam beroemd. Uit de jaarmarkten is de huidige jaarbeurs ontstaan.

Lees verder

• Markten: afpersing en te sabel
• Stapelmarkt maakte Amsterdam groot